Kalendarz rocznic 14-20 kwietnia

Kalendarz rocznic obejmuje wydarzenia historyczne, rocznice, najważniejsze bitwy mające wpływ na naszą historię, rocznice urodzin i daty śmierci bohaterów naszej zbiorowej wyobraźni.

14 kwietnia

966 – Prawdopodobny chrzest księcia Mieszka I; historycy nie są zgodni, gdzie się odbył. Wymienia się Ostrów Lednicki, Poznań, Gniezno oraz Ratyzbonę.

1430 – Grupa rycerzy-raubritterów (rabusiów) pochodzących z Czech, Moraw i Śląska napadła na klasztor paulinów na Jasnej Górze, zabijając kilku zakonników, łupiąc część kosztowności i uszkadzając obraz Matki Boskiej Częstochowskiej.

1570 – W Sandomierzu przedstawiciele protestanckich wyznań – kalwini, luteranie i bracia czescy – podpisali porozumienie, dotyczące współdziałania wobec kontrreformacji.

1786 – Urodził się Walerian Łukasiński, założyciel Towarzystwa Patriotycznego; uwięziony przez władze rosyjskie w 1822 r., spędził resztę życia w twierdzy szliselburskiej koło Petersburga.

1810 – Książę Fryderyk Augusta (panujący w założonym przez Napoleona Księstwie Warszawskim) powołał Rządową Dyrekcję Teatru.

1861 – Urodził się Stefan Szolc-Rogoziński, podróżnik, etnograf, badacz Afryki, przede wszystkim Kamerunu.

1889 – Urodził się Walery Goetel, geolog, ekolog i paleontolog; badacz budowy geologicznej Tatr; w latach 1939-51 rektor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

1915 – Urodził się Jan Zumbach, pilot, as myśliwski, w czasie II wojny światowej dowódca słynnego Dywizjonu 303.

1916 – Urodził się Wojciech Żukrowski, prozaik, poeta, eseista; autor „Kamiennych tablic”, „Skąpanych w ogniu”, opowiadań wojennych „Z kraju milczenia”, a także książek dla dzieci.

1917 – W Warszawie zmarł Ludwik Zamenhof, lekarz, twórca języka esperanto.

1924 – Reforma walutowa rządu Władysława Grabskiego; prezydent RP wydał rozporządzenie o zmianie ustroju pieniężnego; ustalono w nim m.in. relację marki polskiej do nowej waluty – złotego: 1 800 000 marek polskich za 1 złotego.

1927 – Oficerska Szkoła Lotnictwa została przeniesiona z Grudziądza do Dęblina.

1929 – Powstał rząd Kazimierza Świtalskiego, pierwszy z tzw. rządów pułkowników. Prawie połowa zasiadających w nim ministrów była wojskowymi, wśród nich oprócz premiera np. Felicjan Sławoj-Składkowski i sprawujący faktyczną władzę Józef Piłsudski.

1934 – Powstał Obóz Narodowo-Radykalny, zrzeszał wywodzących się z endecji działaczy o poglądach skrajnie prawicowych i faszystowskich. Po trzech miesiącach został zdelegalizowany przez władze, a czołowi jego przedstawiciele trafili do obozu w Berezie Kartuskiej.

1935 – Urodził się Andrzej Gwiazda, jeden z założycieli Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; w sierpniu 1980 r. członek Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, współautor 21 Postulatów Sierpniowych; współzałożyciel „Solidarności”.

1940 – We wsi Józefów Duży niedaleko Kocka Niemcy rozstrzelali ponad 160 mieszkańców okolicznych wsi.

1941 Uurodziła się Pola Raksa, aktorka; Marusia w serialu „Czterej pancerni i pies”, grała też w filmach „Szatan z siódmej klasy”, „Panienka z okienka”, „Popioły”, „Pogoń za Adamem”, „Aria dla atlety” i „Uprowadzenie Agaty”.

1950 – Porozumienie państwo – Kościół. Rząd obiecał m.in., że nie będzie przeszkadzał w publicznym okazywaniu kultu, a episkopat miał wezwać duchowieństwo, aby uczyło wiernych poszanowania władzy państwowej i prawa.

1953 – Wacław Kostek-Biernacki, w II RP piłsudczyk i znany z sadyzmu wobec więźniów komendant twierdzy brzeskiej, a potem obozu w Berezie Kartuskiej został skazany na śmierć za „faszyzowanie kraju”. Wyroku nie wykonano, Kostek-Biernacki wyszedł z więzienia w 1955 r. z powodu złego stanu zdrowia. 

1966 – Początek kościelnych obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski.

1986 – Premiera filmu „Dziewczęta z Nowolipek” w reżyserii Barbary Sass.

1985 – W Krakowie ogłoszono deklarację założycielską Ruchu „Wolność i Pokój” (WiP).

