Kalendarz rocznic. 4-10 marca

Przedstawiamy Państwu kalendarz rocznic, o których szczególnie warto pamiętać w dniach 4-10 marca. Lista została ułożona w porządku chronologicznym.

4 marca

1314 – W Uniejowie zmarł Jakub Świnka, arcybiskup gnieźnieński w latach 1283-1314; zwolennik zjednoczenia państwa polskiego, podzielonego w wyniku rozbicia dzielnicowego.

1386 – W katedrze wawelskiej odbyła się koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski.

1484 – W Grodnie w wieku 26 lat zmarł królewicz Kazimierz, syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki; kanonizowany w 1602 r.; patron Korony i Litwy.

1513 – Piła uzyskała od Zygmunta I prawa miejskie.

1789 – W życie weszła Konstytucja Stanów Zjednoczonych, pierwsza ustawa zasadnicza na świecie, do której w Rzeczypospolitej odwołali się twórcy Konstytucji 3 Maja z 1791 r., będącej pierwszą europejską konstytucją.

1819 – W Warszawie urodziła się Narcyza Żmichowska, pisarka, poetka, uznawana za jedną z prekursorek feminizmu w Polsce; autorka „Poganki”, „Dwoistego życia” i „Białej róży”.

1863 – Polskie oddziały powstańcze pod wodzą gen. Mariana Langiewicza stoczyły bitwę z Rosjanami pod Pieskową Skałą.

1886 – W Sanoku urodził się Kazimierz Świtalski, żołnierz Legionów Polskich, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego; minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1928-1929), premier (1929), marszałek Sejmu w latach 1930-1935, senator.

1896 – Urodził się Stefan Pronaszko, piłkarz, współzałożyciel Polonii Warszawa, żołnierz wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej 1939 roku, major Wojska Polskiego, zamordowany w 1943 roku w niemieckim obozie Weimar-Buchenwald.

1899 – W Racławówce urodził się Józef Baran-Bilewski, kapitan Wojska Polskiego, sportowiec, mistrz Polski w pchnięciu kulą i rzucie dyskiem, rekordzista Polski, olimpijczyk; zamordowany w 1940 roku w Katyniu.

1900 – W Gatczynie koło Petersburga urodził się Jan Zachwatowicz, architekt, historyk sztuki, profesor Politechniki Warszawskiej; inicjator renowacji i odbudowy wielu zabytków polskich po 1945 r., m.in. Starego Miasta, katedry św. Jana i Zamku Królewskiego w Warszawie.

1903 – W Krakowie urodził się Adam Polewka, dziennikarz, pisarz, działacz polityczny, działacz PPS, KPP i PZPR, autor widowiska „Igrce w gród walą”.

1904 – W Zakopanem powstał Związek Górali.

1906 – W Krakowie urodził się Karol Estreicher (junior), historyk sztuki, bibliograf, muzealnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, twórca Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Collegium Maius.

1928 – Odbyły się wybory do Sejmu II kadencji; najsilniejszym klubem parlamentarnym został Bezpartyjny Blok Wspierania Rządu, który zdobył 125 mandatów.

1932 – W Pińsku urodził się Ryszard Kapuściński – reporter, dziennikarz, publicysta, podróżnik, wieloletni korespondent Polskiej Agencji Prasowej; autor m.in. „Wojny futbolowej”, „Cesarza” oraz „Podróży z Herodotem”.

1935 – W Radomiu urodził się Kazimierz Paździor, bokser, mistrz olimpijski z Rzymu (1960) i mistrz Europy z Pragi (1957).

1938 – W Przemyślanach koło Lwowa urodził się Adam Daniel Rotfeld, dyplomata, znawca problematyki bezpieczeństwa; dyrektor Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem (1990-2002); minister spraw zagranicznych RP (2005); członek Grupy Ekspertów NATO ds. przygotowania Nowej Koncepcji Strategicznej Sojuszu (2009-2010); od 2008 r. współprzewodniczący Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych; b. przewodniczący Rady Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia.

1939 – W sztabie Głównym Wojska Polskiego rozpoczęto prace nad planem obronnym na wypadek wojny z Niemcami o kryptonimie „Zachód”.

1940 – W Przemyślu zmarł Artur Gustowski, wielkopolski przedsiębiorca i dziennikarz, od 1907 roku wydawca poznańskiego pisma „Kupiec”, animator życia gospodarczego w Wielkopolsce.

1941 – Okupacyjne władze niemieckie wydały rozporządzenie o tzw. niemieckiej liście narodowościowej i niemieckiej przynależności państwowej na ziemiach wschodnich wcielonych do Rzeszy.

1941 – W Poznaniu urodził się Hubert Wagner, siatkarz, wielokrotny reprezentant Polski; trener, uważany za jednego z najwybitniejszych szkoleniowców w historii polskiego sportu; prowadzona przez niego drużyna siatkarzy zdobyła mistrzostwo świata w Meksyku w 1974 r. oraz złoty medal olimpijski dwa lata później w Montrealu.

1941 – W Ostrowie Wielkopolskim urodził się Kazimierz Grześkowiak, satyryk, aktor, członek Silnej Grupy pod Wezwaniem, autor przebojów „Chłop żywemu nie przepuści”, „To je moje”, Odmieniec”, „Kawalerskie noce”.

1942 – W Sosnowcu urodził się Kazimierz Ratoń, poeta, autor tomików „Pieśni północne”, „Gdziekolwiek pójdę”, „Pieśni ocalone”.

1942 – W Oświęcimiu urodził się Henryk Waniek, śląski malarz, poeta, filozof, krytyk, scenograf; autor książek „Dziady berlińskie”, „Pitagoras na trawie”, „Finis Silesiae”.

1943 – W Warszawie zmarł Julian Krzewiński, aktor, śpiewak operowy (tenor), autor scenariuszy, librett i tekstów piosenek, m.in. „Bal na Gnojnej”, „Już młodość uleciała” oraz współautor scenariusza filmu Mieczysława Krawicza „Każdemu wolno kochać”.

1951 – W Gdańsku działalność rozpoczęła Szybka Kolej Miejska. Pierwsza linia obejmowała trasę Gdańsk Główny – Gdańsk-Nowy Port.

1951 – Premiera filmu Jana Rybkowskiego „Warszawska premiera” z Janem Koecherem w roli Stanisława Moniuszki.

1953 – W Pabianicach urodził się Paweł Janas, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski, członek drużyny, która na Mistrzostwach Świata w Hiszpanii w 1982 r. zdobyła trzecie miejsce; w latach 2003-2006 selekcjoner reprezentacji narodowej.

