Dziennikarstwo klimatyczne. Znaczenie i wyzwania 

Zmiany klimatyczne, choć uznawane za jedno z najważniejszych wyzwań współczesnego świata, często pozostają na marginesie pracy dziennikarskiej. Dzieje się tak zwłaszcza w obliczu bardziej bezpośrednich kryzysów, takich jak wojny i konflikty zbrojne. Wraz z coraz szerszym odczuwaniem konsekwencji zmian klimatu, znaczenie dziennikarstwa klimatycznego rośnie. Katherine Dunn, redaktorka w Oxford Climate Journalism Network, w swojej prezentacji na Konferencji Dziennikarstwa Klimatycznego w Europie Wschodniej i Kaukazie, która w tym roku odbyła się w Tbilisi, podkreślała, że dziennikarstwo klimatyczne nie tylko może, ale nawet musi łączyć te dwa, pozornie odrębne tematy.

Wojna na Ukrainie i wyzwania dla dziennikarzy

.Od lutego 2022 roku, gdy Rosja rozpoczęła pełnoskalową inwazję na Ukrainę, dziennikarze zmagają się z nowymi wyzwaniami — okazuje się między innymi, jak twierdzi Katherine Dunn, że wojna i klimat mają wiele wspólnego. Jako przykład podczas swojego wystąpienia podała początkowy entuzjazm związany z rozwojem Oxford Climate Journalism Network, który szybko jednak został skonfrontowany z brutalną rzeczywistością wojny. Dziennikarze, którzy mieli się skupić na zmianach klimatycznych, zostali nagle przeniesieni na front wojenny, często rezygnując z tematów klimatycznych na rzecz relacji z konfliktu.

Jednym z przykładów tej sytuacji jest historia Patryka Strzałkowskiego, Polaka na którego powołuje się Katherine Dunn, który pisał artykuł na temat raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) podczas nocnej zmiany, jednocześnie relacjonując wydarzenia wojenne. Podobne sytuacje miały miejsce w całym regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Wielu dziennikarzy, których historie przytoczyła Katherine Dunn podczas swojego wystąpienia w Tibilisi, zostało zmuszonych do przerwania pracy nad tematami klimatycznymi, aby skupić się wyłącznie na relacjach z wojny. Część z nich później przyznała, że ich teksty nigdy nie zostały opublikowane.

Czym jest dziennikarstwo klimatyczne?

.W swoim wystąpieniu, w całości dostępnym na stronie Oksfordzkiego Centrum Dziennikarstwa Katherine Dunn zwraca uwagę, że zmiany klimatyczne i konflikty zbrojne są nierozerwalnie ze sobą powiązane. Przykładem jest region Jeziora Czad w Afryce Zachodniej, gdzie postępujące pustynnienie prowadzi do utraty źródeł utrzymania, destabilizacji społecznej i konfliktów o coraz bardziej ograniczone zasoby. Zjawiska te, w połączeniu z kryzysami żywnościowymi i wodnymi, prowadzą do masowych migracji, co dodatkowo nasila napięcia. W konsekwencji zaś prowadzi do konfliktów, zarówno lokalnych jak i międzynarodowych.

Dezinformacja, twierdzi dalej Katherine Dunn, również stała się narzędziem w rękach rządów, zwłaszcza w kontekście konfliktów klimatycznych. NATO oskarża Rosję o celowe szerzenie dezinformacji klimatycznej, przedstawiając działania Kremla tyczące się tego, jak globalne ocieplenie wpływa na świat, jako „oszustwo” i formę „zachodniego imperializmu” w zależności od szerokości geograficznej i kontekstu kulturowego, twierdzi badaczka z Oksfordu. Tego typu narracje mają na celu podważenie zaufania do nauki oraz atakowanie aktywistów klimatycznych, zwłaszcza kobiet, konkluduje w swoim wystąpieniu Dunn.

Trudności w pracy. O wyzwaniach dziennikarstwa klimatycznego

.Pomimo powagi sytuacji, dziennikarze na całym świecie zmagają się z trudnościami w relacjonowaniu tematów związanych z klimatem. Polityczna presja, brak zasobów, a także przekonanie, że tematy klimatyczne są „nudne i zbyt techniczne”, sprawiają, że wiele redakcji zdaniem Dunn unika tego tematu. Jednak badania pokazują, że odbiorcy zarówno mediów tradycyjnych jak i elektronicznych rzeczywiście przejmują się zmianami klimatycznymi, a nawet oczekują od mediów rzetelnych informacji na ten temat.

Przyszłość dziennikarstwa klimatycznego

.Katherine Dunn podkreśla, że dziennikarstwo klimatyczne, podobnie jak dziennikarstwo wojenne, wymaga głębokiego zrozumienia i kontekstu złożonej sytuacji; wymaga również doświadczenia i zdolności analizy. Dziennikarze muszą umieć łączyć różne wątki, przedstawiając zmiany klimatyczne jako temat równie istotny co konflikty zbrojne a często też powiązany z nimi. To właśnie te dwa obszary — konflikt i klimat — są ze sobą nierozerwalnie związane i wymagają od dziennikarzy umiejętności łączenia technicznych szczegółów z ludzkimi historiami i emocjami. A o tym przecież jest dziennikarstwo, w każdej jego formie.

Koniec końców, wyzwania, przed jakimi stoją dziennikarze, są ogromne, ale odpowiednie podejście do relacjonowania zmian klimatycznych może nie tylko zwiększyć świadomość społeczną, ale także pomóc w rozwiązywaniu innych problemów dziennikarstwa. Jak zauważa Katherine Dunn, temat zmian klimatycznych może być swoistym laboratorium, w którym dziennikarze uczą się, jak skutecznie relacjonować najważniejsze tematy współczesnego świata. Żyjąc bowiem w globalnej wiosce wszystko okazuje się być ze sobą powiązane.

Reuters Thompson Oxford Institute / oprac. MK