1988 – W Warszawie odbyło się spotkanie założycielskie reaktywowanego Białoruskiego Zrzeszenia Studentów.

2013 – Zmarł Andrzej Garlicki, historyk, badacz dziejów II RP i biograf Piłsudskiego, autor takich książek jak „U źródeł obozu belwederskiego”, „Przewrót majowy”, „Od maja do Brześcia”, „Od Brześcia do maja”.

2024 – Zmarł Zbigniew Mikołejko, poeta i filozof, autor takich książek jak „Żywoty świętych poprawione” i „Między zbawieniem a Smoleńskiem”.

15 kwietnia

1515 – Zmarł Mikołaj Kamieniecki, hetman wielki koronny, wojewoda krakowski, autor wielu reform wojskowych; w 1512 r. wspólnie z hetmanem Konstantym Ostrogskim rozgromił Tatarów w bitwie pod Wiśniowcem.

1658 – Zmarł Andrzej Leszczyński, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski od 1653 roku.

1865 – Urodziła się Olga Boznańska, jedna z najbardziej cenionych polskich malarek, przedstawicielka impresjonizmu, wybitna artystka okresu Młodej Polski.

1886 – Urodził się Tadeusz Kutrzeba, w kampanii wrześniowej wsławił się jako dowódca Armii „Poznań” w bitwie nad Bzurą.

1888 – Urodził się Tadeusz Pruszkowski, żołnierz Legionów Polskich, malarz, pedagog, profesor ASP w Warszawie; zastrzelony przez Niemców w 1942 r. podczas próby ucieczki z konwoju na Pawiak.

1889 – Urodził się Kalman Szapiro, cadyk, rabin Piaseczna; w czasie wojny przybywał w warszawskim getcie, gdzie angażował się w działalność samopomocową; autor mów odnalezionych w Archiwum Ringelbluma; zamordowany w 1943 r. prawdopodobnie w niemieckim obozie w Trawnikach.

1922 – Sejm RP ratyfikował Traktat Ryski, kończący wojnę polsko-bolszewicką.

1927 – Zmarł Feliks Perl, działacz socjalistyczny, publicysta, jeden z głównych teoretyków PPS; w latach 1915-27 redaktor naczelny „Robotnika”.

1934 – Urodził się Andrzej Kopiczyński, aktor, sławny dzięki roli inżyniera Karwowskiego w serialu „Czterdziestolatek”.

1938 – Urodził się arcybiskup Sawa (Michał Hrycuniak), od 1998 r. zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

1939 – Odbył się ogólnopolski zjazd założycielski Stronnictwa Demokratycznego.

1945 – W Krakowie ukazał się pierwszy numer tygodnika „Przekrój”.

1963 – W Oświęcimiu urodziła się Beata Szydło, premier polskiego rządu w latach 2015-2017.

1970 – Jeden z największych sukcesów polskiego klubu piłkarskiego: W półfinale Pucharu Zdobywców Pucharów Górnik Zabrze zremisował na Stadionie Śląskim w Chorzowie z AS Roma 2:2. O awansie Górnika do finału zdecydowało losowanie po trzecim meczu, zakończonym ponownie remisem, rozegranym 22 kwietnia w Strasburgu.

1972 – Rozpoczęła się budowa Huty Katowice.

1983 – Początek budowy pierwszej linii warszawskiego metra.

1999 – Podpisano akt założycielski Sojuszu Lewicy Demokratycznej (SLD).

2000 – Komendant Główny Policji powołał Centralne Biuro Śledcze (CBŚ).

2002 – Zmarł Szymon Kobyliński, grafik, rysownik, karykaturzysta, eseista i dziennikarz.

2007 – Zmarł Jerzy Janicki, pisarz, dramaturg, współautor powieści radiowych „Matysiakowie” i „W Jezioranach”; autor scenariuszy filmowych do seriali „Polskie drogi”, „Ballada o Januszku” i „Dom”.

2010 – Prezydent RP Lech Kaczyński otrzymał pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela miasta stołecznego Warszawy.

2024 – zmarła prof. Jadwiga Staniszkis, socjolożka i publicystka, autorka takich książek jak „Samoograniczająca się rewolucja”, „Postkomunizm” i „Władza globalizacji”.

16 kwietnia

1792 – Ignacy Wyssogota Zakrzewski został wybrany na pierwszego prezydenta Warszawy.

1888 – Zmarł Zygmunt Wróblewski, fizyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; w 1883 r., wraz z prof. Karolem Olszewskim, dokonał pierwszego w dziejach skroplenia tlenu i azotu.

1895 – Urodził się Czesław Kaczmarek, biskup kielecki w latach 1938-1963, w czasach stalinowskich więziony.

1908 – Urodził się Wojciech Kołaczkowski, pilot, w czasie II wojny światowej jeden z dowódców słynnego Dywizjonu 303.

