Jaką historię opowie archiwum uczestniczki zamachu na Kutscherę?

W przeddzień 81. rocznicy wykonania przez AK wyroku śmierci na dowódcy SS i policji na dystrykt warszawski, Franzu Kutscherze, archiwum uczestniczki zamachu, Marii Stypułkowskiej „Kamy”, trafiło do zbiorów Archiwum Akt Nowych w Warszawie.

Kama” była w PRL wielokrotnie inwigilowana i przesłuchiwana w związku z działalnością konspiracyjną

.”W przededniu 81. rocznicy akcji Kutschera, w której Maria Stypułkowska-Chojecka „Kama” uczestniczyła, jej synowie – Mirosław i Sławomir Chojeccy przekazali do naszych zbiorów obszerne i cenne archiwum matki” – powiedział z archiwista i historyk z Archiwum Akt Nowych (AAN), Kamil Świątkowski.

„Przekazane dziś archiwum Stypułkowskiej-Chojeckiej możemy podzielić na trzy części. Pierwsza z nich to druki, prywatne notatki, dokumenty tożsamości, legitymacje różnych organizacji wojskowych i kombatanckich. Drugą stanowi bogaty zbiór fotografii dokumentujących życie prywatne +Kamy+ od lat przedwojennych do XX wieku” – wyjaśnił.

Historyk podkreśla, że część zdjęć pochodzi z lat okupacji i Powstania Warszawskiego

„Natomiast trzecia część to muzealia – medale i odznaczenia. Wśród nich jest Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari, Krzyż Walecznych oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. W ramach nawiązanej niedawno współpracy pomiędzy AAN i Muzeum Powstania Warszawskiego zostaną one przekazane do zbiorów MPW. U nas pozostaną wyłącznie materiały i archiwalia +papierowe+” – wskazał Świątkowski.

„Niezwykle cennym i unikatowym eksponatem jest kobieca wersja odznaki ukończenia kursu podchorążych konspiracyjnej Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty AK Agricola. Widnieje na nim napis Kama, luty 1944 informujący nas o pseudonimie kursantki i dacie odbycia kursu” – dodał.

Historyk przypomniał, że „Kama” była w PRL wielokrotnie inwigilowana i przesłuchiwana w związku z działalnością konspiracyjną w AK, a w latach 70. w związku z działalnością syna Mirosława – jednego z działaczy KOR. W aktach operacyjnych Wydziału Śledczego UBP Warszawa i KS MO Warszawa z lat 1948-1960 „Kama” figurowała jako członek „nielegalnego podziemia poakowskiego” ujawniony przed komisją likwidacyjną 10 września 1945 r. W latach 70 i 80. SB objęło „Kamę” inwigilacją w sprawie Sprawy Operacyjnego Rozpracowania (SOR) krypt. „Komitet” przeciwko m.in. jej synowi Mirosławowi Chojeckiemu zaangażowanemu w działalność Komitetu Obrony Robotników oraz w pomoc udzielaną robotnikom po protestach w Radomiu i Ursusie w czerwcu 1976 r.

Kama była kobietą niezwykłej odwagi. Wykazywała się nią nie tylko podczas rozpoznania przed akcjami likwidacji funkcjonariuszy niemieckiego aparatu zbrodni, ale także po wojnie, gdy UB i SB przesłuchiwało ją m.in. w sprawie działającego w KOR jej syna, a dzisiejszego donatora, Mirosława Chojeckiego oraz jego brata Sławomira. Swój patriotyzm, odwagę i determinację przekazała synom, którzy byli konspiratorami w PRL” – wskazał.

Archiwum uczestniczki zamachu na Kutscherę, bohaterki AK – Marii Stypułkowskiej-Chojecka

.Maria Stypułkowska-Chojecka ps. Kama (1926–2016) była harcerką Szarych Szeregów, żołnierzem AK i uczestniczką Powstania Warszawskiego. Była łączniczką i wywiadowczynią oddziału AK „Agat” – „Pegaz” – „Parasol”. Uczestniczyła w przygotowaniu i wykonaniu siedmiu specjalnych operacji bojowych: „Frühwirth”, „Weffels”, „Braun”,”Stamm”, „Hahn” oraz wykonaniu wyroku śmierci na wojennym zbrodniarzu – dowódcy SS i policji dystryktu warszawskiego SS-Brigadeführerze Franzu Kutscherze w dniu 1 lutego 1944 r. „Miałam zapamiętać tę twarz po to, żeby nie pomylić się, gdyby samochodem jechał może inny generał. Zapamiętałam tę twarz, wszystkie cechy, sposób jego chodzenia, poruszania się” – wspominała wielogodzinną, ryzykowną obserwację przed akcją.

11 lipca 1944 r. „Kama” uczestniczyła w nieudanej próbie likwidacji Wyższego Dowódcy SS i Policji (HSSPF) w Generalnym Gubernatorstwie, SS-Obergruppenführera Wilhelma Koppe, przeprowadzonej w Krakowie. Podczas Powstania przeprowadzała rannych kanałami, organizowała punkt sanitarny na Starym Mieście i została dwukrotnie ranna. W 1944 r. została dwukrotnie odznaczona Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

Po wojnie pracowała w szkolnictwie, a następnie jako redaktor w Wydawnictwach Szkolnych i Pedagogicznych. Uczestniczyła w życiu środowiska żołnierzy Batalionu „Parasol”. Należała do Światowego Związku Żołnierzy AK. Wchodziła w skład Ogólnopolskiego Komitetu Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego i Komitetu Budowy Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. Zmarła 5 lutego 2016 r. w Warszawie.

Newsletter „Piękno Historii” dla czytelników „Wszystko co Najważniejsze”

Ruszył nowy projekt redakcji „Wszystko co Najważniejsze” – newsletter „Piękno Historii”.

Nasz newsletter to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Co tydzień prezentujemy wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy.

Newsletter „Piękno Historii” to także szansa na zapoznanie się z głosem z epoki, w który warto się wsłuchać. Prezentujemy go pod postacią cytatu z wybranego źródła historycznego. Proponujemy ponadto zdjęcie bądź obraz z epoki, dzięki którym obcowanie z przeszłością będzie ciekawsze. Znajdą tu Państwo również polecenia książek historycznych, po jakie warto sięgnąć. Co tydzień przedstawimy także sylwetkę polskiego naukowcawynalazcy, myśliciela lub artysty, którego dokonania  wpłynęły na świat, jaki znamy dziś. 

Zapraszamy do subskrybowania!

Link do zapisów: [Zapisz się].

PAP/WszystkocoNajważniejsze/MB

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 31 stycznia 2025