Kalendarz rocznic 24 - 30 marca 2025

Kalendarz rocznic przypadających w dniach 24-30 marca 2025 r. obejmuje wydarzenia historyczne, rocznice, najważniejsze bitwy mające wpływ na naszą historię, rocznice urodzin i daty śmierci bohaterów naszej zbiorowej wyobraźni.

Kalendarz rocznic z 24 marca

W roku 1568 – Król Zygmunt II August powołał Komisję Morską.

1651 – W kościele jezuitów w Warszawie odbyła się instalacja i koronacja obrazu Matki Bożej Łaskawej – Patronki Warszawy.

1794 – Na Rynku Głównym w Krakowie Tadeusz Kościuszko złożył uroczystą przysięgę, ogłaszając tym samym akt powstania narodowego, znanego w historii jako Insurekcja Kościuszkowska.

1812 – W Warszawie urodził się Leopold Kronenberg, finansista, przemysłowiec, polityk, jeden z najwybitniejszych działaczy gospodarczych na ziemiach polskich w XIX w.; budowniczy Kolei Warszawsko-Terespolskiej i Kolei Nadwiślańskiej, założyciel Banku Handlowego i Szkoły Handlowej w Warszawie; w 1861 r. współtwórca obozu „białych” i jeden z jego przywódców w Powstaniu Styczniowym.

1839 – W Paryżu uroczyście otwarta została Biblioteka Polska.

1844 – W Kopenhadze zmarł Bertel Thorvaldsen, rzeźbiarz, autor m.in. warszawskich pomników księcia Józefa Poniatowskiego i Mikołaja Kopernika.

1849 – We Lwowie urodził się Tadeusz Barącz, rzeźbiarz, autor m.in. lwowskiego pomnika króla Jana III Sobieskiego.

1900 – W Krakowie w Teatrze Miejskim odbyła się prapremiera „Snu srebrnego Salomei” Juliusza Słowackiego.

1903 – W Białowieży urodził się Igor Newerly, pisarz, autor książek „Chłopiec z Salskich Stepów”, „Pamiątka z Celulozy” i „Zostało z uczty bogów”, więzień niemieckich obozów Majdanek, Auschwitz, Bergen-Belsen, sygnatariusz Listu 34 z 1964 roku.

1914 – W Mazurkach nad Szczarą na Ziemi Nowogródzkiej urodziła się Krystyna Krahelska, harcerka, poetka, żołnierz ZWZ-AK „Danuta”; autorka jednej z najpopularniejszych piosenek Polski Walczącej „Hej chłopcy, bagnet na broń!”.

1915 – W Krakowie zmarł Karol Olszewski, chemik, fizyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; wspólnie z prof. Zygmuntem Wróblewskim jako pierwsi na świecie w 1883 r. dokonali skroplenia tlenu, a następnie azotu.

1918 – W Krakowie urodził się Jacek Stwora, dziennikarz, pisarz, reporter, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku i francuskiej w roku 1940; autor książek „Dzielnica szwarckopów”, „Co jest za tym murem?”, „Kataryniarz i złoty tron”.

1918 – W Paryżu zmarł Władysław Ślewiński, malarz okresu Młodej Polski.

1922 – Sejm Ustawodawczy przyjął do wiadomości uchwałę Sejmu Wileńskiego o wcieleniu Wileńszczyzny do Polski i wezwał rząd RP, „aby niezwłocznie objął sprawowanie władzy państwowej w Ziemi Wileńskiej”.

1924 – Rada Ligi Narodów przyznała Czechosłowacji Jaworzynę Spiską.

1924 – Z inicjatywy Centralnego Wydziału Kobiecego PPS po raz pierwszy w Polsce zorganizowano obchody Dnia Kobiet.

1928 – W Wilnie urodził się Czesław Nowicki, dziennikarz, prezenter pogody programach Telewizji Polskiej, popularny „Wicherek”.

1934 – W Gołogórach urodził się Ryszard Zub, szermierz, szablista, trzykrotny medalista igrzysk olimpijskich (1956, 1960, 1964), czterokrotny mistrz świata.

1936 – W Boksyckiej urodził się Władysław Baka, ekonomista, polityk, członek władz PZPR, dwukrotny prezes Narodowego Banku Polskiego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

1941 – Zarządzenie niemieckiego gubernatora dystryktu lubelskiego Ernsta Zoernera o utworzeniu getta żydowskiego w Lublinie.

1942 – Początek ewakuacj armii gen. Władysława Andersa ze Związku Radzieckiego. Ogółem udało się wyjść ponad 115 tys. osobom, w tym około 37 tys. cywilom.

1944 – Ucieczka 76 jeńców (głównie lotników angielskich) z niemieckiego obozu w Żaganiu. 73 zostało wkrótce schwytanych i większość z nich (w tym sześciu Polaków) rozstrzelano.

1944 – W Markowej k. Łańcuta na Podkarpaciu niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów z rodzin Didnerów, Grunfeldów i Goldmanów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę oraz będącą w ostatnim miesiącu ciąży jego żonę Wiktorię; zabili też szóstkę dzieci Ulmów; najstarsza z rodzeństwa Stasia miała osiem lat.

1945 – W Krakowie ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Powszechnego”.

1946 – W Warszawie urodził się Andrzej Titkow, reżyser i scenarzysta filmów dokumentalnych i fabularnych, autor filmów „Z pamięci”, „Mniej niż zero”, „Turniej”, „Walterowcy” i „serialu Układ krążenia”.

