Coraz więcej Polaków oddaje krew

W Polsce w 2024 roku było ponad 650 tys. krwiodawców, to o ponad 11 tys. więcej niż rok wcześniej. Liczba donacji krwi wzrosła w tym okresie o ponad 3 proc. wobec 2023 r. – wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego. Dnia 14 czerwca obchodzony jest Światowy Dzień Krwiodawcy.

Krwiodawcy w Polsce. Jest ich już ponad 650 tys.

.Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2024 r. było w Polsce 651,4 tys. krwiodawców, o 11,2 tys. więcej niż rok wcześniej. Dawcy wielokrotni stali i powtórni stanowili 80,6 proc. oddających krew. Najliczniej krew oddają osoby w wieku 25-44 lat (411,2 tys.). Wśród osób 18-24 lat było ich w 2024 roku 105,4 tys., a w wieku 45-65 lat – 134,5 tys. Średnio w kraju na 10 tys. ludności przypadało około 173 krwiodawców (w 2023 r. – 170). W 2024 r. pobrano ponad 1,5 mln donacji krwi i jej składników.

Najwięcej w województwie śląskim – 172,1 tys. donacji. Mieszkańcy województw śląskiego, mazowieckiego i wielkopolskiego oddali łącznie 468,5 tys. donacji krwi pełnej. Najmniej krwi pobrano w woj. świętokrzyskim, lubuskim i opolskim. Dawcami krwi mogą być osoby między 18. a 65. rokiem życia, ważące co najmniej 50 kilogramów, u których w ciągu ostatnich sześciu miesięcy nie wykonywano akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała, które nie miały wykonywanych zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych, np. gastroskopii czy laparoskopii oraz nie były leczone krwią i jej składnikami. Szczegółowy wywiad przed pobraniem krwi wyklucza osoby, które nie mogą jej oddawać. Eksperci zalecają, by oddawać krew, gdy jesteśmy zdrowi, wyspani i wypoczęci.

Co należy zrobić przed oddaniem krwi?

.Jak podkreślono w informacji na stronie Ministerstwa Zdrowia, dawcy nie mogą brać leków, z wyjątkiem środków antykoncepcyjnych. Przed przyjściem do centrum krwiodawstwa należy zjeść lekkostrawny posiłek i wypić około dwóch litrów wody. Niewskazane jest przychodzenie na czczo. By zostać dawcą, trzeba mieć przy sobie dokument ze zdjęciem, najlepiej dowód osobisty. Przed oddaniem krwi należy ograniczyć palenie papierosów i nie pić alkoholu, również w dniu poprzedzającym oddanie krwi.

Od jednej osoby jednorazowo pobiera się 450 ml pełnej krwi, co trwa zwykle od pięciu do ośmiu minut. Należy do tego jednak doliczyć czas konieczny do wypełnienia ankiety, rejestracji, badania i wywiadu lekarskiego. Całość trwa zwykle ok. 40-60 minut. Krew jest badana po oddaniu, m.in. pod kątem stężenia hemoglobiny i wartości hematokrytu, ewentualnego zakażenia wirusem HIV czy zapalenia wątroby typu B i C. Określana jest również grupa krwi.

Krew i jej składniki podawane są głównie osobom, u których występują braki krwi i jej składników. Mogą być one spowodowane np. wypadkiem, zabiegiem operacyjnym, zaburzeniami krzepnięcia, po oparzeniach i urazach, a także występować u pacjentów z chorobami rozrostowymi i nowotworami, w trakcie i po chemioterapii oraz u pacjentów wymagających transplantacji lub zabiegów kardiochirurgicznych. Światowy Dzień Krwiodawcy ustanowiła Światowa Organizacja Zdrowia na pamiątkę urodzin Karla Landsteinera 14 czerwca 1868 r. W 1901 r. austriacki lekarz patolog i immunolog odkrył grupy krwi, za co w 1930 r. otrzymał Nagrodę Nobla.

Zdrowie – nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się zepsujesz

.W 2020 roku na całym świecie zdiagnozowano ponad 19 milionów nowych przypadków nowotworów (w tym w Polsce ok. 170 000), a 10 milionów ludzi z tego powodu zmarło. Oczekuje się, według Global Cancer Observatory, że do 2040 roku obciążenie to wzrośnie do około 30 milionów nowych przypadków raka rocznie i 16 milionów zgonów, a nowotwory staną się główną przyczyną śmierci. Tymczasem wiele zachorowań na nowotwory można przypisać potencjalnie modyfikowalnym czynnikom ryzyka. Znajomość tego faktu jest absolutnie kluczowa dla rozwoju skutecznych strategii zapobiegania chorobom nowotworowym.

Niedawno w renomowanym międzynarodowym czasopiśmie medycznym „Lancet” konsorcjum Global Burden of Disease Study 2 opublikowało badania związków między wskaźnikami czynników ryzyka (metabolicznego, zawodowego, środowiskowego i behawioralnego) a nowotworami na całym świecie.

Korzystając z szacunków dotyczących zachorowalności na raka, śmiertelności i danych dotyczących czynników ryzyka z 204 krajów oraz obejmujących czynniki ryzyka, od palenia tytoniu do narażenia na działanie czynników rakotwórczych w miejscu pracy, autorzy stwierdzili, że 4,45 miliona zgonów wynika z wystąpienia wymienionych czynników ryzyka. Stanowi to ogółem aż 44,4 proc. zgonów z powodu nowotworów. Jednocześnie skutkowało to utratą 105 milionów lat życia skorelowanych z niepełnosprawnością. Dane te są alarmujące.

Palenie tytoniu odpowiadało za 36,3 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 12,3 proc. u kobiet, spożywanie alkoholu – za 6,9 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 2,3 proc. u kobiet. Z kolei otyłość (stwierdzana w oparciu o wysoki wskaźnik Body Mass Index – BMI) odpowiadała za 4,2 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 5,2 proc. u kobiet. Odkryto również bardzo niepokojący, ponad 20-procentowy wzrost zgonów z powodu nowotworów w latach 2010–2019, który można przypisać powyższym możliwym do uniknięcia przyczynom. Zauważono także, że czynniki ryzyka metabolicznego odgrywały rosnącą rolę. Rośnie też liczba nowotworów związana z czynnikami dietetycznymi i hormonalnymi, w tym zwłaszcza nowotworów piersi i prostaty.

.Co istotne, wszystkie wymienione wyżej czynniki można kontrolować czy też ograniczać za pomocą stosunkowo prostych interwencji. Ich szkodliwy wpływ jest zresztą znany już od dziesięcioleci. Dlatego tak ważna jest profilaktyka zdrowotna. Można w jej obrębie wyróżnić kilka typów:

– profilaktykę wczesną, polegającą na kształtowaniu prawidłowych wzorców zdrowotnych w oparciu o odpowiednią edukację, w tym również szczepienia ochronne,

– profilaktykę zdrowotną pierwotną, polegającą na kontrolowaniu czynników ryzyka oraz identyfikacji osób, które znajdują się w grupie ryzyka,

– profilaktykę wtórną, skierowaną do osób znajdujących się w grupie ryzyka i nakierowaną na wczesne wykrycie choroby, a tym samym jak najszybsze wdrożenie leczenia,

– profilaktykę III fazy, skierowaną do osób chorych, mającą na celu zminimalizowanie skutków choroby i zapobieganie powikłaniom.

Tekst dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-piotr-czauderna-zdrowie/

PAP/MJ