W ogólniejszym znaczeniu narracja nie odnosi się jednak tylko do fikcji literackiej. Staje się opowieścią, którą ktoś – jednostka lub społeczność – snuje o świecie realnym. Ten bowiem – zakłada się – nigdy nie jest nam dany sam w sobie, lecz zawsze w pewnych odsłonach czy obrazach.

Bełkot o rosyjskiej cywilizacji i trzecim Rzymie nie zastąpi instytucjonalnej pustki. To ten właśnie brak oferty sprawił, że Ukraina skierowała się w stronę Zachodu, czyli de facto USA. W Rosji nie nastąpiła jednak żadna refleksja nakierowana na przygotowanie jakiejś oferty instytucjonalnej nawet dla własnych obywateli, a cóż dopiero dla sąsiadów. Jedyną możliwością pozostało brutalne wyegzekwowanie swojej strefy bezpośredniego sprawstwa.

Mogliśmy podawać fakty: o komunistycznych prześladowaniach, o polskich doświadczeniach okupacji niemieckiej, dalej o zaborach i systematycznym niszczeniu polskiego dziedzictwa przez Kulturkampf i – w delikatniejszej postaci – ideę Mitteleuropy. Fakty jednak mają to do siebie, że szybko nudzą, jeśli nie są strawnie podane, w odpowiedniej oprawie.