Jedna Polska, dwa Światowe Kongresy Kopernikańskie w jednym mieście, w jednym czasie

W niedzielę 19 lutego, w 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika w Toruniu zainagurowane zostaną dwa Światowe Kongresy Kopernikańskie – jeden organizowany przez uczelnie i Instytut Historii Nauki PAN, drugi przez Akademię Kopernikańską.

Dwa Światowe Kongresy Kopernikańskie

.„Uchwalona ustawą z dnia 28 kwietnia 2022 r. Akademia Kopernikańska ma kształcić elity, które w przyszłości wezmą odpowiedzialność za losy polskiego społeczeństwa i polskiej nauki” – przekazała Marta Ławacz z biura prasowego Akademii Kopernikańskiej.

Akademia Kopernikańska została powołana do życia na mocy ustawy, która była inicjatywą prezydenta Andrzeja Dudy. Zgodnie z ustawą Akademię będzie tworzyło sześć izb: Izba Astronomii i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, Izba Nauk Medycznych, Izba Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Izba Filozofii i Teologii, Izba Nauk Prawnych i Izba Laureatów Nagrody Kopernikańskiej. W czasie kongresu członkowie izb zbiorą się po raz pierwszy i wybiorą przewodniczących.

Kongres Akademii Kopernikańskiej

.Konferencja Akademii Kopernikańskiej będzie trwać trzy dni (19-21 lutego 2023 r.) i odbywać się będzie tylko w Toruniu. Jej celem – jak podano w ustawie o Akademii Kopernikańskiej – ma być wymiana informacji, doświadczeń oraz wyników najnowszych innowacyjnych badań naukowych z ostatnich 5 lat z zakresu astronomii, ekonomii oraz medycyny.

Jak szacują organizatorzy, w jego obradach udział weźmie ok. 600 uczonych, w tym ok. 40 proc. z zagranicy. Podczas kongresu nastąpi ukonstytuowanie się organów Akademii Kopernikańskiej oraz wręczone zostaną pierwsze Nagrody Kopernikańskie. To indywidualne nagrody pieniężne o równowartości 500 000 zł, które są “formą docenienia dorobku badaczy przesuwających granice dotychczasowego poznania ludzkości”.

Prelegentami kongresu będą m.in.: Philip James Edwin Peebles – kanadyjski astronom i kosmolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za 2019 rok, Michel Gustave Édouard Mayor – szwajcarski astronom, profesor na wydziale astronomii na Uniwersytecie Genewskim, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki 2019 i Barry Clark Barish – amerykański fizyk doświadczalny i laureat Nagrody Nobla, Didier Patrick Queloz – szwajcarski astronom, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki 2019.

W ramach kongresu odbędzie się Gala Nauki Polskiej, na której wręczone będą Nagrody Prezesa Rady Ministrów. Datę obchodów Dnia Nauki Polskiej wyznaczono na 19 lutego – rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. To wyróżnienie przyznawane w trzech kategoriach: za osiągnięcia w działalności naukowej, wdrożeniowej lub artystycznej za osiągnięcia będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego oraz za wyróżniającą się rozprawę doktorską.

Kongres Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

.Z kolei kongres organizowany przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie oraz Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk odbywać się będzie od lutego do września 2023 r. w Toruniu, Krakowie i Olsztynie.

„Ze względu na bogate i wciąż żywe oraz rozwijane tradycje kopernikańskie w tych ośrodkach Kongres będzie miał formułę kroczącą. Obrady będą odbywały się kolejno w Toruniu, Krakowie i Olsztynie i z powrotem w Toruniu” – czytamy w komunikacie organizatorów.

W każdym z miast prowadzone będą sekcje tematyczne. W Krakowie (24–26 maja 2023 r.) debatować będą ekonomiści, filozofowie oraz badacze historii tych dyscyplin. Olsztyńskie obrady (21–24 czerwca 2023 r.) skupią się na biografii wielkiego astronoma, a także muzeach mu poświęconych. Z kolei toruńska część kongresu (12–15 września 2023 r.) zgromadzi historyków, kulturoznawców, literaturoznawców i historyków sztuki zainteresowanych miejscem Mikołaja Kopernika w szeroko rozumianej kulturze, a także astronomów i historyków astronomii oraz przedstawicieli nauk medycznych.

Wykład inaugurujący Światowy Kongres Kopernikański wygłosi prof. Phillip James Edwin Peebles, kanadyjsko-amerykański fizyk, kosmolog, astrofizyk i astronom, jeden z pionierów teorii formowania się struktur kosmicznych. Jest on laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Wydarzenie odbędzie się w Auli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Początek wykładu zaplanowano na niedzielę, godz. 11.45.

