Przestając być „demokratycznym sumieniem”, Rada Europy staje się niepotrzebna. Nie może konkurować z Unią Europejską pod względem znaczenia. Nie ustanawia żadnych wiążących praw, a nawet nie egzekwuje przestrzegania reguł przez swych członków. Zakłamuje własną symbolikę.

Historia integracji europejskiej pokazuje, że najgłębsze jej kryzysy są reakcją na zbyt daleko idące zapędy federalistyczne.

Czy wspólnota europejska jest na tyle silna, by można było poważnie myśleć o ścisłej federacji naszego kontynentu, do której nawołują zwolennicy najdalej posuniętej integracji europejskiej, o Stanach Zjednoczonych Europy?

Akceptacja tego, że istnieje pewne minimum poczucia wspólnoty, jest warunkiem samego istnienia państwa. Jeśli tego minimum nie ma, pod znakiem zapytania staje w ogóle możliwość organizacji narodu w formie państwa. Społeczeństwo (trafniej byłoby wtedy napisać: zbiorowisko ludzi zamieszkujących pewne terytorium) staje się areną walki wzajemnie nienawidzących się plemion.

Wielkim wysiłkiem, demokratycznie, udało nam się obronić na forum Rady Europy tradycyjny pogląd, że istnieją tylko dwie płcie. Być może jeszcze wówczas instytucje europejskie nie były gotowe na tak wielkie rewolucje. Groźniej wyglądały przygotowania do przyjęcia uchwały zobowiązującej każdego delegata do zgłoszenia w swoim kraju zmian w konstytucji, gwarantujących jednakowy udział liczbowy kobiet i mężczyzn we wszelkich ciałach wybieralnych.

Karol Młot i jego Frankowie przewracają się w grobach. Choć zapewne niepiśmienni, w odróżnieniu od dzisiejszych, jakoby „oświeconych” przywódców Europy, umieli jednak skutecznie „ocalić coś z tych bogactw, jakich jesteśmy powiernikami: dziedzictwo Grecji, Rzymu i Izraela”, o których pisał Eliot.

Robert Schuman mówi dzisiejszej Europie: Wartości, durnie! Wygląda na to, że 55 lat temu przenikliwie rozpoznał podstawowe źródła zagrożeń dzisiejszej Unii, mogących ją zabić. Gdyby żył, zapewne byłby mocno zdziwiony, w jaką stronę ona dziś zmierza. I nie wydaje się, by radośnie maszerował w paradach swojego imienia.