Kalendarz rocznic 7-13 lipca

Przypominamy o rocznicach niektórych wydarzeń związanych z historią Polski od 7 do 13 lipca.

7 lipca

1136 – Papież Innocenty II wydał tzw. bullę gnieźnieńską znoszącą zależność metropolitalną archidiecezji gnieźnieńskiej od arcybiskupstwa magdeburskiego, uniezależniając tym Kościół w Polsce od wpływów niemieckich.

1482 – W Krzycku urodził się Andrzej Krzycki, poeta, humanista, dyplomata; arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski.

1572 – W Knyszynie zmarł bezpotomnie król Zygmunt II August, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów na polskim tronie.

1633 – W Wilnie zmarł Lew Sapieha, wojewoda wileński, hetman wielki litewski, twórca potęgi rodu Sapiehów.

1734 – Wojna o sukcesję polską: wojska sasko-rosyjskie zdobyły Gdańsk, zmuszając jego mieszkańców do uznania władzy Augusta III Sasa; w wyniku kapitulacji z miasta uciekł Stanisław Leszczyński.

1807 – W Tylży podpisany został traktat pokojowy pomiędzy Rosją i Francją; jeden z jego artykułów dotyczył utworzenia Księstwa Warszawskiego.

1841 – Student i działacz niepodległościowy Karol Levittoux dokonał samospalenia w więzieniu Cytadeli Warszawskiej.

1874 – Urodził się Władysław Grabski, autor reformy walutowej i gospodarczej z 1924 r., dzięki której udało się zwalczyć hiperinflację. Był ekonomistą, dwukrotnie szefem rządu. Po 1925 r. wycofał się z polityki.

1879 – W Poznaniu urodził się Marian Seyda, polityk, minister spraw zagranicznych (1923); związany z Narodową Demokracją, później ze Stronnictwem Pracy.

1913 – Urodził się Włodzimierz Pietrzak, krytyk literacki i poeta. Przed wojną związany z sanacyjnym Obozem Zjednoczenia Narodowego (potocznie nazywanym Ozonem); podczas okupacji redagował podziemną „Pobudkę”. Zginął w Powstaniu Warszawskim.

1922 – Premiera filmu „Rok 1863” w reżyserii Edwarda Puchalskiego.

1922 – Po 10 dniach urzędowania upadł rząd Artura Śliwińskiego.

1941 – Pogrom ludności żydowskiej w Radziłowie na Podlasiu.

1944 – Operacja „Ostra Brama”: Początek walk żołnierzy Wileńskiego i Nowogródzkiego Okręgu AK z Niemcami o Wilno; oddziały dowodzone przez płk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka” atakowały miasto wspólnie z Armią Czerwoną.

1964 – W Gdańsku urodził się Krzysztof Skiba, muzyk, satyryk, wokalista; lider zespołu Big Cyc.

1965 – W Teatrze Współczesnym w Warszawie odbyła się premiera „Tanga” Sławomira Mrożka; spektakl wyreżyserował Erwin Axer.

1974 – W zakończonych w RFN mistrzostwach świata w piłce nożnej reprezentacja Polski zajęła trzecie miejsce; królem strzelców mistrzostw został Grzegorz Lato.

1981 – Papież Jan Paweł II mianował arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim biskupa warmińskiego Józefa Glempa, który został tym samym następcą zmarłego prymasa Stefana Wyszyńskiego.

1992 – W Warszawie zmarła Seweryna Szmaglewska, pisarka; więźniarka KL Auschwitz, świadek na procesie norymberskim.

1994 – Sejm RP przyjął ustawę o denominacji złotego; wprowadzono ją w życie 1 stycznia 1995 r.

2013 – Na stoku Gaszerbrum I w Karakorum zginął Artur Hajzer, himalaista, twórca i szef programu Polski Himalaizm Zimowy, kierownik wypraw działających w ramach tego projektu, zdobywca siedmiu ośmiotysięczników.

2014 – W Nowym Jorku zmarł Leszek Opioła „Fazi”, fotograf, projektant okładek płyt oraz reżyser i producent wideoklipów. Dokumentował także życie północnoamerykańskich Indian.

8 lipca

1343 – W Kaliszu Kazimierz III Wielki zawarł z zakonem krzyżackim pokój wieczysty; w zamian za zrzeczenie się praw do ziemi chełmińskiej, michałowskiej i Pomorza Gdańskiego Kazimierz III Wielki odzyskał od zakonu Kujawy i ziemię dobrzyńską.

1589 – Powołanie Ordynacji Zamoyskich.

1796 – W Janowie Podlaskim zmarł Adam Naruszewicz, biskup, historyk, poeta; twórca polskiego klasycyzmu, autor m.in. „Historii narodu polskiego”; był bliskim współpracownikiem króla Stanisława Augusta, zwolennikiem Konstytucji 3 maja.

1869 – Na Wawelu w Krakowie odbył się powtórny pogrzeb szczątków króla Kazimierza Wielkiego; uroczysta ceremonia przerodziła się w manifestację patriotyczną.