1968 – Decyzją ministra oświaty i szkolnictwa wyższego Henryka Jabłońskiego Adam Michnik i Henryk Szlajfer zostali bezprawnie skreśleni z listy studentów Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego; powodem usunięcia ich z uczelni był udział w studenckiej demonstracji przeciwko cenzurze oraz przekazywanie informacji o protestach zagranicznym dziennikarzom.

1979 – Papież Jan Paweł II ogłosił swoją pierwszą encyklikę „Redemptor Hominis”.

1979 – Premiera serialu „Rodzina Połanieckich” w reżyserii Jana Rybkowskiego.

1981 – W Moskwie I sekretarz KC PZPR Stanisław Kania spotkał się z sowieckim przywódcą Leonidem Breżniewem; na spotkaniu omawiano m.in. działania, które miały ograniczyć wzrost znaczenia w Polsce Solidarności.

1982 – Stan wojenny: Andrzej Milczanowski skazany został na pięć lat więzienia za kierowanie w grudniu 1981 r. strajkiem w Regionie NSZZ „Solidarność” Pomorze Zachodnie.

1994 – Polska premiera filmu „Lista Schindlera” w reżyserii Stevena Spielberga.

1998 – W Warszawie zmarł Adam Bień, działacz ruchu ludowego, członek władz Polskiego Państwa Podziemnego, aresztowany przez NKWD i sądzony w procesie szesnastu w Moskwie.

2000 – W Miami Beach zmarł Władysław Daniłowski, pianista, śpiewak, kompozytor, współzałożyciel i kierownik Chóru Dana.

2004 – W Warszawie zmarł Jeremi Przybora, poeta, aktor, współtwórca Kabaretu Starszych Panów.

2007 – W Warszawie zmarł Tadeusz Nalepa, gitarzysta i wokalista, legenda polskiego bluesa, twórca i lider zespołów Blackout i Breakout, autor wielu przebojów, m.in. „Oni zaraz przyjdą tu”, „Kiedy byłem małym chłopcem”, „Poszłabym za tobą”.

2011 – Premiera filmu „Sala samobójców” w reżyserii Jana Komasy.

2012 – W Warszawie zmarł Michał Issajewicz „Miś”, żołnierz ZWZ-AK, członek Zgrupowania Agat i Batalionu „Parasol”, uczestnik akcji wykonania wyroku na dowódcy SS i policji Dystryktu Warszawa, gen. Franzu Kutscherze; więzień KL Stutthof.

2015 – W Zalesiu Górnym zmarł Zbyszko Siemaszko, fotografik, reporter, dokumentalista odbudowy Warszawy, żołnierz Armii Krajowej.

2016 – W Warszawie zmarł Wojciech Skibiński – aktor teatralny i filmowy, związany ze stołecznymi teatrami, m.in. z Teatrem Dramatycznym; w filmie debiutował w „Zezowatym szczęściu” Andrzeja Munka; grał też m.in. w „Weselu” Wojciecha Smarzowskiego i w popularnym serialu „Czas honoru”.

2017 – W Warszawie zmarł ojciec Henryk Kietliński, pallotyn, prowincjał polskiej prowincji pallotynów, autor „Moich dialogów z Janem Pawłem II”, harcerz Szarych Szeregów, odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

2018 – Zmarła aktorka Grażyna Staniszewska, znana m.in z filmów „Zamach”, „Krzyż Walecznych” oraz roli Danusi Jurandówny w „Krzyżakach” Aleksandra Forda.

2020 – Pandemia koronawirusa: Ministerstwo Zdrowia podało informację o pierwszym przypadku zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w Polsce. „Pacjent zero” przyjechał do Zielonej Góry z Niemiec. 20 marca został uznany za ozdrowieńca.

2021 – W Warszawie odsłonięto pomnik Jana Zachwatowicza, architekta, historyka architektury, profesora Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, zasłużonego dla odbudowy warszawskiego Starego Miasta.

2022 – W Gliwicach zmarł mjr Aleksander Tarnawski ps. Upłaz, ostatni Cichociemny.

5 marca

1234 – W Ostrzyhomiu na Węgrzech urodziła się Kinga, córka króla Węgier Beli IV, żona księcia Bolesława V Wstydliwego; święta Kościoła katolickiego.

1326 – W Wyszehradzie urodził się Ludwik Andegaweński, król węgierski, w latach 1370-1382 król Polski.

1569 – W ramach przygotowań do zawarcia Unii Lubelskiej król Zygmunt August ogłosił przyłączenie województwa podlaskiego do Korony Królestwa Polskiego.

1603 – Wojska Rzeczpospolitej pod wodzą hetmana Jana Karola Chodkiewicza zwyciężyły wojska szwedzkie w bitwie pod Rakvere w północnej Estonii.

1616 – Na indeks ksiąg zakazanych przez Kościół katolicki wpisana została książka Mikołaja Kopernika „De revolutionibus orbium coelestium”.

1808 – We wsi Dobkiszki pod Sejnami urodził się Szymon Konarski, polski działacz niepodległościowy, powstaniec listopadowy, członek organizacji „Młoda Polska” i Stowarzyszenia Ludu Polskiego.

1863 – Powstanie Styczniowe: W starciu pod Skałą poległ Andrij Potebnia, rosyjski oficer pochodzenia ukraińskiego, walczący po stronie powstańców w oddziale gen. Mariana Langiewicza; założyciel tajnej rewolucyjnej organizacji oficerów rosyjskich w Królestwie Polskim; w 1862 r. dokonał nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego gen. Aleksandra Luedersa.

1871 – W Zamościu urodziła się Róża Luksemburg, działaczka polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego, ekonomistka, współzałożycielka SDKPiL; należała do przywódców niemieckiej SPD i II Międzynarodówki; współzałożycielka Związku Spartakusa i KPD.

1901 – W Gwoźnicy koło Strzyżowa urodził się Julian Przyboś, poeta awangardowy, eseista, teoretyk literatury, członek POW, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.

1902 – W Rzeżycy na Łotwie urodził się Tadeusz Manteuffel, historyk mediewista, kierownik studium historycznego tajnego Uniwersytetu Warszawskiego (1940-1944), prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego (1950-1955), twórca i dyrektor Instytutu Historii PAN (1953-1970).

1908 – W Charlottenburgu urodził się Teodor Parnicki, pisarz, autor powieści historycznych, m.in. „Srebrnych Orłów”, „Końca Zgody Narodów”, „Aecjusza, ostatniego Rzymianina” i „Tylko Beatrycze”.

1935 – We Lwowie zmarł Stanisław Tołłoczko, chemik, filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego.

1938 – Premiera filmu „Królowa przedmieścia” w reżyserii Eugeniusza Bodo.

1939 – We Lwowie zmarł Jan Gwalbert Pawlikowski, ekonomista, polityk, historyk literatury, taternik, członek władz Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego i Związku Ludowo-Narodowego, honorowy członek Związku Górali, laureat złotego Wawrzynu Akademickiego Polskiej Akademii Literatury.