1911 – Urodził się Marian Gołębiewski, w czasie II wojny światowej cichociemny i oficer AK, a zaraz potem jeden z dowódców Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, w latach 1946-56 i ponowanie po 1970 r. więziony.

1923 – Urodziła się Alina Janowska, w czasie wojny wzięła udział w Powstaniu Warszawskim, po wojnie aktorka (w takich filmach jak „Zakazane piosenki”, „Skarb”, „Podróż za jeden uśmiech”, „Wojna domowa”).

1923 – Urodził się Andrzej Romocki „Morro”, w czasie II wojny światowej członek Szarych Szeregów, kapitan Armii Krajowej; dowódca 2 kompanii „Rudy” batalionu „Zośka”; poległ w Powstaniu Warszawskim.

1927 – Polskie Radio po raz pierwszy transmitowało odegranie hejnału z wieży Mariackiej w Krakowie.

1936 – „Krwawy czwartek” we Lwowie – w czasie pogrzebu uczestnika demonstracji bezrobotnych, zastrzelonego dwa dni wcześniej przez policję, doszło do gwałtownych starć z siłami porządkowymi; od policyjnych kul zginęło 31 uczestników konduktu, kolejnych 18 zmarło na skutek ran.

1940 – Urodził się Krzysztof Kumor, aktor, prezes ZASP w latach 2006-10.

1943 – Do Katynia przybyła Komisja Techniczna Polskiego Czerwonego Krzyża, która pracowała przy ekshumacjach do 9 czerwca 1943 r.

1944 – Ukraińscy kolaboranci służący w 4 Pułku Policji SS dokonali masakry od 250 do 862 Polaków w Chodaczkowie Wielkim w województwie tarnopolskim.

1945 – Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę na Berlin; w rejonie Siekierek żołnierze 1 Armii Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Stanisława Popławskiego sforsowali Odrę, biorąc udział w operacji berlińskiej.

1945 – Należący do radzieckiej floty wojennej okręt podwodny L-3 zatopił niemiecki statek transportowy „Goya”, przewożący oprócz żołnierzy, wielu uchodźców z Gdańska i Prus Wschodnich; zginęło co najmniej 6 tys. osób, liczba uratowanych według różnych źródeł waha się od 98 do 334.

1946 – Urodził się Maciej Wojtyszko, reżyser, dramatopisarz i scenarzysta.

1947 – Na terenie dawnego obozu KL Auschwitz-Birkenau został powieszony były komendant Rudolf Hoess.

1952 – Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał na karę śmierci gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”, organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej AK, jednego z najbardziej zasłużonych żołnierzy Armii Krajowej i polskiego podziemia niepodległościowego; egzekucję wykonano 24 lutego 1953 roku.

1957 – Rozporządzeniem Rady Ministrów utworzony został Wielkopolski Park Narodowy.

1964 – Urodził się Piotr Gąsowski, aktor, artysta kabaretowy.

1966 – W Gnieźnie i Poznaniu odbyły się centralne uroczystości państwowe związane z obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego.

1967 – Na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau odsłonięto pomnik ku czci ofiar nazistowskiego ludobójstwa; podczas uroczystości odbyło się prawykonanie „Dies irae” Krzysztofa Pendereckiego.

1973 – Samolot Ił 62 „Mikołaj Kopernik” odbył pierwszy w historii Polskich Linii Lotniczych „LOT” rejs transoceaniczny do Nowego Jorku.

1979 – Premiera filmu „Zmory” w reżyserii Wojciecha Marczewskiego, nagrodzonego Nagrodą Główną Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

1985 – Zmarł Tadeusz Bartosik, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Zezowate szczęście”, „Historia współczesna”, a także w serialach „Stawka większa niż życie” i „Doktor Murek”.

1991 – Inauguracja działalności Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.

1997 – W Paryżu zmarł Roland Topor, urodzony w rodzinie polskich Żydów, francuski malarz, rysownik, scenarzysta, powieściopisarz, dramaturg i aktor.

2003 – W Atenach podpisano traktat dotyczący wejścia do Unii Europejskiej dziesięciu nowych państw, w tym Polski.

2010 – Polska strefa powietrzna została niemal całkowicie zamknięta z powodu chmury pyłów wulkanicznych powstałej po erupcji islandzkiego wulkanu Eyjafjallajökull. Wydarzenie to uniemożliwiło przybycie niemal wszystkich delegacji zagranicznych na pogrzeb pary prezydenckiej w Krakowie.

2012 – Zmarł Marian Biskup, historyk, badacz dziejów Pomorza, zakonu krzyżackiego i Torunia.

17 kwietnia

1330 – Na zamku wyszehradzkim węgierski arystokrata Felicjan Zach usiłował dokonać zamachu na rodzinę królewską, raniąc króla Karola Roberta i królową Elżbietę Łokietkównę, po czym zginął z ręki jednego z dworzan.

