Co odkryto w czasie najnowszych badań archeologicznych na terenie dawnego getta warszawskiego

Podczas prac archeologicznych przy dawnej ul. Miłej 18 w Warszawie odsłonięto mury piwnic kamienic, które stanowiły część Bunkra Anielewicza. Znaleźliśmy niemal trzy tysiące artefaktów między innymi naczynia, dziecięce buciki oraz fragmenty żydowskich modlitewników – powiedziała Monika Nestorowicz, edukatorka w Muzeum Getta Warszawskiego.

Getto warszawskie – wyniki prac archeologicznych

.Podczas prac archeologicznych badacze dotarli do zasypanych piwnic XIX-wiecznych kamienic, które zostały zniszczone podczas powstania w getcie warszawskim lub po jego zakończeniu.

Odkopano piwnice kamienic mieszczących się przy ulicy Miła 18 / Muranowska 39 oraz Miła 20 / Muranowska 41. „Przy Miłej 20, Muranowskiej 41 odsłonięto fragmenty konstrukcji, które według wszelkiego prawdopodobieństwa stanowiły część tak zwanego Bunkra Anielewicza. Znaleźliśmy kilka tysięcy artefaktów, w tym obiekty kultu religijnego, takie jak tefilin, fragmenty spalonych żydowskich modlitewników, dziecięce buciki, zabawki i naczynia do rytualnego obmywania rąk” – powiedziała edukatorka w Muzeum Getta Warszawskiego Monika Nestorowicz.

Przypomniała, że badania archeologiczne rozpoczęły się w czerwcu 2022 roku miały za zadanie potwierdzenie, czy badany teren jest miejscem Bunkra Anielewicza.

„Z dużą dozą pewności możemy powiedzieć, że znajdujemy się na terenie bunkra. Zgadza się lokalizacja, wyposażenie, wiemy, że znajdowała się tu kanalizacja, elektryczność, widzimy ślady życia codziennego” – wskazała.

Getto warszawskie – obszary „wydobyte z niepamięci”

.W czasie prac odsłonięty został korytarz, który po wykonaniu dalszych badań potwierdził przypuszczenia, że prowadził on do jednej części bunkra. „Początkowo schron, mieszczący się przy dawnej Miłej 18, wykorzystywany był przez szmuglerów, którzy starali się dostarczać niezbędne zaopatrzenie do getta. Następnie, podczas powstania w getcie warszawskim, służył jako siedziba sztabu Żydowskiej Organizacji Bojowej” – podkreśliła i dodała, że w tym miejscu pod koniec powstania ukrywało się dowództwo ŻOB, między innymi Mordechaj Anielewicz. 8 maja 1943 roku, otoczeni przez Niemców i pozbawieni możliwości dalszej walki, popełnili zbiorowe samobójstwo.

Wspomniała, że podczas pracy badacze odwiedzani byli przez okolicznych mieszkańców, którzy z wdzięcznością mówili, że cieszą się, że to miejsce zostało odkryte i „ta przestrzeń została wydobyta z niepamięci”.

„Mam nadzieję, że w tym miejscu powstanie pawilon edukacyjny będący częścią Muzeum Getta Warszawskiego. Myślę, że w Warszawie jest mnóstwo nieodkrytych miejsc, dlatego tak ważna jest świadomość, historyczna pamięć, gdzie się znajdujemy i na czym zostało zbudowane nasze miasto” – podsumowała Nestorowicz.

Jesteśmy kustoszami tej pamięci

.O powstaniu w getcie warszawskim pisze na łamach „Wszystko co Najważniejsze” prof. Piotr GLIŃSKI: „W kwietniu 1943 r., w przeddzień żydowskiego święta Pesach, okupujący polską stolicę Niemcy otoczyli stworzoną przez siebie żydowską dzielnicę, warszawskie getto, przygotowując się do jego ostatecznej likwidacji. 19 kwietnia niemiecka policja i siły pomocnicze SS wkroczyły, by dokończyć dzieła zagłady. Mieszkańcy getta ukryli się w bunkrach i kryjówkach. Żydowscy powstańcy zaatakowali Niemców przy użyciu broni palnej, koktajli Mołotowa oraz granatów ręcznych. Dwa niemieckie pojazdy zostały podpalone za pomocą butelek z benzyną. Zaskoczeni Niemcy początkowo nie byli w stanie przełamać zaciętego oporu obrońców”.

„Wobec tych niepowodzeń Niemcy zaczęli systematycznie palić budynki, zamieniając ulice getta w ognistą pułapkę. Podczas gdy w getcie trwały walki, polskie oddziały podziemnej armii podjęły działania przeciwko Niemcom. Trzy sekcje Armii Krajowej bezskutecznie próbowały sforsować mury getta za pomocą materiałów wybuchowych. Skazani na zagładę Żydzi bronili się do początku maja. Symbolicznym ostatnim aktem powstania było zburzenie przez Niemców Wielkiej Synagogi na Tłomackiem w Warszawie” – pisze profesor Piotr Gliński.

„Powstanie w getcie warszawskim było pierwszym powstaniem wielkomiejskim i zarazem największym zrywem ludności żydowskiej w trakcie niemieckiej okupacji. Po południu 19 kwietnia 1943 r. w twierdzy Żydowskiego Związku Wojskowego przy placu Muranowskim w symbolicznym geście na dachu budynku bojownicy umieścili biało-czerwoną flagę Polski i biało-niebieską flagę ŻZW. Ten obraz dwóch flag – polskiej biało-czerwonej i syjonistycznej biało-niebieskiej – powiewających wspólnie na dachu budynku nad walczącym gettem, stał się symbolem nierozerwalnie splecionych ze sobą losów polsko-żydowskich. Kilkanaście miesięcy później, w sierpniu 1944 roku, wybuchło powstanie warszawskie – bój o wolną Polskę, największy zryw wolnościowy w historii II wojny światowej” – wyjaśnia prof. Piotr Gliński.

PAP/Agnieszka Gorczyca/WszystkocoNajważniejsze/AB