1940 – Na wniosek szefa NKWD Ławrientija Berii Biuro Polityczne KC WKP(b) podjęło uchwałę o rozstrzelaniu polskich oficerów więzionych w obozach na terenie Związku Sowieckiego oraz polskich więźniów przetrzymywanych przez NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej; w wyniku tej decyzji zgładzono około 22 tys. obywateli polskich.

1945 – W Warszawie komunistyczne władze wykonały wyrok śmierci na Lucjanie Szymańskim „Janczarze”, ostatnim dowódcy Podokręgu Wschodniego Obszaru Warszawskiego AK. „Janczar” został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa 23 grudnia 1944 r.; wyrok śmierci wydał Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie.

1946 – W Fulton w USA Winston Churchill wygłosił słynne przemówienie, podczas którego odnosząc się do kwestii sowieckiej kontroli nad częścią Europy powiedział: „Od Szczecina nad Bałtykiem po Triest nad Adriatykiem przecina kontynent żelazna kurtyna”.

1947 – W Gdańsku urodził się Konstanty Andrzej Kulka, skrzypek, pedagog.

1950 – W okolicach Lwowa w walce z oddziałami sowieckiego Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego zginął Roman Szuchewycz „Taras Czuprynka”, naczelny dowódca UPA i kierownik OUN-B (Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, frakcji Bandery); odpowiedzialny za zbrodnicze akcje wobec Polaków na Wołyniu i wschodniej Małopolsce.

1953 – W Kuncewie, obecnie część Moskwy, zmarł Józef Stalin, właściwie Iosif Dżugaszwili, sekretarz generalny KC KPZR i premier Związku Sowieckiego; zbrodniarz odpowiedzialny za prześladowania i śmierć milionów ludzi, który przez ćwierć wieku rządził totalitarnym państwem sowieckim; wśród jego ofiar były setki tysięcy Polaków.

1953 – W Siemiatyczach urodził się Marek Antoni Nowicki, prawnik, działacz na rzecz praw człowieka, działacz podziemnej „Solidarności”, współzałożyciel polskiego oddziału Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, w latach 2000-2005 Międzynarodowy Rzecznik Praw Obywatelskich w Kosowie z ramienia ONZ.

1957 – Wytyczono dokładny przebieg granicy polsko-sowieckiej w dawnych Prusach Wschodnich oraz na Mierzei Wiślanej i Zalewie Wiślanym.

1990 – W Warszawie zmarł prof. Klemens Szaniawski, filozof, logik, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego.

1992 – Hanna Gronkiewicz-Waltz została prezesem Narodowego Banku Polskiego.

1993 – W Słupsku zmarł Mieczysław Kościelniak, malarz, grafik; więzień KL Auschwitz, autor około 300 prac narysowanych w obozie, dokumentujących życie więźniów.

1994 – W Warszawie zmarł Jan Dobraczyński, pisarz, autor powieści historycznych; w latach 30. związany z ruchem narodowym; uczestnik kampanii polskiej 1939 r. i Powstania Warszawskiego; po wojnie związany ze Stowarzyszeniem PAX; poseł na Sejm PRL; w latach 1983-1989 przewodniczący Rady Krajowej PRON; w 1993 r. uhonorowany tytułem „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”.

2002 – W Warszawie zmarł Stanisław Jankowski, „Agaton”, cichociemny, oficer AK, uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy, współautor planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy, m.in. Trasy W-Z i MDM; autor wspomnień „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie”.

2006 – Premiera serialu telewizyjnego „Ranczo” w reżyserii Wojciecha Adamczyka.

2013 – Czterech polskich himalaistów: Adam Bielecki, Artur Małek, Maciej Berbeka i Tomasz Kowalski stanęło na szczycie niezdobytego do tej pory zimą ośmiotysięcznika Broad Peak w Karakorum; dwaj ostatni nie zdołali jednak powrócić na noc do obozu, 8 marca zostali uznani za zmarłych.

2020 – W Warszawie zmarła Dżennet Połtorzycka-Stampf’l, dziennikarka Polskiego Radia, współautorka powieści radiowej „Matysiakowie”. Od 1960 r. współtworzyła – z Jerzym Janickim i Władysławem Żesławskim, a potem z Januszem Adamem Dziewiątkowskim – najsłynniejsze polskie słuchowisko. W 2011 r. została nagrodzona honorowym Złotym Mikrofonem za całokształt swojej pracy.

6 marca

1454 – Król Kazimierz IV Jagiellończyk wydał akt inkorporacji Prus do Korony.

1745 – W Warszawie urodził się Kazimierz Pułaski, jeden z dowódców konfederacji barskiej, bohater walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych; zmarł w wyniku ran odniesionych podczas oblężenia Savannah w 1779 r.

1785 – We Włoszakowicach w Wielkopolsce urodził się Karol Kurpiński, kompozytor, dyrygent, pedagog; dyrektor opery w Warszawie, założyciel i redaktor pierwszego polskiego czasopisma muzycznego „Tygodnik Muzyczny”; autor muzyki do pieśni „Warszawianka”.

1901 – W Rzymie zmarł Aleksander Gierymski, malarz; do jego najbardziej znanych prac należą „Sjesta włoska”, „W altanie”, „Anioł Pański”, „Święto Trąbek” oraz „Żydówka z pomarańczami”.

1909 – We Lwowie urodził się Stanisław Jerzy Lec, aforysta, poeta, satyryk.

1926 – W Suwałkach urodził się Andrzej Wajda, reżyser filmowy i teatralny; w 2000 r. nagrodzony Oscarem za całokształt twórczości; autor m.in. filmów „Kanał”, „Popiół i diament”, „Lotna”, „Niewinni czarodzieje”, „Popioły”, „Wszystko na sprzedaż”, „Krajobraz po bitwie”, „Brzezina”, „Wesele”, „Panny z Wilka”, „Ziemia obiecana”, „Człowiek z marmuru”, „Bez znieczulenia”, „Człowiek z żelaza”, „Kronika wypadków miłosnych”, „Korczak”, „Pan Tadeusz”, „Katyń” i „Wałęsa. Człowiek z nadziei”.

1932 – W Warszawie urodził się Bronisław Geremek, historyk mediewista; w latach 1950-68 członek PZPR – wystąpił z partii po inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację; działacz opozycji demokratycznej; w 1980 r. ekspert MKZ NSZZ „S” oraz Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej NSZZ „S”; internowany w stanie wojennym; od 1983 r. doradca TKK NSZZ „S” i Lecha Wałęsy; w 1988 r. współorganizator Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; w czerwcu 1989 r. wybrany do Sejmu, objął funkcję przewodniczącego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego; przewodniczący Klubu Parlamentarnego Unii Demokratycznej (1991-94), następnie do 1997 r. Unii Wolności; minister spraw zagranicznych w latach 1997-2000; deputowany do Parlamentu Europejskiego (2004-2008).