1594 – Papież Klemens VIII kanonizował misjonarza dominikańskiego Jacka Odrowąża.

1794 – Powstanie Kościuszkowskie; w Warszawie wybuchła insurekcja, wojska rosyjskie stacjonujące w stolicy zostały pobite i wyparte z miasta; wśród dowódców stołecznych walk wyróżnił się radny miasta, szewc Jan Kiliński.

1848 – Władze austriackie uwłaszczyły chłopów w Galicji.

1850 – Zmarł gen. Jan Krukowiecki, uczestnik wojen napoleońskich, prezes Rządu Narodowego w czasie Powstania Listopadowego.

1865 – Urodziła się Urszula Ledóchowska, założycielka Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego (urszulanek szarych); kanonizowana w 2003 r. przez papieża Jana Pawła II.

1888 – Urodził się Józef Retinger, polityk, znawca literatury i sztuki; w czasie II wojny światowej osobisty doradca polityczny gen. Władysława Sikorskiego, emisariusz, wykorzystywany do najtajniejszych misji.

1900 – Józef Piłsudski został przewieziony z więzienia w Łodzi i osadzony przez Rosjan w więzieniu na Cytadeli Warszawskiej (X Pawilon), gdzie rozpoczęto śledztwo w sprawie jego działalności niepodległościowej w PPS.

1904 – Urodził się Franciszek Dąbrowski, zastępca dowódcy obrony Westerplatte we wrześniu 1939 roku.

1925 – Urodził się Jan Romocki „Bonawentura”, podharcmistrz, podporucznik Armii Krajowej; zginął w czasie Powstania Warszawskiego.

1938 – Papież Pius XI kanonizował Andrzeja Bobolę, jezuitę i misjonarza, zamordowanego w 1657 r. przez Kozaków w czasie rzezi w Janowie Poleskim.

1942 – W nocy z 17 na 18 kwietnia gestapo na ulicach warszawskiego getta zamordowało 52 osoby; była to pierwsza zorganizowana akcja terroru na terenie dzielnicy zamkniętej.

1943 – Delegat PCK przy MCK w Genewie Stanisław Radziwiłł złożył oficjalną notę rządu RP w sprawie wysłania komisji do Katynia; tego samego dnia, pół godziny wcześniej, również Niemcy zwrócili się do MCK o wszczęcie dochodzenia; działania władz niemieckich zmierzające do sprowokowania konfliktu pomiędzy aliantami miały wywołać wrażenie, że postępowanie Berlina i polskiego rządu są ze sobą koordynowane.

1943 – Oświadczenie Rady Ministrów RP w sprawie Zbrodni Katyńskiej: „Rząd Polski piętnuje wszystkie zbrodnie, popełnione na polskich obywatelach, i odmawia prawa wyzyskiwania tych ofiar w politycznej grze przez kogokolwiek, kto winien jest tych przestępstw przeciw Narodowi i Państwu Polskiemu”.

1944 – W obozie jenieckim Murnau zmarł Czesław Fijałkowski, generał WP; w kampanii polskiej 1939 r. dowódca SGO „Narew”.

1947 – Rejonowy Sąd Wojskowy w Warszawie skazał Kazimierza Bagińskiego na 8 lat, Wiktora Bazylewskiego na 6 lat, Tadeusza Węgrzyniaka na 6 lat i Tadeusza Wyrzykowskiego na 3 lata więzienia za redagowanie rzekomo nielegalnego biuletynu PSL.

1951 – Urodził się Paweł Śpiewak, socjolog, historyk idei, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; w latach 2011-2020 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego.

1952 – Urodził się Robert Gliński, reżyser, autor filmów „Wszystko, co najważniejsze”, „Cześć Tereska”, „Wróżby kumaka” i „Kamienie na szaniec”.

1955 – Urodził się Jan Borysewicz, lider zespołu Lady Pank, kompozytor, gitarzysta, wokalista i autor tekstów.

1979 – W nocy z 17 na 18 kwietnia ładunek wybuchowy uszkodził pomnik Lenina w Nowej Hucie; mimo licznych przesłuchań MO nie ustaliła sprawców.

1981 – Zmarł Ludwik Sempoliński, aktor, śpiewak, reżyser, wystąpił w filmach „Pan Twardowski”, „Piętro wyżej”, „Paweł i Gaweł”, „Żołnierz królowej Madagaskaru”, „Skarb” i „Irena do domu!”.

1988 – Relikwie świętego Andrzeja Boboli zostały złożone w nowo wybudowanym sanktuarium na warszawskim Mokotowie.

1989 – Sąd Wojewódzki w Warszawie ponownie zarejestrował NSZZ „Solidarność” z siedzibą w Gdańsku.

1990 – W Warszawie zmarł Witold Łokuciewski, pułkownik WP, as myśliwski, pilot Dywizjonu 303, uczestnik Bitwy o Anglię; w 1942 r. zestrzelony nad Francją, trafił do niemieckiej niewoli; po wojnie ostatni dowódca Dywizjonu 303 (1946).

