Jeśli uznamy, że kapitalizm wyczerpał swoje możliwości ekspansji, że dotarł do kresu poszerzania swego władztwa nad Ziemią i ludźmi, w sposób nieuchronny musi się narodzić pytanie: co dalej? Czy owo wyczerpanie się potencjału kapitalizmu oznacza jego kres? – pyta prof. Andrzej SZAHAJ

Można odnieść wrażenie, że elity unijne całkowicie oderwały się od społeczeństw, które nominalnie reprezentują, i zamknęły się w swoim własnym kokonie, który – wziąwszy pod uwagę poziom wynagrodzeń w agendach Unii – trudno nazwać inaczej niż złotym.

Następny głęboki kryzys z pewnością wystąpi. Pytanie jest tylko kiedy. Tym razem będzie jednak gorzej, ponieważ trudno będzie powtórzyć operacje ratunkowe, jakie miały miejsce w 2008 roku. Trudno powiedzieć, od czego się zacznie i gdzie, w zglobalizowanym świecie może to być wszędzie. Najgroźniejsze i najbardziej prawdopodobne jest jednak załamanie giełdy w USA (ewidentnie narasta na niej bańka spekulacyjna), upadek systemu chińskiego m.in. pod ciężarem wewnętrznych długów lub ostateczne posypanie się Unii Europejskiej z powodu całkowitego wyjścia jeszcze jednego kraju (Włochy?) lub opuszczenia przez jakiś kraj unii walutowej (Grecja?). Nie bez znaczenia mogą okazać się także zmiany klimatyczne i związana z nimi masowa migracja z południa na północ. Nie zdziwiłbym się, gdyby kapitalizm gargantuiczny po prostu zapadł się pod swym własnym ciężarem. W każdym razie nie wierzę, aby mógł trwać w tej formie.

To, co stało się z liberalizmem w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat trzeba określić mianem katastrofy. Przybrał on bowiem niezwykle prostackie oblicze, dalekie do wyrafinowania intelektualnego jakie towarzyszyło jego narodzinom.

Czy nie macie Państwo wrażenia, że w wielu dziedzinach naszego życia to, co gorsze wypiera to, co lepsze? Że elementy oszustwa zaczynają być wpisywane w logikę działania systemu ekonomicznego, konstytuując coś, co nazwałem kiedyś „kapitalizmem drobnego druku”? Że każdy z nas staje się frajerem, na którego polują różne firmy i instytucje finansowe, aby go złapać w taką czy inną pułapkę?