1932 – W Wilnie zmarł Władysław Bandurski – duchowny katolicki, biskup pomocniczy archidiecezji lwowskiej, działacz niepodległościowy, honorowy kapelan I Brygady Legionów Polskich, kapelan sił zbrojnych Litwy Środkowej, kapelan Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny.

1945 – Generał NKWD Iwan Sierow został mianowany doradcą przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego.

1947 – W Warszawie urodził się Tadeusz Woźniak, muzyk, kompozytor, wokalista.

1950 – W Siedlcach urodziła się Joanna Żółkowska, aktorka przez wiele lat związana z warszawskim Teatrem Powszechnym.

1952 – W więzieniu na warszawskim Mokotowie stracony został niemiecki zbrodniarz Juergen Stroop, odpowiedzialny m.in. za stłumienie powstania w warszawskim getcie w 1943 r.

1970 – Premiera filmu „Sól ziemi czarnej” w reżyserii Kazimierza Kutza.

1979 – Papież Jan Paweł II rozpoczął pisanie swego testamentu.

1989 – W Krakowie urodziła się Agnieszka Radwańska, tenisistka, finalistka Wimbledonu (2012), najwyżej notowana Polka w historii rankingu WTA.

1995 – Prezydent Lech Wałęsa powołał gabinet Józefa Oleksego.

1995 – W Baldham koło Monachium zmarła Barbara Kwiatkowska-Lass, aktorka, znana z filmów „Ewa chce spać” i „Jowita”.

2003 – W Watykanie odbyła się prezentacja włoskiego wydania poematu „Tryptyk rzymski” autorstwa papieża Jana Pawła II.

2008 – W Warszawie zmarł Gustaw Holoubek, aktor, reżyser, ikona polskiego teatru; od 1996 r. dyrektor artystyczny warszawskiego Teatru Ateneum; jedną z największych jego ról była kreacja Gustawa-Konrada w „Dziadach” w reżyserii Kazimierza Dejmka (1967) w Teatrze Narodowym; wystąpił m.in. w filmach „Pętla”, „Gangsterzy i filantropii”, „Prawo i pięść”, „Marysia i Napoleon”, „Sanatorium pod Klepsydrą”, „Lawa”, a także serialu „Królewskie sny” oraz ekranizacji „Mistrza i Małgorzaty”.

2013 – Obchodzono po raz pierwszy Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych, którzy ratowali Żydów w czasie Holokaustu (ustanowiony 10 maja 2012 r. decyzją Parlamentu Europejskiego z inicjatywy włoskiego Komitetu Światowego Ogrodu Sprawiedliwych).

2013 – Na stokach Broad Peak w Karakorum zginął Maciej Berbeka, zdobywca pięciu ośmiotysięczników, w tym trzech po raz pierwszy zimą. Jako pierwszy Polak wszedł na Mont Everest od północnej, tybetańskiej strony.

7 marca

1000 – W Gnieźnie rozpoczął się zjazd monarchów, w którym uczestniczyli cesarz Otton III i Bolesław Chrobry.

1759 – Urodził się Tomasz Wawrzecki, generał; po dostaniu się do rosyjskiej niewoli Tadeusza Kościuszki Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w czasie powstania 1794 r.; członek Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego, minister sprawiedliwości w Królestwie Polskim.

1837 – Na mocy ukazu Mikołaja I w Królestwie Polskim województwa zostały zastąpione guberniami.

1839 – W Niegosławicach koło Pińczowa urodził się Adolf Dygasiński, publicysta, pisarz, pedagog; uczestnik Powstania Styczniowego.

1862 – We Lwowie po raz pierwszy wystawiono „Balladynę” Juliusza Słowackiego.

1891 – W Witebsku urodził się Adam Mohuczy, kontradmirał, organizator i komendant Szkoły Specjalistów Morskich w Tczewie; uczestnik kampanii polskiej 1939 r.; po II wojnie światowej pierwszy dowódca Marynarki Wojennej; w 1949 r. aresztowany przez władze komunistyczne i bezpodstawnie oskarżony o sabotaż; skazany na 13 lat pozbawienia wolności; zmarł w więzieniu w Sztumie w 1953 r.

1909 – W Dębicy urodził się Ryszard Siwiec, filozof, żołnierz AK; w 1968 r. w proteście przeciw agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację dokonał aktu samospalenia w czasie Centralnych Dożynek na Stadionie Dziesięciolecia.

1911 – W Warszawie urodził się Stefan Kisielewski, pisarz, kompozytor, krytyk muzyczny, felietonista m.in. „Tygodnika Powszechnego”; w latach 1957-65 poseł na Sejm PRL, członek katolickiego koła „Znak”; w 1964 roku podpisał „List 34”, którego sygnatariusz protestowali przeciwko zaostrzeniu cenzury i domagali się zmian polskiej polityki kulturalnej; autor określenia „dyktatura ciemniaków” w odniesieniu do komunistycznej cenzury co zamknęło mu możliwość publikowania w mediach; współzałożyciel Ruchu Polityki Realnej (od 1989 r. Unia Polityki Realnej).

1919 – Pod Torczynem w walkach z Ukraińcami zginął płk Leopold Lis-Kula, od 1912 r. był związany z organizacjami strzeleckimi; żołnierz Legionów Polskich i Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

1919 – We Lwowie zmarła Maria Dulębianka, działaczka społeczna, pisarka, malarka.

1923 – W Warszawie urodził się Jan Rodowicz, „Anoda”, żołnierz Szarych Szeregów, oficer AK, bohater akcji pod Arsenałem, w czasie Powstania Warszawskiego walczył w batalionie „Zośka”; zginął w niejasnych okolicznościach w 1949 r. podczas brutalnego śledztwa w budynku Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie.

1929 – W teatrzyku „Morskie Oko” w Warszawie śpiewaczka kabaretowa Stanisława Nowicka wykonała po raz pierwszy piosenkę „Tango milonga” z muzyką Jerzego Petersburskiego i tekstem Andrzeja Własta.

1930 – W Trembowli urodził się Jerzy Wyrozumski, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca średniowiecza i dziejów Krakowa.

1934 – W Warszawie podpisano protokół o normalizacji stosunków gospodarczych między Polską i Niemcami.

1941 – W Warszawie z wyroku wojskowego sądu specjalnego ZWZ zastrzelony został za kolaborację Igo Sym, aktor, współpracujący z niemieckim wywiadem i policją.

