18 kwietnia – Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków

Dnia 18 kwietnia na świecie obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków – święto konserwatorów, historyków sztuki i architektury, urbanistów i archeologów.

.Specjalne obchody odbędą się w tym roku w ośmiu miejscach Polski. Główne wydarzenia będą miały miejsce w Łańcucie – poinformował Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków

.„Nasza tożsamość kulturowa zapisana jest w murach, przedmiotach czy krajobrazie kulturowym. Zabytki, będące dokumentami przeszłości, mają nieocenioną wartość poznawczą – budują poczucie przynależności do wspólnoty” – można przeczytać w przesłaniu Narodowego Instytutu Dziedzictwa, który z okazji Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków, zaprasza do udziału w obchodach „święta zabytków”.

Będzie to również – jak zapewniają organizatorzy obchodów – okazja do podjęcia dyskusji nad aktualnością obowiązującej od 2003 roku ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Celem „święta zabytków” jest przede wszystkim przybliżenie społeczeństwu zagadnień związanych z ochroną spuścizny minionych pokoleń. Jest to również święto wszystkich, którzy na co dzień zajmują się ochroną i opieką nad zabytkami – konserwatorów, historyków sztuki i architektury, urbanistów, archeologów oraz przedstawicieli innych zawodów pracujących na rzecz ochrony zabytków, a także społeczników, właścicieli, opiekunów i zarządców obiektów zabytkowych.

Zabytki w Polsce

.Zabytki w Polsce, mimo wielu trudnych doświadczeń w historii, spoczywają nie tylko w fachowych rękach służb konserwatorskich, ale są również pod baczną opieką społeczników – podkreśla dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa, dr Katarzyna Zalasińska.

„Piękno zabytków w Polsce, to przede wszystkim efekt pracy pokoleń specjalistów, którzy m.in. dbają o zachowanie najwyższych standardów przy konserwacji skarbów naszego dziedzictwa. Ważnym fundamentem systemu ochrony jest też społeczne zaangażowanie. Społeczni opiekunowie zabytków oraz działające na tym polu organizacje społeczne wspierają służby konserwatorskie oraz właścicieli zabytków. Niech Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków będzie okazją do wdzięczności wszystkim tym, którzy dbają o zabytki” – zaznacza dyr. Katarzyna Zalasińska.

Z okazji Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków została przygotowana wystawa „Skarby drewnianej architektury sakralnej. Kościoły i cerkwie na Liście światowego dziedzictwa UNESCO”, dokumentująca przygotowywanie wpisów na Listę światowego dziedzictwa UNESCO „Drewnianych kościołów Południowej Małopolski” (pism w 2003 r.) oraz „Drewnianych cerkwi w polskim i ukraińskim regionie Karpat” (wpis w 2023 r.).

Z tego względu już w ubiegłym roku Łańcut został wybrany na wspólne polsko-ukraińskie obchody międzynarodowego święta zabytków. Wyniki wspólnych działań pokazane zostały na wystawie o drewnianej architekturze sakralnej, która będzie również eksponowana w Rzeszowie, Sanoku i Gorlicach.

W wydarzeniu udział wezmą przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy oraz opiekunowie zabytkowych cerkwi wpisanych na Listę UNESCO.

Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków ustanowiony został przez Komitet Wykonawczy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS w 1983 roku i wpisany przez UNESCO do rejestru ważnych dat o znaczeniu dla całego świata.