1995 – wybuch gazu w dziesięciopiętrowym bloku mieszkalnym w Gdańsku. Zginęły 22 osoby. Przyczyną zdarzenia było celowe rozszczelnienie instalacji gazowej przez jednego z lokatorów.

2005 – W Warszawie zmarł Rajmund Kaczyński – oficer Wojska Polskiego, uczestnik Powstania Warszawskiego, inżynier, wykładowca Politechniki Warszawskiej; ojciec polityków – Lecha i Jarosława Kaczyńskich.

2017 – We Wrocławiu zmarł arcybiskup Jeremiasz, ordynariusz prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej, w przeszłości m.in. wieloletni przewodniczący Polskiej Rady Ekumenicznej.

2018 – Zmarł podporucznik Stanisław Likiernik, żołnierz Kedywu Armii Krajowej, uczestnik wielu akcji likwidacyjnych i sabotażowo-dywersyjnych oraz Powstania Warszawskiego, autor wspomnień „Diabelne szczęście czy palec Boży?”.

18 kwietnia

1025 – Podczas Świąt Wielkanocnych w Gnieźnie odbyła się koronacja królewska Bolesława Chrobrego.

1518 – Na Wawelu odbyła się koronacja Bony Sforzy na królową Polski i jej zaślubiny z królem Zygmuntem I Starym.

1791 – Sejm Wielki uchwalił prawo „o miastach królewskich”, zgodnie z którym obywatele miast uzyskali prawo nietykalności osobistej i majątkowej oraz możliwość głosowania w Sejmie w sprawach miast, handlu i rzemiosła.

1792 – Na polecenie Sejmu Wielkiego dokonano ostatniej lustracji zbiorów Skarbca Koronnego na Wawelu. Zgromadzone pamiątki dziejów Polski przez cztery kolejne dni były prezentowane zwiedzającym.

1854 – Zmarł Józef Elsner, kompozytor, pedagog, nauczyciel Fryderyka Chopina.

1869 – Na łamach warszawskiego „Przeglądu Tygodniowego Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych” ukazał się debiut literacki Henryka Sienkiewicza – recenzja teatralna z występu Wincentego Rapackiego.

1892 – Urodził się Bolesław Bierut, w latach 1944-1956 najważniejsza osoba w strukturach władzy, był m.in. prezydentem i premierem i stał na czele mającej monopol na władzę PZPR.

1916 – Urodził się Witold Kula, historyk, badacz dziejów społeczno-gospodarczych Polski.

1919 – W Poznaniu założone zostało Muzeum Wielkopolskie, w 1950 r. przekształcone w Muzeum Narodowe.

1922 – Tzw. Litwa Środkowa z miastem Wilnem została przyłączona do Polski; w związku tym Litwini przenieśli stolicę do Kowna.

1926 – Polskie Radio rozpoczęło regularną emisję programu.

1927 – Urodził się Tadeusz Mazowiecki, w latach 1989-1990 pierwszy po II wojnie światowej niekomunistyczny premier w Polsce, wcześniej działacz opozycji demokratycznej, redaktor naczelny „Tygodnika Solidarność”; uczestnik obrad Okrągłego Stołu.

1934 – W Warszawie założono Instytut Fryderyka Chopina, od 1950 r. działający pod nazwą Towarzystwa im. Fryderyka Chopina.

1938 – Urodził się Tomasz Łubieński, pisarz, publicysta, dramaturg, eseista i tłumacz; autor m.in. książek „M jak Mickiewicz” i „Bić się czy nie bić”.

1940 – Urodził się Janusz Kochanowski, prawnik, Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 2006-10; zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie smoleńskiej .

1944 – Na Wołyniu w walce z Niemcami poległ ppłk Jan Kiwerski „Oliwa”, dowódca 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej.

1944 – W Bydgoszczy urodził się Jan Rulewski, działacz opozycji demokratycznej, więzień polityczny; w 1980 r. członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność”, od 1981 r. w Tymczasowym Prezydium KKP, członek Komisji Krajowej; przewodniczący Zarządu Regionu Bydgoskiego NSZZ „S” (1981); w stanie wojennym Internowany, a następnie aresztowany i oskarżony o „próbę obalenia przemocą ustroju PRL”; uwolniony na mocy amnestii w 1984 r.; poseł na Sejm w latach 1991-2001, od 2007 r. senator RP.

1945 – W Piskorowicach koło Leżajska oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej, podległe Józefowi Zadzierskiemu ps. „Wołyniak”, zamordowały około sto osób narodowości ukraińskiej.

