Coraz więcej Polski na listach UNESCO

Obchody Dnia Hutnika i tradycje hutnicze, Pochód Gwarkowski w Tarnowskich Górach, wycinanka świętokrzyska oraz tradycje kulturowe regionu opoczyńskiego to nowe wpisy na Krajowej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO – poinformowało MKiDN.

Doceniono dziedzictwo hutników oraz Pochód Gwarkowski

.Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego poinformowało o czterech nowych wpisach na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Są to obchody Dnia Hutnika i tradycje hutnicze, Pochód Gwarkowski w Tarnowskich Górach, wycinanka świętokrzyska oraz tradycje kulturowe regionu opoczyńskiego.

Dzień Hutnika przypada 4 maja, a jego tradycja sięga XIX wieku. Obchodzą go obecni i byli pracownicy hut żelaza i metali nieżelaznych oraz środowisko akademickie związane z metalurgią. Uroczystości odbywają się zarówno w zakładach pracy, gdzie formują się kolumny marszowe, na czele których idzie orkiestra oraz poczty sztandarowe, jak i w lokalnych kościołach. W wielu społecznościach hutniczych centralnym punktem spotkań jest figura św. Floriana – patrona hutników. Ważną częścią Dnia Hutnika są festyny, oraz tradycyjne spotkania – dla mężczyzn Karczmy Piwne, dla kobiet – Babskie Combry. Elementem kultury hutniczej są także pielgrzymki branżowe organizowane od początku lat 90. XX wieku.

Pochód Gwarkowski w Tarnowskich Górach to barwny korowód przemierzający ulice miasta w ramach „Gwarków”, czyli corocznego święta miasta organizowanego na początku września. Pierwsza edycja Pochodu została zainicjowana podczas „Dni Tarnogórskich Gwarków” w 1957 r.

Tradycje regionu opoczyńskie znalazły się na liście UNESCO

.Wycinanki świętokrzyskie tworzono głównie w miejscowościach rozlokowanych pod Górami Świętokrzyskimi, ale niekiedy określa się ją również mianem wycinanki kieleckiej. Powstała pod wpływem wycinanki rawsko-opoczyńskiej, ale widać w niej także wpływy podlaskie. Dawne wycinanki świętokrzyskie reprezentują proste formy zdobione ząbkami, promieniami i strzałkami. We współczesnych wycinankach świętokrzyskich, tworzonych od II. połowy XX wieku, można wyróżnić dwa główne style. Pierwszy to tradycyjne wzory z tego regionu, drugi to wycinanki narracyjne, oparte na świętokrzyskich legendach.

Tradycje kulturowe regionu opoczyńskiego miały wpływ na lokalne osadnictwo, napływ ludności związany z przemysłem oraz XIX-wieczny podział dóbr dworskich. Zachowały się tam nie tylko stroje kobiece, ale również ciekawe zwyczaje, wierzenia, pieśni, obrzędy, a nawet niektóre tańce. Nadal żywa jest też gwara charakteryzująca się m.in. tzw. mazurzeniem oraz udźwięczniającą fonetyką międzywyrazową. Nieodłącznym elementem tradycji kulturowych regionu opoczyńskiego do dziś jest też haft, którym zdobiono damskie i męskie koszule.

Tworzona od 2013 r. Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego liczy już 97 pozycji, dokumentujących żywe tradycje, zwyczaje i umiejętności przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Lokalne tradycje mają ogromną wartość

.Alicja JAGIELSKA-BURDUK, nauczyciel akademicki, kierownik Centrum Prawa Ochrony Dóbr Kultury UNESCO na Uniwersytecie Opolskim oraz prof. Michał KLEIBER, redaktor naczelny „Wszystko Co Najważniejsze”, profesor zwyczajny w Polskiej Akademii Nauk, przewodniczący Polskiego Komitetu ds. UNESCO zaznaczają, że cały świat coraz bardziej docenia znaczenie niematerialnego dziedzictwa kulturowego, stanowiącego – obok zabytków, dzieł sztuki czy kolekcji cennych eksponatów – żywe przejawy niematerialnych tradycji kulturowych odziedziczonych po przodkach i przekazywanych kolejnym pokoleniom. Innymi słowy, termin „dziedzictwo niematerialne” oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności, a także związane z nimi przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową, uznawaną przez różnorodne wspólnoty społeczne za ważną część ich dziedzictwa. Wśród tak rozumianych elementów są m.in. przekazy dotyczące tradycji muzycznych, rytuałów i obrzędów społeczno-kulturowych, sposobów leczenia, tradycyjnego rzemiosła czy obcowania z przyrodą. Niematerialne dziedzictwo kulturowe jest zakorzenione w tradycji, ale jednocześnie jest współczesne i żywe, reprezentuje stale przekształcane praktyki zachowań społecznych.

Stopniowe dochodzenie na poziomie międzynarodowym do potrzeby ochrony tego dziedzictwa stanowiło złożony proces zwieńczony przyjęciem w 2003 r. konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W tym roku obchodzimy 20-lecie konwencji i jest to w naszym przekonaniu właściwy moment, aby podkreślić wysoki poziom ochrony dziedzictwa niematerialnego w kraju oraz zaangażowanie Polski w międzynarodowej debacie w tym zakresie na szerokim forum UNESCO.

Dziedzictwo kulturowe jest ze swej natury heterogeniczne na poziomie zarówno krajowym, jak i globalnym, a różnorodność przejawów dziedzictwa niematerialnego potwierdza tezę o różnorodności dziedzictwa kulturowego. Dziedzictwo materialne i dziedzictwo niematerialne to pojęcia nakładające się na siebie. Nie można zatem mówić o dychotomicznym, zupełnym podziale na dziedzictwo materialne i niematerialne, albowiem elementy dziedzictwa niematerialnego tworzą ważny fragment dziedzictwa materialnego. Konwencja UNESCO stanowi instrument prawa międzynarodowego regulujący ochronę niematerialnych wytworów dziedzictwa kultury, chociaż elementy ochrony tego dziedzictwa pojawiają się także w innych aktach.

Zgodnie z konwencją niematerialne dziedzictwo kulturowe jest stale odtwarzane i przekazywane z pokolenia na pokolenie przez wspólnoty i grupy społeczne w relacji z ich otoczeniem, środowiskiem, historią, oddziaływaniem przyrody. Dla niektórych społeczności dziedzictwo niematerialne jest źródłem tożsamości i ciągłości istnienia. W konwencji wyróżnia się trzy kluczowe komponenty opisu dziedzictwa niematerialnego: przejaw dziedzictwa (jego manifestację), wspólnoty i grupy z nim związane oraz przestrzeń kulturową.