1948 – W Katowicach urodził się Jerzy Kukuczka, himalaista, drugi człowiek na świecie, po Reinholdzie Messnerze, który zdobył Koronę Himalajów i Karakorum; zginął w 1989 r. podczas wejścia na Lhotse (8516 m) nową drogą, przez niezdobytą wówczas południową ścianę.

1956 – W Warszawie urodził się Wiesław Weiss, dziennikarz muzyczny, redaktor naczelny miesięczników „Tylko Rock” i „Teraz Rock”, autor „Rock. Encyklopedii” i książek o tematyce muzycznej m.in. „Pink Floyd. Szyderczy śmiech i krzyk rozpaczy”.

1959 – W Warszawie urodził się Filip Łobodziński, dziennikarz, tłumacz, muzyk Zespołu Reprezentacyjnego; w dzieciństwie aktor – wystąpił w filmach „Stawiam na Tolka Banana” i „Podróż za jeden uśmiech”.

1959 – W Żorach urodził się Marek Probosz, aktor teatralny i filmowy, znany m.in. z filmów „Niech cię odleci mara”, „Czas dojrzewania”, „Śmierć rotmistrza Pileckiego”.

1962 – W gdańskim klubie „Żak” odbył się pierwszy koncert zespołu Niebiesko-Czarni.

1964 – W Gdańsku urodził się Marek Kamiński, polarnik, podróżnik, żeglarz, pisarz, fotograf; jako pierwszy człowiek na świecie zdobył w jednym roku (1995) dwa bieguny Ziemi.

1969 – W Raciborzu urodził się Ryszard Wolny, zapaśnik, trener; pięciokrotny olimpijczyk, mistrz olimpijski z Atlanty (1996), medalista mistrzostw świata i Europy.

1973 – W Royal Tunbridge Wells w Anglii zmarł Marian Januszajtis-Żegota, generał, dowódca Legionu Wschodniego i I Brygady Legionów Polskich; współautor nieudanego zamachu stanu, mającego na celu obalenie rządu Jędrzeja Moraczewskiego (1919); wojewoda nowogródzki w latach 1924-26.

1976 – W Londynie zmarł mjr Eugeniusz Kaszyński „Nurt”, cichociemny, w latach 1943-44 zastępca dowódcy, a następnie dowódca Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” na Kielecczyźnie.

1980 – Premiera filmu „Dyrygent” w reżyserii Andrzeja Wajdy.

1980 – Premiera filmu „Paciorki jednego różańca” w reżyserii Kazimierza Kutza.

1992 – Na emigracji w Argentynie zmarł Ryszard Białous, w Powstaniu Warszawskim dowódca batalionu „Zośka” i zgrupowania „Radosław”, pod koniec wojny więzień obozu Bergen-Belsen, a po wyzwoleniu – żołnierz 1 Brygady Spadochronowej.

2003 – W Warszawie zmarł Zdzisław Krzyszkowiak, lekkoatleta, mistrz olimpijski z Rzymu w biegu na 3000 m z przeszkodami (1960), mistrz Europy i rekordzista świata.

2012 – W Warszawie otwarto Most Marii Skłodowskiej-Curie.

Wydarzenia z 25 marca

.W roku 1153 – W dokumencie lokacyjnym opactwa cysterskiego wystawionym przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Gryfitę po raz pierwszy pojawiła się nazwa „Jędrzejów”.

1860 – W Ławach koło Ostrołęki urodził się Franciszek Fiszer, filozof, erudyta, facecjonista, autor setek bon motów i anegdot.

1905 – W Moskwie urodził się Karol Olgierd Borchardt, kapitan żeglugi wielkiej, pisarz, autor książek o tematyce marynistycznej, m.in. „Znaczy kapitan”, „Szaman morski”, „Krążownik spod Somosierry”.

1891 – W Kozłówce urodził się Józef Niećko, działacz ruchu ludowego, członek władz SL, PSL i ZSL, w latach 1928-39 przewodniczący Związku Młodzieży Wiejskiej II RP „Wici”, 1948-1953 członek Rady Państwa.

1925 – W Kowlu urodził się Bogusław Lambach, operator filmowy, autor zdjęć do filmów „Sprawa pilota Maresza”, „O dwóch takich, co ukradli księżyc”, „Hrabina Cosel”, „W pustyni i w puszczy”.

1926 – W Łodzi urodziła się Wiesława Mazurkiewicz, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Godzina pąsowej róży”, „Faraon”, „Stawka większa niż życie” i „Potop”.

1932 – W Dwikozach koło Sandomierza urodził się Wiesław Myśliwski, prozaik, dramatopisarz; autor m.in. książek „Pałac”, „Kamień na kamieniu”, „Widnokrąg”, „Traktat o łuskaniu fasoli”, „Ostatnie rozdanie”; dwukrotny laureat Nagrody Nike.

1935 – W Kamieniu Puławskim urodziła się Izabela Cywińska, reżyserka teatralna i filmowa, minister kultury i sztuki w rządzie Tadeusza Mazowieckiego (1989-1990), reżyserka m.in. serialu „Boża podszewka” i filmu „Kochankowie z Marony”.

1949 – Początek deportacji kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców Litwy, Łotwy i Estonii na Syberię.

1949 – W Krakowie urodziła się Kaja Danczowska, skrzypaczka, pedagog, profesor Akademii Muzycznej w Krakowie.

1952 – Premiera filmu Aleksandra Forda „Młodość Chopina”.