Odzyskiwanie zrabowanych dóbr kultury

.„Szeroko zakrojona i celowa grabież polskich dzieł sztuki przez niemieckich i sowieckich okupantów pozostawiła dojmujące poczucie straty w polskiej kulturze. Baza strat wojennych, prowadzona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, liczy blisko 66 tys. obiektów, co jest namiastką szacowanej liczby 516 tys. utraconych dzieł” – pisze prof. Piotr GLIŃSKI, wicepremier oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Jak podkreśla, „wraz z wybuchem II wojny światowej Niemcy rozpoczęły konsekwentną i celową akcję wymazywania Polski z mapy Europy. Naród polski miał zostać pozbawiony elit intelektualnych, tożsamości i niepodległości. Niszczenie i grabież nie ominęły polskiej kultury. Literatura, muzyka, film, teatr, sztuki plastyczne – wszystkie dziedziny kultury poniosły niepowetowane straty, które do dziś są odczuwalne. (…) Polska w wyniku II wojny światowej utraciła najwięcej obywateli proporcjonalnie do przedwojennej liczby ludności. Zginął co szósty przedwojenny polski obywatel. Nie do przecenienia są straty poniesione w wyniku eksterminacji elit – profesorów, inżynierów, prawników, polityków, księży, studentów, ludzi kultury. Ich śmierć na wiele lat zahamowała proces kształcenia nowych elit intelektualnych i artystycznych oraz spowolniła rozwój polskiej kultury”.

„Tylko w jednym obszarze dziejowa krzywda spowodowana działaniami okupanta może być choć częściowo naprawiona: zagrabione, ale niezniszczone dobra kultury wywiezione z Polski mogą jeszcze do niej powrócić”.

„Pamiętajmy i mówmy głośno, że sprawy grabieży dóbr kultury nie ulegają przedawnieniu nie tylko w wymiarze etycznym i moralnym, lecz także w sferze prawa międzynarodowego. Ze względu na szczególny charakter dzieł sztuki oraz ich wartość pozamaterialną zwrot zagrabionych obiektów do miejsca, z którego zostały skradzione, to najwłaściwsza forma zadośćuczynienia, niezależna od rozwiązań takich jak reparacje, digitalizacja czy wykonywanie kopii” – pisze prof. Piotr GLIŃSKI.

Alert UNESCO dla Ukrainy

.„Niszczenie najbardziej cennych zabytków kultury było i jest celem prowadzonych działań militarnych. W Syrii, Iraku, na Bałkanach, dziś zaś na Ukrainie” – pisze prof. Michał KLEIBER, przewodniczący Polskiego Komitetu ds. UNESCO, redaktor naczelny “Wszystko co Najważniejsze”.

Jak podkreśla, “pisząc o obecnej zbrodniczej inwazji Rosji na Ukrainę, musimy w pierwszym rzędzie podkreślać dramat mieszkańców (…). Priorytetem naszych działań musi oczywiście być wszechstronna pomoc wszystkim potrzebującym dzisiaj niezbędnego wsparcia. Nie znaczy to jednak, że możemy nie myśleć o innych zbrodniach i zniszczeniach popełnianych przez najeźdźców”.

“Pamiętać musimy w szczególności o wszelkich zabytkowych obiektach, zgromadzonych dziełach sztuki i dokumentach ukazujących historię i osiągnięcia kultury, elementach niezwykle ważnych, wręcz niezbywalnych dla tożsamościowych podstaw istnienia każdego społeczeństwa” – pisze prof. KLEIBER.

“Przypomnijmy art. 6.3 Konwencji o ochronie światowego dziedzictwa z 1972 r., który zobowiązuje wszystkie podpisane państwa (w tym Rosję) do zapobiegania niszczeniu kulturowego i przyrodniczego dziedzictwa na terenie państw sygnatariuszy konwencji. Rosja jest także sygnatariuszem tzw. Konwencji haskiej z roku 1954, poświęconej ochronie dziedzictwa kulturowego w czasach konfliktów zbrojnych. Pogwałcenie zawartych tam zapisów pozwala oskarżyć agresorów o popełnienie zbrodni wojennej“.

Prof. Michał KLEIBER zwraca ponadto uwagę, że poza zabytkami ukraińskimi, które już teraz są wpisane na listę UNESCO, “bogactwo kulturowe Ukrainy ilustruje dodatkowo fakt, że 17 innych miejsc oczekuje obecnie na wpis na Listę Dziedzictwa UNESCO. Wielu z tych pięknych i historycznie ważnych zabytków grozi dramatyczny los. Koszmar możliwych zniszczeń widać dzisiaj wyraźnie na przykładach już dokonywanych dewastacji”.

PAP/Anna Bernat/WszystkoCoNajważniejsze/PP