1947 – Urodził się Jerzy Stuhr, aktor, reżyser, pedagog, rektor PWST w Krakowie (1990-96 i 2002-08); znany z takich filmów jak „Amator”, „Wodzirej”, „Seksmisja”, „Kingsajz”, „Obywatel Piszczyk”, „Deja vu”, „Spis cudzołożnic”, „Historie miłosne”, „Kiler”, „Duże zwierzę”, „Habemus Papam – mamy papieża” i „Obywatel”.

1948 – Zmarł Wincenty Pstrowski, górnik zabrzańskiej kopalni, inicjator „socjalistycznego współzawodnictwa pracy”, które polegało na śrubowaniu norm wydajności.

1952 – W Warszawie w Al. Szucha, gdzie w latach 1939-44 mieściła się siedziba gestapo, otwarto Mauzoleum Walki i Męczeństwa.

1975 – Urodził się Marek Dyjak, polski kompozytor i wokalista, wykonawca poezji śpiewanej i jazzu.

1984 – W Wilnie odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza.

1986 – Józef Szaniawski, dziennikarz PAP i „Interpressu”, współpracownik Radia Wolna Europa, oskarżony przez władze komunistyczne o szpiegostwo wojskowe, został skazany na 10 lat więzienia, konfiskatę mienia oraz grzywnę.

1989 – W czasie spotkania Lecha Wałęsy i gen. Czesława Kiszczaka podjęto decyzję o powołaniu Komisji Porozumiewawczej, mającą czuwać nad wykonywaniem porozumień zawartych przy Okrągłym Stole.

1990 – Premiera filmu „Deja vu” w reżyserii Juliusza Machulskiego.

1993 – Papież Jan Paweł II dokonał beatyfikacji siostry Faustyny Kowalskiej, zakonnicy ze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia.

2010 – W Krakowie odbyły się uroczystości pogrzebowe Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego i jego żony Marii; para prezydencka spoczęła w katedrze na Wawelu w krypcie pod wieżą Srebrnych Dzwonów.

2017 – W Łodzi zmarł Oleg Zakirow, były funkcjonariusz KGB w stopniu majora, który na własną rękę prowadził śledztwo w sprawie Zbrodni Katyńskiej. Dotarł do bezpośrednich świadków i wykonawców, spisywał i przechowywał ich zeznania. Szykanowany przez władze w 1998 roku wraz z żoną i córką wyemigrował do Polski.

2021 – Zmarł Stefan Bratkowski, dziennikarz, publicysta, działacz opozycji antykomunistycznej i jeden z uczestników Okrągłego Stołu.

19 kwietnia

1773 – W Warszawie rozpoczął obrady sejm rozbiorowy, którego celem było zatwierdzenie decyzji zaborców o podziale Rzeczypospolitej; podczas obrad protestowali niektórzy posłowie m.in. Tadeusz Rejtan, którego rozpaczliwy gest uwiecznił Jan Matejko na słynnym obrazie z 1866 roku.

1809 – Bitwa pod Raszynem; Wojska austriackie miały dwukrotną przewagę liczebną nad wojskami polskimi dowodzonymi przez księcia Józefa Poniatowskiego, ale bitwa pozostała nierozstrzygnięta.

1809 – W bitwie pod Raszynem zginął Cyprian Godebski, działacz niepodległościowy, poeta, powieściopisarz, publicysta, żołnierz Legionów Polskich we Włoszech i armii Księstwa Warszawskiego.

1899 – W Warszawie zmarł Stanisław Kierbedź, inżynier, budowniczy mostów stalowych, m.in. mostu Aleksandrowskiego w Warszawie.

1920 – W Chorzowie urodził się Kazimierz Smoleń, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, m.in. KL Auschwitz; współtwórca i wieloletni dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.

1934 – Urodził się Jan Kobuszewski, aktor, artysta kabaretowy, związany z warszawskim Teatrem Kwadrat; znany m.in. z występów w kabaretach: „Dudek”, Kabarecie Starszych Panów i w Kabarecie Olgi Lipińskiej, a także z ról w filmach Stanisława Barei.

1936 – Na Pl. Krasińskich w Warszawie odsłonięto pomnik Jana Kilińskiego; w 1959 r. został przeniesiony na Podwale.

1942 – W przeddzień urodzin Adolfa Hitlera członkowie konspiracyjnej Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” rozwiesili w Warszawie około 2 tys. rysunków swastyki powieszonej na szubienicy.

1943 – Ostra reakcja Moskwy na propozycję prowadzenia przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż dochodzenia w sprawie Zbrodni Katyńskiej; dziennik „Prawda” opublikował artykuł zatytułowany „Polscy pomocnicy Hitlera”, w którym oskarżył Polaków o kolaborację z Niemcami.