1944 – W Warszawie przy ul. Grójeckiej 77 Niemcy odkryli bunkier „Krysia”, w którym ukrywało się 38 obywateli polskich żydowskiego pochodzenia, wśród nich Emanuel Ringelblum, działacz Oneg Szabat, kronikarz warszawskiego getta. Wszystkich aresztowanych oraz ich opiekunów rozstrzelano kilka dni później w ruinach getta.

1944 – Komenda Główna AK i Dowództwo Główne NSZ podpisały umowę o scaleniu obu organizacji.

1945 – W Milanówku NKWD aresztowało gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” – organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej; przebywał tam pod przybranym nazwiskiem Walentego Gdanickiego; nierozpoznany, został zesłany do obozu pracy na Uralu.

1949 – W więzieniu na warszawskim Mokotowie władze komunistyczne wykonały wyrok śmierci na mjr. Hieronimie Dekutowskim ps. „Zapora” – żołnierzu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Cichociemnym, dowódcy oddziałów partyzanckich AK i WiN.

1950 – Sejm przyjął ustawę „o planowym zatrudnianiu absolwentów średnich szkół zawodowych oraz szkół wyższych”, wprowadzającą nakaz pracy.

1953 – Rada Państwa uchwaliła nadanie Pałacowi Kultury i Nauki w Warszawie imienia Józefa Stalina, budowę jego pomnika na Placu Defilad oraz zmianę nazwy Katowic na Stalinogród.

1954 – We Wrocławiu zmarł Ludwik Hirszfeld – lekarz, mikrobiolog i immunolog, twórca polskiej szkoły immunologicznej oraz nowej dziedziny nauki – seroantropologii; odkrył prawa dziedziczenia grupy krwi i wprowadził ich oznaczenia jako 0, A, B i AB przyjęte na całym świecie w 1928 r.; oznaczył czynnik Rh.

1955 – W Siedlcach urodziła się Jolanta Żółkowska, aktorka, znana m.in. z roli Basi w serialu „Dom” Jana Łomnickiego.

1968 – We Wrocławiu urodził się Przemysław Saleta – mistrz Europy i świata w kick-boxingu, a także champion Europy i interkontynentalny w boksie; zawodową karierę na bokserskim ringu zakończył w 2013 r.

1979 – W Forcie Rembertowskim w Warszawie wykonano ostatni w Polsce wyrok śmierci przez rozstrzelanie.

1985 – W Puszczykowie pod Poznaniem zmarł Arkady Fiedler, podróżnik, pisarz; uczestnik Powstania Wielkopolskiego, żołnierz POW, w czasie II wojny światowej w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie; autor ponad 30 książek m.in. „Dywizjonu 303”, „Ryby śpiewają w Ukajali” i „Kanady pachnącej żywicą”.

1997 – W Warszawie zmarła Agnieszka Osiecka, poetka, dziennikarka, autorka tekstów ponad 2 tys. piosenek, wiele z nich, m.in. „Okularnicy” czy „Małgośka”, przeszło do klasyki polskiej piosenki.

2012 – W Aleksandrowie Łódzkim zmarł Włodzimierz Smolarek, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski; wspólnie z drużyną narodową wywalczył trzecie miejsce na Mistrzostwach Świata w Hiszpanii w 1982 r.; z zespołem Widzewa dwa razy zdobywał tytuł mistrza Polski (1981, 1982).

2014 – Premiera filmu „Kamienie na szaniec” w reżyserii Roberta Glińskiego.

2016 – W Warszawie zmarł Aleksander Minkowski – dziennikarz, pisarz, scenarzysta, autor scenariuszy popularnych seriali „Gruby”, „Dyrektorzy”, „Szaleństwo Majki Skowron”.

2020 – W Saint Cloud zmarł Ludwik Stomma, antropolog kultury, publicysta, etnolog. Wykładał m.in. na Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Warszawskim, paryskiej Sorbonie, Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika.

8 marca

1223 – W Jędrzejowie zmarł Wincenty Kadłubek, kronikarz, biskup krakowski; autor spisanej po łacinie „Kroniki polskiej”, obejmującej okres od czasów pradawnych do 1202 roku; beatyfikowany w 1764 r.

1761 – W Pikowie na Podolu urodził się Jan Potocki, podróżnik, pisarz, archeolog, historyk, poseł na Sejm Czteroletni; autor m.in. „Rękopisu znalezionego w Saragossie” i „Parad”.

1769 – Konfederacja barska: Rosjanie zdobyli Okopy Świętej Trójcy, twierdzę nad Dniestrem, bronioną przez Kazimierza Pułaskiego.

1791 – W Królówce koło Bochni urodził się Kazimierz Brodziński, poeta, krytyk literacki, historyk literatury filozof, autor m.in. „Wiesława. Sielanki krakowskiej”.

1811 – W Tarnowie urodził się Jan Tyssowski, działacz polityczny, żołnierz Powstania Listopadowego, przywódca powstania krakowskiego w 1846 roku.

1822 – W Zadusznikach koło Tarnowa urodził się Ignacy Łukasiewicz, farmaceuta, pionier przemysłu naftowego w Europie, wynalazca lampy naftowej; część źródeł jako datę jego urodzenia podaje 23 marca 1822 r.

1865 – W Warszawie urodził się Leo Belmont, założyciel Polskiego Towarzystwa Esperantystów, adwokat, obrońca polityczny, publicysta, krytyk literacki, poeta, autor powieści; zmarł w 1941 r. w warszawskim getcie.

1878 – W Stanisławowie urodził się Jan Szczepkowski, rzeźbiarz, malarz, członek Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” i towarzystwa Polska Sztuka Stosowana, autor projektu elewacji Sejmu RP oraz pomników Stanisława Moniuszki i Wojciecha Bogusławskiego na warszawskim Placu Teatralnym.

1890 – W Tarnopolu urodził się Eugeniusz Baziak, arcybiskup lwowski.

1891 – W Białymstoku urodził się Witold Budryk, inżynier, profesor i rektor krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej, członek Polskiej Akademii Nauk, więzień niemieckiego obozu Sachsenhausen.

1899 – W Warszawie urodził się Jan Ciecierski, aktor, reżyser, autor pamiętników, znany m.in. z ról w filmach „Pierwsze dni”, „Aktorzy prowincjonalni”, „Dyrygent” oraz roli Józefa Matysiaka w popularnej powieści radiowej „Matysiakowie”.

1917 – W Mińsku urodziła się Hanna Skarżanka, aktorka, piosenkarka, żołnierz Kedywu Wileńskiego Okręgu AK, znana m.in. z ról w filmach „Młodość Chopina”, „Prawo i pięść”, „Wezwanie”, „Polowanie na muchy”.

1918 – W Warszawie zmarł Tadeusz Korzon, historyk; przedstawiciel tzw. warszawskiej szkoły historycznej.

1927 – Rada Ministrów podjęła uchwałę o sprowadzeniu do Polski prochów Juliusza Słowackiego i złożeniu ich na Wawelu.