1954 – W Warszawie zmarł Leon Schiller, reżyser, krytyk i teoretyk teatru, autor scenariuszy teatralnych i radiowych, twórca idei polskiego teatru monumentalnego.

1957 – W Moskwie rządy Polski i ZSRR podpisały umowę, dzięki której do Polski wyjechało 245 tys. Polaków (wśród nich Czesław Niemen, Lew Rywin i Władysław Kozakiewicz)

1960 – W Teatrze Dramatycznym w Warszawie odbyła się prapremiera „Kartoteki” Tadeusza Różewicza.

1963 – W Gliwicach zmarł Zygmunt Klemensiewicz, chemik i fizyk, profesor Politechniki Lwowskiej i Politechniki Śląskiej w Gliwicach, więzień obozu w Starobielsku i sowieckich łagrów, taternik, autor „Zasad taternictwa”.

1973 – Premiera serialu telewizyjnego „Wielka miłość Balzaka” w reżyserii Wojciecha Solarza.

1973 – W Tarnowie urodził się Marcin Wrona, scenarzysta, reżyser, autor m.in. filmów „Chrzest”, „Moja krew”, „Demon”.

1974 – W Giżycku urodziła się Magdalena Stużyńska, aktorka filmowa, popularność przyniosła jej rola Marcysi w serialu „Złotopolscy”.

1975 – W Warszawie urodziła się Maria Seweryn, aktorka, reżyserka; wystąpiła m.in. w filmach „Kolejność uczuć”, „Matka swojej matki”, a także w serialu „Wiedźmy”.

1977 – Powstał Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

1982 – Stan wojenny: W Iławie internowani zostali pobici przez służbę więzienną.

1985 – Premiera filmu „Baryton” w reżyserii Janusza Zaorskiego.

1994 – Sejm przyjął ustawę o ustroju m. st. Warszawy.

1995 – Papież Jan Paweł II ogłosił encyklikę „Evangelium Vitae”, o wartości i nienaruszalności ludzkiego życia.

1996 – Królowa Elżbieta II z wizytą w Polsce.

1998 – Delegacje Watykanu i Polski wymieniły dokumenty ratyfikacyjne konkordatu zawartego 28 lipca 1993 r.

1998 – W Rzeszowie zmarł Zdzisław Kozień, aktor, znany m.in. z seriali: „Królowa Bona”, w którym zagrał króla Zygmunta I Starego oraz „07 zgłoś się” – rola porucznika Zubka.

1999 – W Krakowie zmarł Henryk Batowski, historyk, dziennikarz, więzień obozu w Sachsenhausen, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

2007 – W Katowicach zmarł Jacek Lech, piosenkarz, solista zespołu „Czerwono-Czarni”, wykonawca wielu przebojów, m.in. „Dwadzieścia lat, a może mniej”, „Bądź dziewczyną moich marzeń”.

2017 – W Piasecznie zmarł Paweł Zarzeczny, dziennikarz sportowy i autor książek o tematyce piłkarskiej.

2022 – Rozpoczęła się dwudniowa wizyta prezydenta USA Joe Bidena w Polsce.

Kalendarz rocznic 26 marca

.W roku 1600 – Zygmunt III Waza ogłosił inkorporację Estonii do Polski; początek długoletnich wojen polsko-szwedzkich.

1864 – Decyzją cara Aleksandra II rozpoczął działalność Komitet Urządzający w Królestwie Polskim, powołany do przeprowadzenia reformy uwłaszczeniowej i wprowadzenia administracji wiejskiej.

1867 – W Nieszawie urodził się Stanisław Noakowski, architekt, malarz, historyk sztuki, profesor Politechniki Warszawskiej.

1881 – W Bukowcu pod Świeciem zmarł Florian Ceynowa, badacz folkloru kaszubskiego, działacz społeczny i polityczny, lekarz.

1885 – „Rugi pruskie”: Zarządzenie władz pruskich dotyczące usuwania Polaków niemających niemieckiego obywatelstwa z Poznańskiego i Pomorza Gdańskiego.

1904 – W Warszawie urodził się Zbigniew Stypułkowski, prawnik i działacz stronnictw narodowych, powstaniec warszawski; w 1945 r. aresztowany przez NKWD i sądzony w procesie przywódców państwa polskiego w Moskwie; zwolniony po czterech miesiącach, przedostał się na Zachód.

1905 – W Warszawie Organizacja Bojowa PPS dokonała zamachu na carskiego oberpolicmajstra Karla Nolkena; uczestnik akcji Stefan Okrzeja, ranny podczas zamachu, został ujęty, skazany przez rosyjski sąd wojenny na karę śmierci i w lipcu 1905 r. stracony na stokach Cytadeli.

1906 – W Siedlcach urodził się Witold Dederko, fotografik, pedagog, autor podręczników, aktor niezawodowy, wystąpił m.in. w filmach „Wakacje z duchami”, „Ziemia obiecana”, „Abel twój brat”.

1908 – Na ulice Warszawy wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny – trasa przebiegała między placem Krasińskich a placem Unii Lubelskiej.

1915 – I wojna światowa: Taktycznym zwycięstwem wojsk rosyjskich zakończyła się trwająca ponad miesiąc bitwa przasnyska; zginęło w niej prawie 50 tys. ludzi: 24 tys. żołnierzy niemieckich i 25 tys. rosyjskich.

1918 – Józef Haller został dowódcą II Korpusu Polskiego, powstałego z połączenia II Brygady Legionów i II Korpusu Strzelców Polskich.

