Jak powstawały pierwsze państwa w historii? „Nie wszyscy byli zadowoleni z nowych form rządów”

Na obszarze położonej w irackim Kurdystanie starożytnej osady z IV tysiąclecia p.n.e, której ruiny obecnie składają się na stanowisko archeologiczne Shakhi Kora, archeolodzy odkryli dowody potwierdzające, iż już sześć mileniów temu na tych bliskowschodnich terenach istniały wczesne instytucje państwowe. Nie przetrwały one jednak zbyt długo, gdyż pod naporem buntów społecznych upadły. Zdaniem naukowców najnowsze odkrycie z Shakhi Kora wskazuje, że ludzie nie byli wcale tak skorzy do akceptowania pierwszych scentralizowanych form rządzenia jak to wydawało się do tej pory.

Pierwsze państwa w historii – zaskakujące odkrycia archeologów

.Podczas wykopalisk w Shakhi Kora, które były realizowane przez międzynarodowy zespół archeologów  na czele którego stoi prof. Claudii Glatz z Uniwersytetu w Glasgow, zidentyfikowano liczne struktury i artefakty, które odsłaniają białe plamy najwcześniejszego okresu, kiedy powstawały pierwsze organizmy i instytucje państwowe. Znaleziska te są dokładnie świadectwem tego jak upadały te pierwsze byty polityczno-państwowe. Jak przekonują eksperci, dostarczają one także kluczowych dowodów na to, w jaki sposób społeczności sprzed 6 tysięcy lat przyjmowały pojawienie się nowej formy władzy, w jej wydaniu hierarchicznym i państwowym.

Prace archeologiczne w Shakhi Kora są prowadzone od 2019 r. w ramach Regionalnego Projektu Sirwan. W tej badawczej inicjatywie uczestniczą Dyrekcja Starożytności Regionu Garmian oraz władze Kurdyjskiego Okręgu Autonomicznego. Stanowisko Shakhi Kora jest położone na południowy zachód od miasta Kalar i stanowi ono część terytorium autonomicznego Kurdystanu, który to zajmuje obszar północnego Iraku.

Wśród znalezisk zidentyfikowanych podczas naukowej eksploracji tego miejsca znajdują się gliniane miski, które były używane do serwowania posiłków dla dużej liczby ludzi, co najprawdopodobniej było też traktowane jako zapłata dla pracowników związanych z pierwszymi instytucjami państwowymi. Archeolodzy ustalili, że te naczynia sprzed kilku tysięcy lat były wypełniane posiłkami bogatymi w białko (podawane w nich danie najprawdopodobniej przypominało nieco gulasz). Miejsce w którym odkryto te artefakty najprawdopodobniej służyło jako punkt w którym pracownicy gromadzili się nim ruszyli do pracy.

Shakhi Kora ukazuje historię upadku pierwszych państw

.Oprócz tego archeolodzy na terenie stanowiska Shakhi Kora odkryli dowody na to, iż zamieszkująca ten obszar społeczność odnotowała dość istotną zmianę w praktykach kulturalnych i obyczajowych po tym, gdy na tereny te zaczęło oddziaływać w sferze kulturowej miasto Uruk – będące jednym z pierwszych ośrodków miejskich w historii. Uruk jest znane z monumentalnych kompleksów, a także tego, iż to właśnie z tego miasta pochodzą jedne z pierwszych tekstów jakie zostały zapisane na glinianych tabliczkach, informuje portal „Arkeonews„.  

Najbardziej znaczącym i jednocześnie zadziwiającym znaleziskiem archeologicznym okazało się odkrycie jednak dowodów na to, iż na tych terenach istniały bardzo wczesne instytucje państwowe, które jednak w pewnym momencie zostały porzucone. Badacze nie znaleźli żadnych śladów, które wskazywałyby na to, iż za ten kolaps jednych z pierwszych państw w historii odpowiadał jakiś gwałtowny konflikt z ogromnymi zniszczeniami lub katastrofa naturalna. Tym samym wszystko wskazuje, iż upadek tych pradawnych instytucji państwowych miał związek ze swego rodzaju buntem społecznym – bowiem starożytni mieszkańcy tych terenów musieli w pewnym momencie odrzucić formującą się w pierwszym etapie władzę państwową i porządek hierarchiczny. Na ponowne pojawienie się w Mezopotamii scentralizowanej władzy trzeba było czekać aż 1500 lat.

„Nasze wykopaliska w Shakhi Kora otworzyły nowe unikalne okno spojrzenia na najstarszą historię tego regionu. Dostarczyły one także dowodów, iż wczesne społeczności zamieszkujące te ziemie odrzuciły jeden z najwcześniejszych eksperymentów jaki był związany ze scentralizowaną i najprawdopodobniej państwową władzą. Ostatnie odkrycia potwierdzają także, że hierarchiczne formy rządów nie były nieuniknionym wydarzeniem w rozwoju wczesnych złożonych społeczeństw. Lokalne społeczności nie tylko znajdywały sposoby, aby opierać się próbom implementacji takich rozwiązań, a także by je odrzucać – nie dopuszczając tym samym do uformowania się scentralizowanej władzy” – napisała w mediach społecznościowych prof. Claudia Glatz z Uniwersytetu w Glasgow, która była głównym archeologiem odpowiadającym za badania w Shakhi Kora.

.Jak przekonują archeolodzy, najnowsze znaleziska z położonego w Kurdystanie stanowiska archeologicznego podważają wciąż dominujący w nauce pogląd zgodnie z którym rozwój potężnych, hierarchicznych rządów był nieuniknionym procesem, który zachodził bez większego lub wręcz jakiegokolwiek sprzeciwu ze strony lokalnych społeczności. Odkrycia te proponują alternatywne wyjaśnienie tego jak formowały się pierwszy scentralizowane byty władzy instytucjonalnej – mianowicie rodziły się one niewątpliwie w chaotycznych warunkach. 

Oprac. Marcin Jarzębski