1927 – We wsi Wrocanka koło Jasła urodził się Stanisław Kania, działacz komunistyczny, członek Biura Politycznego KC PZPR (1975-1981), I sekretarz KC PZPR (1980-1981), członek Rady Państwa (1982-1985).

1936 – W Przededworzu na Kielecczyźnie urodził się Janusz Zakrzeński, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Nad Niemnem”, „Tajemnica Enigmy”, „Polonia Restituta”, a także w serialu „Czarne chmury”; członek Związku Piłsudczyków, wielokrotnie wcielający się w rolę Józefa Piłsudskiego; zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem.

1936 – W Kole urodził się Józef Duriasz, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Popioły”, „Lokis. Rękopis profesora Wittembacha” oraz „Soból i panna”.

1941 – W Warszawie urodził się Maciej Łukasiewicz, dziennikarz, w latach 2000-2004 redaktor naczelny „Rzeczpospolitej”, w PRL redaktor i wydawca pism podziemnych, twórca wydawnictwa MOST.

1941 – W Berlinie urodziła się Krystyna Konarska, piosenkarka i aktorka, wystąpiła m.in. w filmie Jerzego Stefana Stawińskiego „Pingwin”.

1944 – W Warszawie urodził się Waldemar Łysiak, pisarz, publicysta, autor m.in. książek poświęconych epoce napoleońskiej, a także historii sztuki.

1946 – Dekret Rady Ministrów, zatwierdzony przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej, „o majątkach opuszczonych i poniemieckich”.

1948 – W Łodzi utworzono Państwową Wyższą Szkołę Filmową, popularną „Filmówkę”.

1953 – W reakcji na odmowę wydrukowania wielkiego nekrologu Józefa Stalina, władze PRL zawiesiły wydawanie „Tygodnika Powszechnego”.

1953 – W Katowicach urodziła się Ewa Ziętek, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z ról w filmach „Nadzór”, „Party przy świecach”, „Milioner” oraz w serialach „Alternatywy 4” i „Złotopolscy”.

1958 – W Skolimowie pod Warszawą zmarła Irena Solska, aktorka teatralna, reżyserka.

1960 – W Warszawie urodził się Maciej Kuroń, dziennikarz, autor programów o tematyce kulinarnej, w czasach PRL działacz opozycji demokratycznej, członek NZS, internowany w stanie wojennym.

1964 – W Katedrze Wawelskiej w Krakowie odbył się ingres arcybiskupi Karola Wojtyły.

1968 – Na Uniwersytecie Warszawskim odbył się wiec protestacyjny „przeciwko haniebnej decyzji zakazującej wystawienia „Dziadów” w Teatrze Narodowym” oraz relegowaniu z uczelni Adama Michnika i Henryka Szlajfera; w przyjętej rezolucji studenci stwierdzali: „Nie pozwolimy odebrać sobie prawa do obrony demokratycznych i niepodległościowych tradycji Narodu Polskiego. Nie umilkniemy wobec represji”; wiec został brutalnie zaatakowany przez oddziały milicji oraz „aktyw robotniczy”.

1968 – W Crawley (Wlk. Brytania) zmarł Jerzy Braun, wioślarz, trzynastokrotny mistrz Polski, srebrny i brązowy medalista igrzysk olimpijskich w 1932 roku, żołnierz Brygady Strzelców Karpackich, obrońca Tobruku, uczestnik bitwy o Monte Cassino.

1981 – W Poznaniu rozpoczął się krajowy zjazd, na którym powołano Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność”; jego przewodniczącym został Jan Kułaj.

1981 – Powstało Zjednoczenie Patriotyczne „Grunwald”, posiadające zgodę kierownictwa PZPR na używanie haseł nacjonalistycznych, ksenofobicznych i antysemickich; organizacja, na czele której stał reżyser Bogdan Poręba, działała do 1990 r.

1988 – W 20. rocznicę Marca ’68 w Warszawie, Krakowie, Lublinie i Gliwicach odbyły się manifestacje zorganizowane przez NZS, które brutalnie zaatakowała milicja.

1990 – Sejm przyjął ustawę o samorządzie terytorialnym.

1998 – W Ancaster (Kanada) zmarł Andrzej Brycht, pisarz, autor m.in. „Suchych traw”, „Dancingu w kwaterze Hitlera”, „Raportu z Monachium” i scenariusza do filmu Jerzego Ziarnika „Wycieczka w nieznane”.

2006 – W Bydgoszczy zmarła Teresa Ciepły, lekkoatletka, trzykrotna medalistka olimpijska, dwukrotna mistrzyni Europy, rekordzistka świata i Europy.

2008 – Rozpoczęło działalność Narodowe Archiwum Cyfrowe.

2009 – W Warszawie zmarł prof. Zbigniew Religa, kardiochirurg, twórca oddziału kardiochirurgii w Zabrzu, gdzie w 1985 r. dokonał pierwszego w Polsce udanego przeszczepu serca; w latach 2005-2007 minister zdrowia w rządach Kazimierza Marcinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego.

2014 – W Warszawie zmarła Joanna Szczerbic, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z ról w filmach „Agnieszka 46”, „Ręce do góry”, „Bariera”, „Jutro Meksyk”.

2015 – Otwarto pierwszy odcinek II linii warszawskiego metra pomiędzy Dworcem Wileńskim a Rondem Daszyńskiego.

9 marca

1009 – Podczas misji w pogańskich Prusach męczeńską śmierć, razem z osiemnastoma towarzyszami, poniósł Bruno z Kwerfurtu, mnich benedyktyński, misjonarz; święty Kościoła katolickiego; jako datę śmierci męczennika podaje się także 14 lutego.

1630 – W Podhajcach zmarł Mikołaj Wolski, marszałek wielki koronny, dyplomata, przedsiębiorca, fundator klasztoru kamedułów na krakowskich Bielanach.

1652 – Podczas obrad sejmu walnego w Warszawie poseł z Upity Władysław Siciński nie wyraził zgody na przedłużenie obrad Sejmu; w wyniku powstałej sytuacji marszałek izby podjął precedensową decyzję o zakończeniu debaty.

1777 – W Warszawie urodził się Aleksander Orłowski, rysownik, malarz, grafik.

1830 – W Reszlu urodził się Julius Dinder, arcybiskup gnieźnieński i poznański w latach 1886-1890.

1838 – W Krakowie urodził się Ludwik Gumplowicz, prawnik, teoretyk prawa, pionier polskiej socjologii, badacz m.in. problematyki mniejszości etnicznych.

1922 – W Suwałkach urodził się Lechosław Marszałek, reżyser i scenarzysta filmów animowanych, m.in. „Przygód Błękitnego Rycerzyka”, twórca serialu „Reksio”.

