Nobliści i wodzowie, koniunkturaliści i święci – ikony polskiej kultury i polityki zestawione w intrygujące duety, “żywoty równoległe”.

Polska musiała stawić czoła wielkiej ofensywie bolszewickiej praktycznie sama. Lenin nie chciał porozumienia z Wielką Brytanią. Chciał zanieść rewolucję do Berlina – przez „trupa białej Polski”, jak głosił rozkaz dla Frontu Zachodniego. Był przygotowany już drugi rząd sowiecki dla Polski, pod faktycznym kierownictwem Feliksa Dzierżyńskiego.

Es hätte 1989 nicht gegeben, wenn es 1920 nicht gegeben hätte. Beide Jahre verdienen die Bezeichnung „annus mirabilis”.

The year 1989 would not have happened if it had not been for 1920. Both are worthy of the name “annus mirabilis”.

Pour l’Occident, la Grande Guerre s’acheva en novembre 1918. S’ensuivaient un colossal traumatisme et la question : à quoi bon tout cet horrible carnage ? Pour les Polonais, cette période était une réalité légèrement différente.

Polska to tak naprawdę wcale nie tylko dwa skłócone ze sobą plemiona. Oprócz nich jest jeszcze trzecia, największa grupa: ci, którzy z rosnącym niesmakiem patrzą na tę zabawę w piaskownicy, sypanie sobie piaskiem po oczach.

Piotr ZAREMBA: – Czasem padają w Polsce twierdzenia, że gdybyśmy bardziej gorliwie opowiadali Zachodowi naszą historię, nakręcili pięć filmów czy napisali trzy książki, zostalibyśmy wysłuchani. A może na naszą historię tam wcale nie czekają?

Prof. Andrzej NOWAK: – Odpowiedź jest złożona. Na pewno nie czekają, przeżywają zalew różnych historii. Nasza jest malownicza, ale jedna z wielu. I są wpływowe kręgi odczuwające do naszej tradycji instynktowną niechęć. Bo katolicka, bo szlachecka, bo republikańska, a nie liberalna. Dla nich atrakcyjna może być tylko Polska zaprzeczająca samej sobie. Rozliczająca się z grzechów. Walcząca z ciemnotą. Niektórzy Polacy uważają, że warto iść w tym kierunku, bo tylko tak pozyskamy innych do naszego wizerunku. Ja sądzę, że ceną byłoby zakłamanie. Nasza historia ani nie zaczyna się od Holocaustu, ani do niego nie prowadzi. A dziś świat tak na to patrzy, a niektórzy w Polsce uważają to za właściwe i naturalne. To błąd. Tak samo nie mieli racji stańczycy patrzący na historię z perspektywy upadku Polski w XVIII wieku.