Dlaczego nietoperze są odporne na raka? Naukowcy odkryli sekrety ich długowieczności

Naukowcy odkryli dlaczego nietoperze są odporne na raka oraz poznali sekrety długowieczności tych zwierząt. „Dzięki połączeniu aktywności genów przeciwnowotworowych oraz bardzo efektywnej kontroli immunologicznej niektóre gatunki nietoperzy nigdy, nawet w bardzo zaawansowanym wieku, nie chorują na raka” – informuje czasopismo „Nature Communications”.

Dlaczego nietoperze są odporne na raka?

.Nietoperze są jednymi z najdłużej żyjących ssaków w stosunku do swojej wielkości. Niektóre gatunki mogą dożywać nawet 35 lat, co odpowiada ponad 180 latom życia ludzkiego. Mimo długowieczności i narażenia na czynniki uszkadzające DNA, niemal nie chorują na raka. Naukowcy z University of Rochester postanowili sprawdzić, dlaczego.

W swoich badaniach (DOI: 10.1038/s41467-025-59403-z) skupili się na czterech gatunkach: nocku amerykańskim, mroczku brunatnym, jutrzenkowcu jaskiniowym i owocowcu liścionosym. Przeanalizowali komórki ich skóry (fibroblasty) i odkryli, że nie przechodzą one naturalnego procesu starzenia, wykazują stałą aktywność enzymu telomerazy, który wspiera nieograniczoną zdolność podziału, oraz mają podwyższony poziom białka p53, odpowiadającego za kontrolę naprawy DNA.

Geny przeciwnowotworowe i doskonały układ odpornościowy

.Jak wyjaśnili autorzy publikacji, wysoka aktywność telomerazy wspomaga regenerację tkanek podczas starzenia się i urazów, co sprzyja długowieczności. Oczywiście, szybkie i niekontrolowane podziały mogłyby łatwo prowadzić do nowotworzenia, ale wysoka aktywność p53 zabezpiecza przed taką sytuacją, na czas usuwając wszystkie pojawiające się komórki rakowe (na drodze zaprogramowanej śmierci komórki, czyli apoptozy). Co ciekawe, w toku badania okazało się, że nietoperze bardzo dobrze kontrolują również stan zapalny, który u ludzi nasila się wraz z wiekiem, a ich układ odpornościowy jest niezwykle wydajny. Taka mozaika różnych czynników pozwala im odpierać wirusy i choroby związane z wiekiem.

Jednocześnie naukowcy zauważyli, że w laboratorium zdrowe komórki nietoperzy można stosunkowo łatwo przekształcić w nowotworowe. Wystarczą do tego zaledwie dwie mutacje onkogenne, co odróżnia je od innych długowiecznych ssaków. Oznacza to, że na poziomie komórkowym zwierzęta te nie dysponują silniejszymi barierami przeciwnowotworowymi niż inne ssaki. Ich wyjątkowa odporność na raka musi więc wynikać z mechanizmów działających w żywym organizmie, a kluczowa jest tu doskonała współpraca między genami przeciwnowotworowymi (jak p53) a układem odpornościowym, który pełni funkcję „zewnętrznego strażnika” i natychmiast eliminuje komórki z potencjałem nowotworowym. Podobne mechanizmy obserwuje się m.in. u słoni.

W opinii autorów, odkrycie to przybliża nas do zrozumienia, jak skutecznie wzmacniać mechanizmy przeciwnowotworowe u ludzi. Istnieją już leki onkologiczne stymulujące aktywność genu p53, a nowe strategie – inspirowane odpornością nietoperzy – mogą w przyszłości doprowadzić do ich udoskonalenia takich terapii.

Zachowania ratownicze u zwierząt

.Na temat zachowań altruistycznych i ratowniczych u poszczególnych gatunków zwierząt na łamach “Wszystko Co Najważniejsze” pisze prof. Ewa J. GODZIŃSKA w tekście “Czego możemy nauczyć się od zwierząt?“.