1920 – W Czersku koło Chojnic urodził się Jerzy Pertek, pisarz marynista, dziennikarz; autor publikacji dotyczących historii Polskiej Marynarki Wojennej, m.in. książki „Wielkie dni małej floty”.

1939 – Polska odrzuciła żądania Hitlera (m.in. przystąpienie do bloku antykominternowskiego i budowa eksterytorialnej autostrady przez polskie Pomorze).

1941 – W Warszawie urodził się Wojciech Młynarski, poeta, piosenkarz, autor piosenek i librett.

1942 – Do KL Auschwitz dotarły pierwsze transporty kobiet; z KL Ravensbrueck przewieziono 999 więźniarek; tego samego dnia do obozu przywieziono około tysiąca Żydówek z Popradu na Słowacji – był to pierwszy zarejestrowany transport, który został skierowany przez Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy do Auschwitz w ramach „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”.

1943 – Akcja pod Arsenałem: W Warszawie u zbiegu ulic Długiej i Bielańskiej w pobliżu budynku Arsenału członkowie Grup Szturmowych Szarych Szeregów dokonali udanej akcji odbicia z rąk gestapo dowódcy Hufca „Południe” Szarych Szeregów Jana Bytnara „Rudego”; razem z nim uwolniono 21 więźniów.

1943 – Zbrodnia we wsi Lipniki na Wołyniu – oddział UPA zamordował 179 Polaków, czworo Żydów i Rosjankę. Wśród ocalonych był dwuletni Mirosław Hermaszewski, późniejszy kosmonauta.

1944 – W Oederan w Niemczech urodził się Igor Mitoraj, wybitny polski rzeźbiarz; jego dzieła znajdują się w kilkudziesięciu muzeach, fundacjach i siedzibach największych korporacji na świecie.

1945 – W Rekściach koło Grodna urodził się Zenon Laskowik, satyryk, artysta kabaretowy, aktor, współzałożyciel Kabaretu TEY.

1945 – Rząd Tymczasowy przyjął uchwały o powołaniu Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

1949 – W Warszawie urodził się Stefan Kuryłowicz, architekt; do jego najbardziej znanych warszawskich projektów należą biurowce Focus Filtrowa, Wolf Marszałkowska, Prosta Tower, biurowiec PLL LOT, osiedla Eko-Park i Marina Mokotów, a także stacja metra Dworzec Gdański.

1956 – Telewizja Polska wyemitowała pierwszy odcinek programu „Tele-Echo”.

1982 – Sejm znowelizował Konstytucję PRL, ustanawiając Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu.

1991 – Zmarł Lechosław Marszałek, reżyser i scenarzysta filmów animowanych, m.in. „Przygód Błękitnego Rycerzyka”, twórca serialu „Reksio”.

2001 – W Vancouver zmarł Piotr Sobociński, operator filmowy, nominowany do Oscara za zdjęcia do filmu „Trzy kolory. Czerwony” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

2003 – W Nowym Jorku zmarł Bolesław Wierzbiański, dziennikarz, wydawca, działacz polonijny i harcerski, współzałożyciel i wieloletni redaktor naczelny „Nowego Dziennika”.

2013 – W Warszawie zmarł Jerzy Nowak, aktor, przez kilkadziesiąt lat związany ze Starym Teatrem w Krakowie w filmie „Ziemia obiecana” Andrzeja Wajdy stworzył niezapomnianą kreację jako Zucker, zagrał także w filmach „Amator”, „Medium”, „Wiedźmin” i serialu „Czarne chmury”.

2013 – W Krakowie zmarł Krzysztof Kozłowski, dziennikarz, filozof, przez wiele lat związany ze środowiskiem „Tygodnika Powszechnego”; ekspert Solidarności, uczestnik Okrągłego Stołu, minister spraw wewnętrznych w rządzie Tadeusza Mazowieckiego; senator.

2015 – Przed Stadionem Narodowym w Warszawie odsłonięto pomnik trenera Kazimierza Górskiego.

2024 – zmarł krytyk literacki Leszek Bugajski 

Rocznice 27 marca

.W 997 – Biskup Wojciech z Pragi dokonał masowego chrztu mieszkańców Gdańska.

1806 – W Krechowcach na Pokuciu urodził się August Bielowski, historyk, pisarz, wydawca, dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, powstaniec listopadowy, pomysłodawca i autor serii „Monumenta Poloniae Historica”.

1818 – Rozpoczęło się pierwsze posiedzenie Sejmu Królestwa Polskiego w Warszawie. Obrady otworzył car Rosji i król Polski Aleksander I.

1879 – W Turwi zmarł Dezydery Chłapowski, generał, działacz społeczno-gospodarczy, uczestnik wojen napoleońskich i Powstania Listopadowego.

1909 – W Wilnie urodził się Światopełk Karpiński, poeta, satyryk, współpracownik „Cyrulika Warszawskiego” i „Szpilek”, autor m.in. „Mieszczańskiego poematu”.

1917 – Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich ogłosiła deklarację w sprawie uznania niepodległości Polski.

1923 – W Piekarach Śląskich zmarł Wawrzyniec Hajda, górnik, poeta ludowy, działacz niepodległościowy na Górnym Śląsku, nazywany „śląskim Wernyhorą”.

1925 – Sejm ratyfikował konkordat pomiędzy Polską a Stolicą Apostolską; za jego przyjęciem głosowało 181 posłów, przeciw było 110.

1928 – Otwarcie Sejmu i Senatu II kadencji; pierwsze posiedzenie Sejmu odbyło się w nowej Sali Posiedzeń.