1943 – W getcie warszawskim wybuchło trwające miesiąc powstanie; według raportów gen. Stroopa w getcie znajdowało się podczas powstania ponad 56 tys. Żydów. Około 6 tys. zginęło na miejscu w walce, na skutek pożarów i zaczadzenia. 7 tys. Żydów Niemcy zamordowali na terenie getta, tyle samo wysłali do obozu zagłady w Treblince. Pozostała grupa ok. 36 tys. została wysłana do innych obozów, przede wszystkim do Auschwitz i Majdanka; teren getta został zrównany z ziemią.

1943 – Urodził się Edward Dwurnik, malarz, grafik.

1945 – Początek walk 2 Armii Wojska Polskiego (dowodzonej przez gen. Karola Świerczewskiego) w bitwie pod Budziszynem.

1945 – Rząd RP w Londynie rozwiązał organizację „Nie” i powołał na jej miejsce Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj w Likwidacji z płk. Janem Rzepeckim na czele.

1945 – W niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrueck zmarła Halina Krahelska, działaczka społeczna, powieściopisarka i publicystka.

1948 – W Warszawie odsłonięto pomnik Bohaterów Getta.

1949 – W Londynie otwarto Instytut Kultury Polskiej.

1949 – Urodził się Antoni Libera, prozaik, eseista, reżyser teatralny, tłumacz.

1950 – Sejm uchwalił ustawę o socjalistycznej dyscyplinie pracy.

1950 – Powołano Urząd do spraw Wyznań.

1953 – W Warszawie urodził się Andrzej Pągowski, grafik, plakacista.

1983 – Zmarł Jerzy Andrzejewski, prozaik, publicysta, od 1976 r. członek Komitetu Obrony Robotników, a następnie KSS „KOR”; redaktor niezależnego „Zapisu” (1977); autor powieści „Popiół i diament”, „Ciemności kryją ziemię”, „Bramy raju” i „Miazga”.

1988 – Zmarł Jonasz Kofta, poeta, dramaturg, satyryk, piosenkarz; autor tekstów do piosenek „Pamiętajcie o ogrodach”, „Jej portret”, „Wakacje z blondynką”, „Autobusy zapłakane deszczem” i „Samba przed rozstaniem”.

1990 – W gdańskiej hali Olivia rozpoczął się drugi (a pierwszy od upadku PRL) zjazd „Solidarności”; przewodniczącym związku ponownie wybrany został Lech Wałęsa.

1997 – W Warszawie zmarła Maria Wittek, członkini Polskiej Organizacji Wojskowej, komendant Przysposobienia Wojskowego Kobiet i Wojskowej Służby Kobiet, pierwsza Polka mianowana na stopień generała Wojska Polskiego.

2007 – W Princeton zmarł astronom prof. Bohdan Paczyński; w latach 80. XX wieku zaproponował, aby do poszukiwania planet lub innych nieświecących obiektów odległych od Ziemi wykorzystywać zjawisko tzw. mikrosoczewkowania grawitacyjnego.

2019 – W wypadku samochodowym w Monachium zginęła Maria Wachowiak, aktorka i reżyserka, artystka scen warszawskich – Teatru Narodowego i Teatru Dramatycznego oraz łódzkiego Teatru Powszechnego, znana z roli Lidki z „Pożegnań” Wojciecha Jerzego Hasa oraz „Szklanej góry” i seriali telewizyjnych „Wielka miłość Balzaka” i „Układ krążenia”.

20 kwietnia

1807 – Urodził się Wincenty Pol, poeta, badacz geografii ziem polskich; uczestnik powstania listopadowego.

1864 – Powstanie styczniowe: Bronisław Brzeziński stanął na czele ostatniego Rządu Narodowego.

1873 – Urodził się Wojciech Korfanty, polityk i publicysta, poseł (najpierw do Reichstagu, a potem do Sejmu RP), przywódca polskiego obozu w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku, przeciwnik sanacji, uwięziony w twierdzy brzeskiej, zmuszony do emigracji.

1887 – Józef Piłsudski został skazany przez władze carskie na pięć lat zesłania do wschodniej Syberii za współdziałanie z grupą konspiracyjną przygotowującą zamach na cara Aleksandra III, a jego brat Bronisław na 15 lat katorgi na Syberii.

1895 – W Warszawie urodził się Jerzy Petersburski, kompozytor, autor muzyki do wielu popularnych w okresie międzywojennym piosenek, m.in. „Ta ostatnia niedziela” czy „Tango milonga”.

1910 – Urodził się Jan Dobraczyński, pisarz, autor powieści historycznych; w latach 30. związany z ruchem narodowym; uczestnik kampanii polskiej 1939 r. i Powstania Warszawskiego; po wojnie związany ze Stowarzyszeniem PAX; poseł na Sejm PRL; w latach 1983-89 przewodniczący Rady Krajowej PRON; w 1993 r. uhonorowany tytułem „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”.

1916 – Urodziła się Wiera Gran, aktorka kabaretowa i filmowa, piosenkarka; w czasie wojny występowała w warszawskim getcie w kawiarni „Sztuka”.