1926 – W Warszawie urodziła się Zofia Stefanowska, historyczka literatury, redaktorka „Pamiętnika Literackiego”, profesor IBL PAN, uczestniczka Powstania Warszawskiego, sanitariuszka batalionu „Zośka”.

1931 – W Strumieniu koło Cieszyna urodził się Janusz Kidawa, reżyser filmowy, autor m.in. filmu „Grzeszny żywot Franciszka Buły”.

1936 – W Przytyku pod Radomiem doszło do starć, w czasie których zginęło kilku Żydów i Polaków.

1937 – W Kaliszu urodził się Ryszard Cieślak, aktor Teatru Laboratorium, reżyser teatralny, pedagog; bliski współpracownik Jerzego Grotowskiego.

1938 – W Warszawie urodził się Ryszard Parulski, szermierz, wicemistrz olimpijski (1964), wielokrotny medalista mistrzostw świata we florecie i szpadzie; prawnik, założyciel i prezes fundacji „Gloria Victis”.

1943 – Władze niemieckie zalegalizowały aborcję w nieograniczonym zakresie na obszarze Generalnego Gubernatorstwa. Decyzja była elementem prowadzonej przez Niemcy polityki wyniszczania „niższych ras”.

1947 – W Zielonej Górze urodził się Ryszard Peryt, aktor, reżyser operowy, twórca inscenizacji operowych, dyrektor Warszawskiej Opery kameralnej w latach 1985-2005.

1949 – Sejm przyjął ustawę o likwidacji analfabetyzmu.

1953 – W Moskwie odbył się pogrzeb Józefa Stalina; wzięły w nim udział delegacje komunistycznych partii, na czele których stali pierwsi sekretarze; PZPR reprezentował Bolesław Bierut; w trakcie pogrzebu doszło do tragedii – wyloty ulic na Plac Czerwony zostały zastawione ciężarówkami, o które napierający tłum rozgniótł kilkaset osób.

1955 – W Rybniku urodził się Józef Pinior, polityk, działacz opozycji demokratycznej i podziemnej „Solidarności”, autor operacji ukrycia przed władzami komunistycznymi 80 milionów złotych należących do dolnośląskiej Solidarności, senator RP, eurodeputowany.

1956 – Postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego z więzienia zwolniony został gen. Marian Spychalski.

1959 – Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał niemieckiego zbrodniarza, nazistowskiego dygnitarza Ericha Kocha na karę śmierci za zbrodnie popełnione w czasie II wojny światowej na ludności polskiej i żydowskiej; wyroku jednak nigdy nie wykonano; Koch zmarł w więzieniu w Barczewie w 1986 r.

1959 – Premiera filmu Jana Rybkowskiego „Pan Anatol szuka miliona” z Tadeuszem Fijewskim w roli głównej.

1962 – Premiera filmu „Nóż w wodzie” w reżyserii Romana Polańskiego.

1968 – Na Politechnice Warszawskiej odbył się wiec wyrażający poparcie dla studentów UW i potępiający brutalne działania milicji; w odpowiedzi na kłamliwe informacje prasy dotyczące studenckich protestów palono gazety i wznoszono okrzyki „Prasa kłamie!”.

1973 – W Łodzi zmarł Andrzej Witos, działacz ruchu ludowego, członek PSL „Piast”, SL i ZSL, w 1943 roku wstąpił do Związku Patriotów Polskich, a rok później wszedł w skład PKWN, poseł Sejmu Ustawodawczego; brat Wincentego Witosa.

1983 – W Grudziądzu rozpoczął się proces Anny Walentynowicz oskarżonej przez władze komunistyczne o „kontynuowanie działalności związkowej i organizowanie akcji protestacyjnej” w grudniu 1981 r.; Walentynowicz skazana została na rok i trzy miesiące więzienia w zawieszeniu na trzy lata.

1984 – Premiera filmu „Soból i panna” w reżyserii Huberta Drapelli.

1985 – W Warszawie spłonął gmach Teatru Narodowego.

1991 – Sejm kontraktowy przyjął uchwałę o skróceniu kadencji.

1992 – W Tel Awiwie zmarł Menachem Begin, urodzony w Brześciu nad Bugiem działacz syjonistyczny, izraelski polityk, w latach 1977-1983 premier Izraela; laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1978 r.

2006 – W Warszawie zmarła Hanka Bielicka, aktorka, nazywana „królową estrady i kabaretu” oraz „mistrzynią monologu”; przez ponad 40 lat związana z warszawskim Teatrem Syrena; występowała w kabaretach „Szpak” i „U Lopka”, a także w radiowym „Podwieczorku przy mikrofonie”; zagrała w wielu filmach, m.in. w „Zakazanych piosenkach”, „Cafe pod Minogą”, „Małżeństwie z rozsądku”, „Gangsterach i filantropach” oraz w „Panu Wołodyjowskim”.

2012 – Adam Bielecki i Janusz Gołąb dokonali pierwszego zimowego wejścia na ośmiotysięcznik Gaszerbrum I.

2022 – W Krakowie zmarła Zofia Gołubiew, historyk sztuki i była wieloletnia dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie w latach 2000-2015.

10 marca

1517 – W Moskwie został zawarty wymierzony w Polskę i Litwę traktat pomiędzy wielkim księciem moskiewskim Wasylem III a zakonem krzyżackim.

1526 – Zmarł Janusz III, ostatni książę mazowiecki; po jego śmierci Mazowsze włączono do Korony.

1752 – W Kamieńcu Podolskim urodził się Józef Zajączek, żołnierz i polityk, uczestnik Insurekcji Kościuszkowskiej, członek Rady Najwyższej Narodowej, uczestnik wojen napoleońskich, od 1815 roku namiestnik Królestwa Polskiego.

1810 – W Nowym Dworze na Litwie urodził się Stanisław Kierbedź, inżynier, budowniczy mostów stalowych, m.in. mostu Aleksandrowskiego w Warszawie.

1822 – W Manieczkach koło Śremu zmarł Józef Wybicki, polityk, pisarz, publicysta; konfederat barski, członek Komisji Edukacji Narodowej, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego; współtwórca Legionów Polskich we Włoszech; autor „Mazurka Dąbrowskiego”, który stał się polskim hymnem narodowym.

1823 – W Targowej Górce zmarł Antoni Amilkar Kosiński, żołnierz Insurekcji Kościuszkowskiej, współtwórca Legionów Polskich we Włoszech, generał armii Księstwa Warszawskiego.

1847 – W Warszawie urodził się Karol Kozłowski, architekt, autor projektu gmachu Filharmonii Warszawskiej przy ulicy Jasnej.

1865 – W Okocimiu urodził się Julian Nowak, lekarz, bakteriolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, rektor UJ w roku akademickim 1921/1922; premier RP w 1922 r.; senator w latach 1922-1927 z ramienia PSL „Piast”.