1936 – W Kaliszu urodził się Jan „Ptaszyn” Wróblewski, muzyk jazzowy, kompozytor, publicysta i dziennikarz.

1936 – W Sokalu urodził się Mieczysław Święcicki, aktor, piosenkarz, członek kabaretu „Piwnica pod Baranami”, wykonawca m.in. „Jęczmiennego łanu”.

1939 – W Przemyślu urodził się Andrzej Nebeski perkusista i pianista, członek zespołów „Niebiesko-Czarni” i „Polanie”, lider grupy „ABC”.

1942 – Początek deportacji do niemieckiego obozu Auschwitz 69 tys. Żydów z Francji.

1943 – W odwecie za Akcję pod Arsenałem Niemcy rozstrzelali na dziedzińcu więziennym Pawiaka 140 Polaków i Żydów.

1945 – 27 i 28 marca NKWD aresztowało 15 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których następnie przewieziono do Moskwy i osadzono w więzieniu na Łubiance; sowieccy przedstawiciele, zapraszając ich wcześniej na rozmowy, zagwarantowali im całkowite bezpieczeństwo. Wszyscy wraz z aresztowanym 8 marca przewodniczącym Stronnictwa Narodowego Aleksandrem Zwierzyńskim byli sądzeni w Moskwie w tzw. procesie szesnastu.

1946 – W Łodzi zmarł Czesław Skonieczny, aktor teatralny i filmowy, znany z ról w filmach „Antek Policmajster”, „Piętro wyżej”, „Żona i nie żona”.

1949 – W Warszawie urodził się Krzysztof Wakuliński, aktor teatralny, filmowy i radiowy, wystąpił m.in. w filmach „Komediantka”, „Wielka wsypa”, „Ucieczka z kina 'Wolność'”, „Prymas. Trzy lata z tysiąca”.

1953 – W Olsztynie urodziła się Henryka Krzywonos, czołowa postać strajków na Wybrzeżu w 1980 r., członek prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, sygnatariuszka Porozumień Sierpniowych; w czasie stanu wojennego działaczka opozycji antykomunistycznej; od 2015 r. poseł na Sejm.

1957 – W Opolu urodził się Krzysztof Pieczyński, aktor, pisarz; wystąpił m.in. w filmach „Krzyk”, „Idol”, „Wielki bieg”, „Jezioro Bodeńskie”, „Prowokator”, „Daleko od okna”, „Jutro będzie niebo”, „Jasminum”, „Generał – zamach na Gibraltarze”, „Sala samobójców”, „Jack Strong”, „Ziarno prawdy”, a także w serialach „Dom” i „Życie Kamila Kuranta”.

1959 – Premiera filmu „Krzyż Walecznych” w reżyserii Kazimierza Kutza.

1967 – Premiera pierwszego odcinka serialu wg prozy Jerzego Szaniawskiego „Klub profesora Tutki” z Gustawem Holoubkiem w roli głównej.

1973 – W Piasecznie urodziła się Agnieszka Dygant, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z ról w filmie „Egoiści” i serialach „Na dobre i na złe”, „Niania” i „Prawo Agaty”.

1983 – W Krakowie zmarła Hanna Malewska, pisarka, autorka powieści historycznych, w latach 1957-1973 redaktorka pisma katolickiego „Znak”, autorka m.in. powieści „Żelazna korona”, „Kamienie wołać będą”, „Panowie Leszczyńscy”; żołnierz Armii Krajowej.

1992 – W Warszawie zmarł Józef Kuśmierek, pisarz, publicysta.

1997 – W Warszawie zmarł Zenon Wiktorczyk, aktor estradowy, reżyser, satyryk, dziennikarz, żołnierz kampanii wrześniowej, powstaniec warszawski; założyciel Teatru Buffo i kabaretu „Szpak”, współtwórca audycji „Podwieczorek przy mikrofonie”, odtwórca roli Ministra w filmie Stanisława Barei „Miś”.

2002 – W Warszawie zmarł Tadeusz Rut, lekkoatleta, członek tzw. Wunderteamu, ośmiokrotny mistrz Polski w rzucie młotem i dyskiem, mistrz Europy z roku 1958, brązowy medalista Igrzysk Olimpijskich w Rzymie 1960.

2006 – W Krakowie zmarł Stanisław Lem, klasyk literatury science fiction, filozof, futurolog i eseista; jeden z najbardziej cenionych polskich pisarzy, łączny nakład jego książek, tłumaczonych na 41 języków, przekroczył 27 mln egzemplarzy; dzieła Lema – „Powrót z gwiazd”, „Solaris”, „Opowieści o pilocie Pirxie”, „Dzienniki Gwiazdowe”, „Cyberiada” – weszły do kanonu najsłynniejszych dzieł science fiction.

2006 – W Warszawie zmarł Lesław Maria Bartelski, prozaik, krytyk literacki, publicysta, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego.

Wydarzenia 28 marca

.W roku 1241 – Wojska tatarskie zdobyły Kraków.

1364 – Arcybiskup gnieźnieński Jarosław ze Skotnik dokonał uroczystej konsekracji katedry na Wawelu.

1689 – Sąd sejmowy skazał na śmierć oskarżonego o ateizm Kazimierza Łyszczyńskiego, szlachcica, autora traktatu „De non existentia Dei”, negującego istnienie Boga; wyrok wykonano na Rynku Starego Miasta w Warszawie.

1793 – W ramach postanowień traktatów rozbiorowych wojska pruskie wkroczyły do Gdańska.