Oba Światowe Kongresy Kopernikańskie będą zainaugurowane w tym samym czasie

.Oba kongresy zostaną zainaugurowane w niedzielę, 19 lutego w 550 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. Przed południem otwarty będzie kongres uczelni i PAN, a po południu – kongres Akademii Kopernikańskiej. Oba wydarzenie są zamknięte; obowiązywały na nie zapisy. Możliwe jednak będzie ich śledzenie online.

Pretekstem dla obu wydarzeń są przypadające na 19 lutego urodziny Mikołaja Kopernika. Kopernik urodził się w Toruniu 19 lutego 1473 r. Studiował prawo, medycynę i matematykę na Akademii Krakowskiej i w Bolonii, Rzymie, Ferrarze i Padwie. Najsłynniejszym dziełem Kopernika jest „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”), opublikowane w 1543 r. Przedstawił w nim teorię heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego, burzącej dotychczasowe poglądy. Według Kopernika to Ziemia i inne planety krążą wokół Słońca, a nie Słońce i planety wokół Ziemi, jak głosił obowiązujący w czasach średniowiecza model wyjaśniający budowę świata.

Kopernik był nie tylko astronomem, ale prawdziwym człowiekiem renesansu, bo działał także jako matematyk, lekarz, prawnik, ekonomista, a także próbował swoich sił w przekładach literatury.

Mikołaj Kopernik w dziełach polskich malarzy

.„W 1873 r. Wojciech Gerson namalował obraz Mikołaj Kopernik wykładający matematykę w Rzymie, obecnie znany tylko z rycin. Dzieło to oraz ogromne płótno Matejki Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem przypominamy na 479 rocznicę śmierci astronoma” – pisze prof. Jerzy MIZIOŁEK, historyk sztuki, w latach 2018–2019 dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie.

Prof. MIZIOŁEK przypomina, że „pełny tytuł kompozycji Gersona brzmi: Mikołaj Kopernik wykładający matematykę w Rzymie. Jest to interesująca próba przypomnienia o studiach naszego astronoma w Italii. Kształcił się najpierw – od 1496 r. w Bolonii, a następnie od 1501 w Padwie, doktorat z prawa uzyskał w 1503 r. na Uniwersytecie w Ferrarze. W 1500 r. – z okazji Roku Jubileuszowego – przez 10 miesięcy przebywał w Rzymie, gdzie w tamtejszej Akademii wygłosił serię wykładów. Niestety do dziś nie udało się w pełni wyjaśnić okoliczności tych prelekcji ani w pełni źródłowo ich uchwycić. Przedstawione na obrazie Gersona postacie to wybitni przedstawiciele włoskiego humanizmu i świata sztuki, m.in. Leonardo da Vinci i Michał Anioł. Wśród słuchaczy widzimy też papieża Aleksandra VI i jego syna Cezara Borgię. Akademia Rzymska skupiała wybitnych uczonych; organizowała spotkania i naukowe dysputy, dostarczając okazji do wymiany poglądów z zakresu matematyki i astronomii”.

Pisząc o obrazie Jana Matejki, prof. Jerzy MIZIOŁEK zwraca uwagę, że „w tym samym czasie, kiedy Matejko tworzył swoje arcydzieło, Józef Szujski, znany historyk krakowski, pisał poemat zatytułowany Kopernik, takie m.in. zawierający wersy: „Gwieździsta była noc, świetlana, / Na fromborskiej klęczałem wieżycy, / Szukając wielkiej niebios tajemnicy. / I ku ramionom wzniesionym w zachwycie/ Spłynęła ku mnie tajemnica Pana, / Spłynęło ku mnie wielkie światła życie! / To, co się w cyfrach i piśmie łamało, / Jedna mi chwila podała natchnienia. / Natchnienie szatę pewności przybrało, / W dowód urosły moje przypuszczenia. / Z ziemią, co niosła myśl moją skrzydlatą, / Czułem ruch w przestrzeń, ku słońcom, ku światom”.

.„Czy jest to główne źródło literackie obrazu? Niektórzy badacze widzą w nim raczej jego poetycki opis. Nad swoim wielkim płótnem (225×315 cm) Matejko pracował od 1871 r.; czytał książki, gromadził rekwizyty i zdjęcia, aż wreszcie wykonał dwa szkice malarskie, z których jeden jest bliski ostatecznej wersji. Szybko zorganizowano jego pokaz w ratuszu, a wszystkim przychodzącym wręczano drzeworyt nowego dzieła mistrza. Niedługo po tym uroczystym celebrowaniu wielkiej rocznicy obraz trafił na Wystawę Powszechną w Wiedniu, by wraz z innymi dziełami Matejki przypominać o dziejach, kulturze i naukach uprawianych w dawnej Rzeczypospolitej, której teraz nie było na mapie świata” – pisze prof. Jerzy MIZIOŁEK.