Funkcjonariusz STASI skazany za zabójstwo Polaka. Wynik śledztwa IPN

Prokuratura w Berlinie oskarżyła byłego funkcjonariusza Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego (STASI) NRD o podstępne zamordowanie Czesława Kukuczki, który w 1974 r. próbował przedostać się na Zachód. Niezbite dowody winy Manfreda N. zebrał wcześniej Instytut Pamięci Narodowej.

Manfred N. – morderca ze STASI – stanie przed sądem

.29 marca 1974 r. 38-letni Kukuczka zgłosił się do Ambasady PRL w Berlinie Wschodnim. Groził wysadzeniem budynku, jeśli nie zostanie mu umożliwiony wyjazd do Berlina Zachodniego. Placówka szybko powiadomiła Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD. Tam zapadła decyzja, by Kukuczkę „unieszkodliwić poza budynkiem Ambasady PRL”.

By Polak nie stawiał oporu, zapewniono go, że jego żądanie zostanie spełnione. Gdy jednak minął punkt kontrolny na berlińskim przejściu granicznym Friedrichstraße, funkcjonariusz STASI Manfred N. oddał do niego strzał w plecy. Ciężko ranny Kukuczka zmarł wkrótce w szpitalu. W teczce, którą miał przy sobie w ambasadzie, nie znaleziono materiałów wybuchowych.

Władze NRD i PRL zgodnie postanowiły, że sprawa nie powinna nigdy ujrzeć światła dziennego. Nawet rodzina Czesława Kukuczki przez wiele lat nie znała okoliczności jego śmierci.

Dopiero w latach 2016–2017 przypadek pierwszy raz został opisany w publikacjach naukowych i popularnonaukowych. Współautorem części tych artykułów był dr Filip Gańczak z Instytutu Pamięci Narodowej.

W tamtym czasie prokuratura berlińska kwalifikowała śmierć Kukuczki jako umyślne zabójstwo, podlegające przedawnieniu. Nie było zatem mowy o stawianiu komukolwiek zarzutów.

W 2018 r. własne, dużo szerzej zakrojone śledztwo wszczęła Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Poznaniu. To właśnie ono okazało się przełomowe. Na wniosek prok. Artura Orłowskiego za Manfredem N. wystawiono list gończy, a Sąd Okręgowy w Poznaniu wydał w lipcu 2021 r. Europejski Nakaz Aresztowania.

Strona niemiecka odmówiła wydania Polsce byłego funkcjonariusza STASI, ale zdecydowała się sama postawić mu zarzuty. Przyjęto tym razem inną kwalifikację czynu – podstępne morderstwo, niepodlegające przedawnieniu.

Jeśli z taką kwalifikacją zgodzi się sąd, proces 79-letniego dziś Manfreda N. z Lipska będzie mógł ruszyć w Berlinie.

Instytut Pamięci Narodowej działa na rzecz sprawiedliwości

„W 2023 r. nasz zespół przeprowadził prace poszukiwawcze w 58 lokalizacjach, podejmując szczątki ponad 130 osób. Podczas dwóch konferencji identyfikacyjnych (marzec i grudzień 2023 r.) Instytut Pamięci Narodowej ogłosił nazwiska 40 ofiar, których szczątki zostały zidentyfikowane w ostatnich miesiącach” – pisze na łamach Wszystko co Najważniejsze ks. Tomasz TRZASKA.

Aby rozpocząć prace poszukiwawcze niezbędna jest wcześniejsza praca historyków i archiwistów, którzy analizują dostępne informacje, pomagają wytypować miejsca poszukiwań i wskazują możliwie precyzyjnie dane ofiar i ich rodzin. W 2023 r. w pionie analiz historycznych podjęto 345 nowych spraw, realizowano także kwerendy rozpoczęte w latach poprzednich. Znaczącą część prac historyczno-archiwalnych stanowią badania genealogiczne związane z poszukiwaniem krewnych ofiar. To dzięki pozyskanemu od rodzin materiałowi DNA możemy następnie podejmować działania identyfikacyjne.

„Przykładem takich badań niech będzie analiza historyczna związana z typowaniem miejsc pochówków ofiar niemieckiego obozu dla dzieci i młodzieży przy ul. Przemysłowej w Łodzi. Szacuje się, że przez obóz przeszło ok. 2-3 tys. polskich dzieci, a zginęło w nim ok. 200 nieletnich. To właśnie dzięki żmudnej pracy badawczej naszych specjalistów udało się wytypować listę młodocianych ofiar zbrodni niemieckich, których ciała pogrzebano na terenie cmentarza św. Wojciecha w Łodzi, a następnie wytypować konkretne miejsca na tym cmentarzu. W efekcie, w 2023 r. podjęto szczątki pierwszych czterech nastolatków, którzy zmarli lub zostali zabici w niemieckim obozie w Łodzi” – zaznacza.

PAP/WszystkocoNajważniejsze/MB