1842 – W Lwowie otwarto gmach teatru, zwanego od nazwiska fundatora, hrabiego Stanisława Skarbka, teatrem skarbkowskim, jeden z największych gmachów teatralnych Europy.

1874 – W Łochowie urodził się Stanisław Downarowicz, polityk, działacz PPS, członek Naczelnego Komitetu Narodowego, minister spraw wewnętrznych w rządze Antoniego Ponikowskiego, wojewoda wołyński i poleski, więzień niemieckiego obozu Auschwitz, gdzie zginął.

1892 – W Nisku nad Sanem urodził się Stanisław Dąbek, pułkownik WP, w czasie kampanii polskiej w 1939 r. dowódca Lądowej Obrony Wybrzeża.

1914 – W Warszawie urodził się Jan Mulak, lekkoatleta, trener, działacz RPPS i PPS, uczestnik powstania warszawskiego; współtwórca polskiej reprezentacji lekkoatletycznej, tzw. Wunderteamu; działacz PKOl; senator.

1921 – We Lwowie zmarł Agenor Gołuchowski jr., prawnik, polityk, dyplomata, ambasador Austro-Węgier w Rumunii, w latach 1895-1906 minister spraw zagranicznych Austro-Węgier.

1926 – W Warszawie urodził się Tadeusz de Virion, prawnik, dyplomata, uczestnik Powstania Warszawskiego, w latach 1990-93 ambasador RP w Wielkiej Brytanii.

1928 – Weszło w życie rozporządzenie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego zmieniające z karmazynu na cynober odcień czerwieni na fladze Rzeczypospolitej Polskiej.

1928 – W Warszawie urodził się Zbigniew Brzeziński, w latach 1977-1981 szef Rady Bezpieczeństwa Narodowego w ekipie prezydenta Jimmy’ego Cartera; odegrał istotną rolę w demontażu i upadku komunizmu w Europie Wschodniej i w powstrzymaniu sowieckiej interwencji w Polsce po powstaniu Solidarności.

1933 – Władze rozwiązały Obóz Wielkiej Polski, który po przewrocie majowym w 1926 r. założył Roman Dmowski.

1935 – W Miechowicach, obecnie dzielnica Bytomia, urodził się Józef Schmidt, lekkoatleta, trójskoczek, zdobywca złotych medali olimpijskich na igrzyskach w Rzymie (1960) i Tokio (1964), dwukrotny mistrz Europy, rekordzista świata.

1940 – W Warszawie aresztowany został przez gestapo Janusz Kusociński, lekkoatleta, mistrz olimpijski z 1932 r. w biegu na 10 km; żołnierz kampanii polskiej 1939 r.; w czasie okupacji zaangażowany w działalność konspiracyjną; rozstrzelany w Palmirach.

1945 – Wojska 2 Frontu Białoruskiego zajęły Gdynię; w walkach o miasto uczestniczyła 1 Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte.

1947 – W Bieszczadach pod Baligrodem w zasadzce zorganizowanej przez UPA zginął gen. Karol Świerczewski.

1948 – Premiera filmu „Ostatni etap” w reżyserii Wandy Jakubowskiej.

1952 – Sejm uchwalił ustawę o ubezpieczeniach państwowych, przekształcającą Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych w Państwowy Zakład Ubezpieczeń.

1952 – Powstały zakłady samochodowe w Jelczu.

1962 – W Warszawie urodził się Mariusz Treliński, reżyser operowy, teatralny i filmowy; dyrektor artystyczny Teatru Wielkiego – Opery Narodowej.

1968 – Marzec ’68: Podczas wiecu na Uniwersytecie Warszawskim przyjęto „Deklarację Ruchu Studenckiego”, w której młodzież żądała wolności opinii, swobody zrzeszania się, zniesienia cenzury, wprowadzenia jawności życia publicznego, społecznej kontroli własności państwowej oraz przestrzegania konstytucyjnych praw obywatelskich.

1969 – Premiera filmu „Pan Wołodyjowski” w reżyserii Jerzego Hoffmana.

1979 – Premiera filmu „Szpital przemienienia” w reżyserii Edwarda Żebrowskiego.

1983 – Premiera filmu „Austeria” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.

1989 – W Warszawie zmarła Ludwika Nitschowa, rzeźbiarka, autorka m.in. warszawskiego pomnika Syreny.

2004 – W Katowicach zmarł Włodzimierz Reczek, działacz sportowy, polityk, w latach 1952-74 prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego, prezes Polskiego Związku Piłki Nożnej (1981-84).

2010 – W Lailly-en-Val zmarła Zofia Romanowiczowa, pisarka i tłumaczka, żołnierz ZWZ, więźniarka niemieckiego obozu Ravensbrueck; od 1945 na emigracji, współtwórczyni wydawnictwa i księgarni Libella w Paryżu, autorka m.in. książek „Baśka i Barbara”, „Próby i zamiary”, „Skrytki”, „Ruchome schody”.

2016 – W Sopocie zmarł ks. Jan Kaczkowski – jeden z założycieli Puckiego Hospicjum Domowego.

2020 – W Rzymie zmarł dziennikarz i watykanista Marek Lehnert. Od 1980 do 1984 pracował w polskojęzycznej wersji gazety „L’Osservatore Romano”. Do 1993 roku był watykańskim korespondentem Radia Wolna Europa.