“Ważną podkategorią ryzykownych zachowań altruistycznych są tak zwane zachowania ratunkowe, czyli przychodzenie z pomocą konkretnym osobnikom, które znalazły się w niebezpieczeństwie. W r. 2002 polscy badacze Wojciech Czechowski, Ewa J. Godzińska i Marek Kozłowski zainicjowali współczesne badania takich zachowań, opisując, jak robotnice trzech gatunków mrówek ratują towarzyszki atakowane przez drapieżne larwy mrówkolwa. Szerokie spektrum zachowań ratunkowych zostało też opisane u wielu innych gatunków mrówek i u licznych kręgowców, takich jak różne gryzonie i naczelne, słonie, mangusty, psy, dziki, walenie i niektóre ptaki. W badaniach tych obserwowano i analizowano nie tylko przychodzenie z pomocą osobnikom zaatakowanym przez drapieżnika, lecz również pomoc w uwalnianiu się z różnych naturalnych i sztucznych pułapek”.

“Ofiarność i gotowość do angażowania się w ryzykowne akcje na rzecz innych osobników nie jest naiwnością, lecz ważnym przystosowaniem. Jest tak dlatego, że dla każdego osobnika ważniejsze od indywidualnego przeżycia jest tzw. dostosowanie łączne, czyli łączna zdolność do przekazania swoich genów kolejnym pokoleniom, niezależnie od tego, czy są one ulokowane w jego własnym ciele, czy też w ciałach innych osobników. Jedną z najważniejszych form altruizmu jest więc nepotyzm, czyli działania przynoszące korzyść krewnym altruisty. Drugim ważnym czynnikiem decydującym o opłacalności zachowań altruistycznych jest gotowość ich beneficjentów do odwzajemniania uzyskanych przysług”.

”Ofiarność i rycerskość podobają się płci przeciwnej. Zwierzęta mogą jednak zachowywać się w sposób altruistyczny także z innych powodów. Ryzykowne zachowania altruistyczne stanowią bowiem sygnał wysokiej jakości osobnika i w związku z tym mogą przynosić mu korzyści poprzez podnoszenie jego atrakcyjności dla płci przeciwnej. Zjawisko to zostało dobrze udokumentowane między innymi przez długoletnie badania zachowań dżunglotymali arabskich. Ptaki te uprawiają lęgi zespołowe, w których osobniki podporządkowane nie mają bezpośredniego dostępu do rozrodu, lecz pełnią funkcję pomocników pomagających w wychowywaniu potomstwa osobników dominujących”.

.”Dżunglotymale odstraszają wrogów naturalnych, w szczególności jadowite węże, stosując wobec nich tak zwane nękanie, czyli celowe przybliżanie się do intruza i konfrontację z nim. Nękanie węży to niesłychanie ryzykowne zadanie. Jednak tylko te ptaki, które nie stronią od udziału w takich odważnych akcjach, mogą zdobyć tak zwany prestiż społeczny, bez którego nie są w stanie uzyskać dostępu do rozrodu. W związku z tym nawet osobniki dominujące, które uzyskały już dostęp do rozrodu, konkurują aktywnie z osobnikami podporządkowanymi o możliwość pełnienia niebezpiecznej funkcji strażnika. Uwaga: różnica pomiędzy walką o dominację i poszukiwaniem prestiżu społecznego polega na tym, że w pierwszym przypadku osobnik rywalizuje z członkami tej samej grupy społecznej, a w drugim walczy z zewnętrznymi wrogami swojej grupy, by w ten sposób obwieścić swoją wysoką jakość i stać się atrakcyjnym kandydatem na partnera do rozrodu” – pisze prof. Ewa J. GODZIŃSKA.

LINK DO TEKSTU: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-ewa-j-godzinska-czego-mozemy-nauczyc-sie-od-zwierzat/

PAP/Katarzyna Czechowicz/MJ