1920 – Założono klub piłkarski Ruch Chorzów.

1923 – Polski Związek Piłki Nożnej (PZPN) został członkiem Międzynarodowej Federacji Piłki Nożnej (FIFA).

1924 – Hrabia Władysław Zamoyski założył fundację „Zakłady Kórnickie”.

1937 – Premiera filmu „Dorożkarz nr 13” w reżyserii Mariana Czauskiego.

1939 – Urodziła się Anna Radziwiłł – pedagog, historyk, działaczka Solidarności w latach 80.; po 1989 r. wiceminister edukacji w rządach Tadeusza Mazowieckiego i Marka Belki.

1940 – Komendant ZWZ płk Stefan Rowecki powołał Związek Odwetu (ZO), specjalną jednostkę sabotażowo-dywersyjną.

1941 – Urodził się Józef Michalik, arcybiskup metropolita przemyski, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w latach 2004-14.

1943 – Zbrodnia Katyńska: Zarząd Główny PCK przesłał do MCK w Genewie raport Kazimierza Skarżyńskiego z pobytu w Katyniu.

1943 – W Krakowie oddział egzekucyjny Armii Krajowej „Osa”-„Kosa” przeprowadził nieudany zamach na Friedricha Wilhelma Kruegera, dowódcę SS i Policji, pełnomocnika Heinricha Himmlera do spraw umocnienia niemieckości w Generalnym Gubernatorstwie; w wyniku akcji Krueger został ranny.

1945 – W Piasecznie k. Warszawy zmarł Wacław Sieroszewski, pisarz, etnograf, działacz niepodległościowy, sybirak, żołnierz Legionów Polskich.

1950 – Urodził się Janusz Centka, pilot szybowcowy, trzykrotny mistrz świata, wielokrotny medalista mistrzostw Europy.

1954 – Urodził się Piotr Gliński, w latach 2015-2023 wicepremier oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego.

1957 – Premiera filmu „Kanał” w reżyserii Andrzeja Wajdy.

1989 – Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych.

2007 – Zmarł Jan Kociniak, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Rękopis znaleziony w Saragossie” Wojciecha Jerzego Hassa i „Miś” Stanisława Barei; jego głosem mówił Gucio w „Pszczółce Mai” i Kubuś Puchatek w serii filmów animowanych.

2008 – W Waszyngtonie zmarł Andrzej Pomian, historyk, pisarz emigracyjny; w czasie II wojny światowej działacz niepodległościowy, szef Wydziału Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej.

2010 – W Warszawie zmarł Piotr Dejmek, aktor, producent filmowy, wystąpił m.in. w filmach „Szpital przemienienia” i „Komediantka”.

2011 – W Warszawie zmarła Halina Skibniewska, architektka i urbanistka, twórczyni m.in. osiedla „Sady Żoliborskie”, uznawanego za jedno z najlepszych zespołów mieszkaniowych w powojennej Polsce; w czasie II wojny światowej członkini Rady Pomocy Żydom „Żegota”.

2015 – W Warszawie zmarł Jan Matyjaszkiewicz, aktor teatralny i filmowy związany z Teatrem Ateneum.

2020 – W Poznaniu zmarła Krystyna Łybacka, minister edukacji i sportu w latach 2001-2004, wieloletnia posłanka SLD.

2021 – W Warszawie zmarła aktorka Wiesława Mazurkiewicz-Lutkiewicz. Występowała w Teatrze Nowym w Łodzi, Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, Teatrze Powszechnym, Teatrze Rozmaitości. Była znana z filmów „Przesłuchanie” Ryszarda Bugajskiego, „Potop” Jerzego Hoffmana, „Hydrozagadka” Andrzeja Kondratiuka.

2022 – Katastrofa w kopalni „Pniówek” w Pawłowicach niedaleko Jastrzębia-Zdroju. Doszło do wybuchów metanu. Zginęło 16 górników i ratowników górniczych, a 30 zostało rannych.

Newsletter „Piękno Historii” dla czytelników „Wszystko co Najważniejsze”

.Nasz newsletter to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Co tydzień prezentujemy wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy.

Newsletter „Piękno Historii” to także szansa na zapoznanie się z głosem z epoki, w który warto się wsłuchać. Prezentujemy go pod postacią cytatu z wybranego źródła historycznego. Proponujemy ponadto zdjęcie bądź obraz z epoki, dzięki którym obcowanie z przeszłością będzie ciekawsze. Znajdą tu Państwo również polecenia książek historycznych, po jakie warto sięgnąć. Co tydzień przedstawimy także sylwetkę polskiego naukowca, wynalazcy, myśliciela lub artysty, którego dokonania  wpłynęły na świat, jaki znamy dziś. 

Zapraszamy do subskrybowania!

Link do zapisów: [Zapisz się].

PAP/ WszystkocoNajważniejsze/ LW