2024 – Kraina Wygasłych Wulkanów (w Górach Kaczawskich na Dolnym Śląsku) została wpisana na listę Światowych Geoparków UNESCO

Rocznice 29 marca

.W roku 1512 – W Toruniu zmarł Łukasz Watzenrode, biskup warmiński, doradca w sprawach pruskich Jana I Olbrachta i Zygmunta I Starego, przeciwnik Zakonu Krzyżackiego, zwolennik autonomii Warmii; wuj Mikołaja Kopernika.

1611 – W Krakowie zmarł Szymon Syreński, lekarz, botanik, profesor Akademii Krakowskiej, autor ilustrowanego „Zielnika”.

1790 – Rzeczpospolita i Prusy zawarły sojusz polityczno-wojskowy.

1848 – Adam Mickiewicz wraz z kilkunastoma zwolennikami podpisał w Rzymie akt zawiązania Legionu Polskiego oraz przedstawił „Skład zasad”, czyli zarys demokratycznego programu politycznego dla wolnej Polski.

1863 – W Woźnikach (na Górnym Śląsku) zmarł Józef Lompa, pisarz, nauczyciel i etnograf.

1865 – W Warszawie urodził się Antoni Listowski, generał WP, w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził 2 Armią i Frontem Ukraińskim.

1925 – Funkcjonariusz Policji Państwowej Józef Muraszko zastrzelił Walerego Bagińskiego i Antoniego Wieczorkiewicza, oficerów WP, komunistów, skazanych na karę śmierci zamienioną na dożywotnie więzienie za wysadzenie prochowni na Cytadeli Warszawskiej, w wyniku czego śmierć poniosło 28 osób, a kilkadziesiąt zostało rannych; obaj skazani byli w drodze na granicę polsko-sowiecką, gdzie mieli zostać wymienieni na represjonowanych w ZSRR obywateli polskich.

1930 – Premiera „Moralności pani Dulskiej” w reżyserii Bolesława Newolina, pierwszego polskiego filmu dźwiękowego (ścieżka dźwiękowa nagrana została na płytach gramofonowych).

1937 – W Lozannie zmarł Karol Szymanowski, kompozytor.

1943 – W Katyniu żołnierze niemieccy, pod nadzorem prof. Gerharda Bhutza z Uniwersytetu Wrocławskiego, rozpoczęli ekshumację zwłok z masowych grobów odkrytych w lutym 1943 r.

1943 – Oddział UPA zaatakował na Wołyniu wsie Pendyki Małe i Duże oraz Pieńki, mordując około 180 Polaków.

1943 – Oddział „Jędrusiów” wspólnie z żołnierzami Armii Krajowej uwolnił z niemieckiego więzienia w Mielcu ponad 120 osób.

1951 – Dekret Rady Ministrów o utworzeniu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.

1951 – W Krakowie urodził się Jarosław Śmietana – jeden z najbardziej cenionych polskich gitarzystów jazzowych; nagrał kilkadziesiąt płyt i ponad 200 kompozycji jazzowych; w 1998 r. laureat Fryderyka za album „Songs and Other Ballads”.

1952 – We Wrocławiu powstała Wytwórnia Filmów Fabularnych.

1963 – W Warszawie zmarła Pola Gojawiczyńska, pisarka, autorka m.in. powieści „Dziewczęta z Nowolipek”, „Rajska jabłoń”, „Słupy ogniste” oraz tomu wspomnień „Krata”.

1980 – W Toruniu urodził się Piotr Głowacki, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Dziewczyna z szafy”, „80 milionów” i „Disco polo”; za rolę w filmie „Bogowie” uhonorowany nagrodą Orła dla najlepszego aktora drugoplanowego.

2020 – W Krakowie zmarł Krzysztof Penderecki, jeden z najbardziej znanych i cenionych na świecie polskich kompozytorów, dyrygent. 

Wydarzenia z 30 marca

.W roku 1853 – W oknie lwowskiej apteki „Pod Złotą Gwiazdą” zapłonęła pierwsza lampa naftowa, skonstruowana przez farmaceutę Ignacego Łukasiewicza i blacharza Adama Bratkowskiego.

1857 – W Podhajcach urodziła się Gabriela Zapolska, aktorka, powieściopisarka, dramatopisarka, felietonistka; autorka m.in. dramatów „Moralność Pani Dulskiej”, „Skiz”, „Żabusia” i powieści „Kaśka Kariatyda”.

1867 – Rosja sprzedała Stanom Zjednoczonym Alaskę; jednym z głównych negocjatorów transakcji ze strony amerykańskiej był Polak, gen. Włodzimierz Krzyżanowski, który następnie został pierwszym amerykańskim administratorem Alaski.

1880 – W Kórniku zmarł Jan Kanty Działyński, mecenas sztuki, bibliofil i wydawca; uczestnik Powstania Wielkopolskiego w 1848 r.; w czasie Powstania Styczniowego „organizator sił zbrojnych narodowych w zaborze pruskim”.

1892 – W Krakowie urodził się Stefan Banach, matematyk, wykładowca Uniwersytetu Jana Kazimierza, współzałożyciel lwowskiej szkoły matematycznej; jeden z twórców analizy funkcjonalnej.

1908 – W Olszance koło Suwałk urodził się Witold Urbanowicz, as polskiego lotnictwa; w czasie II wojny światowej dowódca Dywizjonu 303.

1915 – W Łodzi urodziła się Jadwiga Andrzejewska, aktorka; gwiazda kina międzywojennego, wystąpiła m.in. w filmach „Dziewczęta z Nowolipek” i „Strachy” oraz komediach „Papa się żeni”, „Ada to nie wypada”.