1870 – W Porozowie koło Wołkowyska, obecnie na Białorusi, urodziła się Ester Rachel Kamińska, aktorka teatralna, przyrównywana przez współczesnych do Eleonory Duse i Sary Bernhardt, nazywana „matką żydowskiego teatru”; grała w języku jidysz.

1873 – W Warszawie urodził się Witold Noskowski, dziennikarz, krytyk literacki i muzyczny, współzałożyciel kabaretu „Zielony Balonik”, zamordowany przez Gestapo w listopadzie 1939 roku.

1918 – W Krakowie urodził się Zygmunt Michałowski, dziennikarz, publicysta, dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1976-1982.

1920 – Głównodowodzący sił zbrojnych Rosji Sowieckiej Siergiej Kamieniew zatwierdził plan uderzenia na Zachód przez Polskę.

1939 – W Bieńkówce koło Makowa Podhalańskiego urodził się Stanisław Radwan, kompozytor muzyki teatralnej i filmowej m.in. do filmów „Blizna” i „Sprawa Gorgonowej”.

1939 – Podczas rozpoczynającego się w Moskwie XVIII Zjazdu WKP(b) Józef Stalin wygłosił tzw. kasztanową mowę, która była zapowiedzią zbliżenia sowiecko-niemieckiego.

1942 – Rząd sowiecki zmniejszył liczbę dziennych racji żywnościowych dla Armii Polskiej w ZSRS z 70 tys. do 26 tys.

1944 – W ruinach warszawskiego getta Niemcy rozstrzelali Emanuela Ringelbluma – historyka, działacza społecznego i politycznego związanego z partią Poalej Syjon-Lewica, organizatora Podziemnego Archiwum Getta – zwanego Archiwum Ringelbluma.

1944 – W Moskwie komunistyczny Związek Patriotów Polskich utworzył agencję prasową Polpress.

1947 – Pod naciskiem władz sowieckich Polska i Czechosłowacja podpisały układ o przyjaźni i wzajemnej pomocy; oba państwa zobowiązały się w ciągu dwóch lat ostatecznie uregulować sporne kwestie graniczne i respektować prawa mniejszości narodowych.

1955 – W Olsztynie urodził się Juliusz Machulski, reżyser, scenarzysta, producent filmowy; autor filmów „Vabank”, „Vabank II, czyli riposta”, „Seksmisja”, „Kingsajz”, „Deja vu”, „Szwadron”, „Killer” i „Vinci”.

1974 – We Wrocławiu zmarł kardynał Bolesław Kominek, arcybiskup metropolita wrocławski, inicjator wysłania w 1965 r. do Episkopatu Niemiec „Orędzia biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim”.

1981 – Odbyło się pierwsze spotkanie Lecha Wałęsy z pełniącym funkcję premiera gen. Wojciechem Jaruzelskim.

1994 – Z połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu i filii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Nysie powstał Uniwersytet Opolski.

2021 – W Gdańsku zmarł Stefan Raszeja, żołnierz Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski” i Armii Krajowej, lekarz medycyny sądowej, profesor, rektor Akademii Medycznej w Gdańsku w latach 1972–1975. W 1980 r. doprowadził do rozpoczęcia programu przeszczepu nerek w Gdańsku.

2023 – W Warszawie zmarł Janusz Weiss, dziennikarz, prezenter radiowy, telewizyjny, gospodarz teleturnieju „Miliard w rozumie” i audycji „Dzwonię do Pani, Pana w bardzo nietypowej sprawie”.

Jak uczyć historii?

.„Rzadko myślimy o tym, czym naprawdę jest historia. Słowo to przypomina najczęściej szkołę i pamięciowe opanowywanie dat oraz nazwisk, co wydaje się nam działaniem bez praktycznego znaczenia. Tymczasem historią jest wszystko to, co było. Wszystko, co dotyczy nas samych, naszych bliskich, naszej okolicy, naszego kraju i wreszcie wszystkich ludzi, bo bardzo wielu z nich miało bezpośredni lub pośredni wpływ na to, jak żyjemy i kim jesteśmy. Każdy młody człowiek, który dorasta do świadomości samego siebie, zaczyna w pewnym momencie oceniać swoich rodziców. Często robi to bezrefleksyjnie. A powinien zrozumieć, jak ich ukształtowały ich wybory życiowe i ich wychowanie, ale także okoliczności historyczne, w jakich dorastali” – pisze prof. Wojciech ROSZKOWSKI, historyk i publicysta, na łamach „Wszystko co Najważniejsze”.

Jak twierdzi, „zastanawiając się więc nad nauczaniem historii, trzeba mieć zawsze na uwadze rozwój świadomej pamięci młodzieży. Ona żyje tu i teraz. Dla niej to, co było kilka lat temu, to mgła, a jednak z tej mgły uczeń czy uczennica powinni chcieć wyławiać rzeczy dla nich ważne. Dopiero w taki sposób można zbudować zainteresowanie ogólniejszymi związkami między przeszłością a teraźniejszością i przyszłością. Dopiero wtedy będą oni mogli rozwinąć w sobie świadomość tego, że ich życie jest konsekwencją różnych decyzji z przeszłości. Jest zawsze jakaś grupa uczniów, która z prostej ciekawości fascynuje się jakimiś aspektami historii”.

W przekonaniu prof. Wojciecha ROSZKOWSKIEGO „podstawowym błędem w uczeniu historii jest skupianie się na pamięciowym opanowywaniu dat i nazwisk. Nazwisko to człowiek, który odegrał jakąś rolę, i łatwiej je zapamiętać, jeśli zrozumiemy tę rolę. Data to liczba – mniejsza lub większa, w zależności od tego, co było wcześniej, a co później. Data lokuje więc wydarzenie w czasie i ważne jest, by odgrywała w pamięci taką rolę wedle logicznej zasady, że coś, co było później, nie wpływa na to, co było wcześniej. Daty i nazwiska są w uczeniu historii ważne, ale ich znaczenie nie wynika z tego, że były, ale że są istotną częścią opowieści o wydarzeniach”.

„Doświadczony nauczyciel historii wie, że młodzież można zainteresować historią, przedstawiając tajemnice lub wydarzenia niejednoznaczne. Ważne przy tym, by tych tajemnic nie »wyjaśniać« do końca, bo w ten sposób uczymy historii na sposób »sensacyjny«, uczymy przemądrzałości, a nie intelektualnej pokory. Warto więc, by uczeń sam dręczył się brakiem ostatecznej odpowiedzi, a nawet w tym drążeniu prawdy trzeba go umacniać” – pisze prof. Wojciech ROSZKOWSKI.

PAP/WszystkoCoNajważniejsze/SN