1917 – Odezwa rosyjskiego Rządu Tymczasowego do Polaków.

1924 – W Zakopanem urodził się Józef Uznański, przewodnik tatrzański w czasie II wojny światowej kurier ZWZ-AK, po wojnie ratownik górski, jeden z pierwszych ratowników pracujących z psem specjalnie przeszkolonym do odnajdowania ofiar lawin.

1938 – W Warszawie urodziła się Zofia Merle, aktorka, występowała m.in. w Studenckim Teatrze Satyryków i warszawskim Teatrze Komedia; znana m.in. z ról w filmach „Rzeczpospolita babska”, „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?”, „Miś”, a także z seriali „Chłopi” oraz „Noce i dnie”.

1940 – Żołnierze Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego pod dowództwem mjr. Henryka Dobrzańskiego ps. Hubal wyrwali się z okrążenia pod wsią Hucisko w pow. koneckim, gdzie pokonali niemiecki batalion policji; w odwecie Niemcy zamordowali 711 mieszkańców z 31 wsi, znajdujących się na szlaku Oddziału Wydzielonego. Najwięcej ofiar było wśród mieszkańców wsi Skłoby, Gałki, Szałas Stary i Hucisko.

1940 – W Warszawie Niemcy dokonali aresztowań działaczy politycznych i społecznych, lekarzy, adwokatów oraz nauczycieli; wśród zatrzymanych był m.in. Maciej Rataj, były marszałek Sejmu RP, jeden z przywódców Stronnictwa Ludowego, zaangażowany w działania konspiracyjnej Głównej Rady Politycznej przy Służbie Zwycięstwu Polski; rozstrzelany w czerwcu 1940 r. w Palmirach.

1942 – W Bielsku urodził się Zbigniew Bizoń, kompozytor, saksofonista, członek zespołów Niebiesko-Czarni, Czerwono-Czarni, Tajfuny, lider formacji Bizony, autor przeboju „Nie wiem, czy to warto”.

1943 – W Szpitalu Wolskim w Warszawie zmarł na skutek obrażeń odniesionych podczas przesłuchań prowadzonych przez gestapo Jan Bytnar „Rudy”, odbity w akcji pod Arsenałem; tego samego dnia w warszawskim szpitalu Dzieciątka Jezus zmarł ranny czasie akcji Maciej Aleksy Dawidowski „Alek”.

1945 – Wojska 2 Frontu Białoruskiego, przy udziale 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, zajęły Gdańsk.

1945 – W Warszawie urodził się Stanisław Latałło, operator filmowy, reżyser, aktor, odtwórca roli Franciszka Retmana w „Iluminacji” Krzysztofa Zanussiego.

1950 – Urodziła się Hanna Bakuła, malarka, pisarka i publicystka.

1962 – W Toruniu urodziła się Adrianna Biedrzyńska, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Dekalog IV”, „Niezwykła podróż Baltazara Kobera”, „Piłkarski poker”, „300 mil do nieba”, „Nad rzeką, której nie ma”, „Pierścionek z orłem w koronie” i „Pajęczarki”.

1970 – W Warszawie rozpoczęła się operacja przesunięcia Pałacu Lubomirskich – odcięty od fundamentów pałac obrócono o ponad 70 stopni w stosunku do pierwotnego położenia.

1971 – W kopalni „Rokitnica” w Zabrzu po trwającej sześć dni (158 godzin) akcji, uratowano górnika Alojzego Piontka.

1973 – Zakończono produkcję samochodu FSO Warszawa.

1975 – Premiera filmu „Awans” w reżyserii Janusza Zaorskiego.

1981 – W Warszawie podpisane zostało porozumienie pomiędzy stroną rządową i solidarnościową, kończące tzw. kryzys bydgoski; władze NSZZ „Solidarność” odwołały planowany na 31 marca strajk generalny.

1985 – W Katowicach zmarł Stefan Maria Kuczyński, historyk, mediewista, autor powieści historycznych, m.in. „Zawisza Czarny” oraz licznych prac naukowych, m.in. „Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim”.

1986 – Premiera telewizyjnego filmu Janusza Kondratiuka „Big Bang”.

1997 – W Londynie zmarł Tadeusz Żenczykowski, prezes Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej, szef oddziału propagandy Obozu Zjednoczenia Narodowego, poseł na Sejm (1938); od 1940 r. w Biurze Informacji i Propagandy KG ZWZ-AK; w latach 1954-1972 redaktor, a następnie zastępca dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

1997 – W Bretanii zmarła Janina Brochwiczówna, aktorka teatralna i filmowa, artystka kabaretowa, znana m.in. z ról w filmach „Każdemu wolno kochać”, „Żona i nie żona”; od 1945 roku przebywała na emigracji.

2010 – W Warszawie zmarł Krzysztof Teodor Toeplitz, pisarz, publicysta, autor scenariuszy filmowych, m.in. serialu „Czterdziestolatek”; wykładowca warszawskiej PWST i PWSFTviT w Łodzi.

2023 – W Warszawie zmarł prof. Paweł Śpiewak, historyk myśli społecznej i socjolog, były dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Pełne kalendarium rocznic na każdy miesiąc 2025 r. można znaleźć na łamach „Wszystko co Najważniejsze” tutaj: >>https://wszystkoconajwazniejsze.pl/pepites/kalendarium-rocznic-2025-najwazniejsze-daty-i-wydarzenia/

PAP/ WszystkocoNajważniejsze/ LW