1893 – W Warszawie urodził się Marceli Nowotko, w 1942 r. współzałożyciel i przywódca Polskiej Partii Robotniczej; zastrzelony w Warszawie w listopadzie 1942 r., prawdopodobnie w wyniku walk wewnętrznych w kierownictwie tej partii.

1930 – Urodził się Franciszek Starowieyski, ps. „Jan Byk”, malarz, grafik, scenograf, twórca tzw. Teatru Rysowania, uważany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli „polskiej szkoły plakatu”, autor ilustracji, kolekcjoner.

1937 – W Warszawie zmarł Józef Ujejski, historyk literatury, profesor i rektor Uniwersytetu Warszawskiego.

1942 – Z getta we Lwowie Niemcy deportowali 7 tys. Żydów, którzy zostali następnie zgładzeni w obozie janowskim.

1946 – W Wadowicach zmarł Józef Mehoffer, wybitny malarz, przedstawiciel Młodej Polski, grafik, witrażysta, autor m.in. obrazu „Dziwny ogród”.

1963 – W Krakowie w wieku 23 lat zmarła śmiercią samobójczą Zofia Marcinkowska, aktorka, znana z filmów „Lunatycy” i „Nikt nie woła”.

1964 – W Waszyngtonie samobójstwo popełnił Marian Kozielewski, przed wojną szef Policji Państwowej w Warszawie, a w czasie niemieckiej okupacji pierwszy szef tzw. granatowej policji w tym mieście. Pozostał jednak lojalny wobec Polski, co przypłacił aresztowaniem i osadzeniem w KL Auschwitz. Był starszym bratem Jana Karskiego – emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego, i współautorem jego raportu o sytuacji Żydów pod okupacją. Wziął udział w Powstaniu Warszawskim, po wojnie emigrował, w 2019 r. został patronem stołecznej policji.

1968 – W Szczecinie urodził się Piotr Grabowski, aktor, wystąpił m.in. w filmie „Mała matura 1947”, a także w serialach „Tajemnica twierdzy szyfrów”, „Fałszerze – powrót Sfory” i w serii „Nad rozlewiskiem”.

1973 – W Łodzi urodziła się aktorka Agnieszka Sitek, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Zabić Sekala”, „Wrota Europy”, „Wiedźmin” i „Chopin. Pragnienie miłości”, a także w serialu „Złotopolscy”.

1980 – Rozpoczął się strajk w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL – Świdnik, który zapoczątkował wielką falę strajkową na Lubelszczyźnie, trwającą do 25 lipca; w sumie w protestach nazywanych „Lubelskim Lipcem ’80” wzięło udział 150 zakładów.

1997 – W Madrycie na szczycie szefów państw i rządów NATO podjęto decyzję o zaproszeniu Polski, Czech i Węgier do rozmów w sprawie członkostwa w Sojuszu.

2005 – W Warszawie zmarł Eugeniusz Priwieziencew, aktor, reżyser, dramaturg; wystąpił m.in. w filmach „Barwy ochronne”, „Imperatyw”, „Miś”, „Piraci”, „Pociąg do Hollywood”, „Kolejność uczuć” oraz w serialu „Złotopolscy”.

2005 – Powołanie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

2006 – W Warszawie zmarł Juliusz Wiktor Gomulicki, historyk literatury, varsavianista, znawca twórczości Cypriana Norwida; żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego.

2008 – W Warszawie zmarł Wieńczysław Gliński, aktor, przez wiele lat związany z Teatrem Polskim w Warszawie oraz Teatrem Narodowym; wystąpił m.in. w filmach „Kanał”, „Kapelusz pana Anatola”, „Orzeł”, „Romans Teresy Hennert”; żołnierz Armii Krajowej, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych.

2010 – Pełniący obowiązki prezydenta prezydent elekt Bronisław Komorowski zrezygnował z mandatu poselskiego i funkcji marszałka Sejmu. Obowiązki prezydenta na kilka godzin przejął marszałek Senatu Bogdan Borusewicz, a następnie nowo wybrany marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna.

2013 – Na stoku Gaszerbrum w Karakorum zginął Artur Hajzer, polski himalaista, zdobywca siedmiu ośmiotysięczników, twórca i szef programu Polski Himalaizm Zimowy, kierownik wypraw w Himalaje.

2016 – W Warszawie rozpoczął się dwudniowy szczyt NATO. W obradach szczytu wzięło udział 28 delegacji z państw sojuszniczych, 25 z państw partnerskich, a także m.in. przedstawiciele Kwatery Głównej NATO, UE, ONZ i Banku Światowego. Był to pierwszy szczyt Sojuszu zorganizowany na terenie Polski. W jego trakcie podjęto decyzję o wzmocnieniu tzw. wschodniej flanki NATO.

9 lipca

1339 – Na zjeździe w Wyszehradzie król Kazimierz Wielki zawarł układ z królem Węgier Karolem Robertem dotyczący sukcesji tronu polskiego i sojuszu przeciw Krzyżakom.

1410 – Król Władysław II Jagiełło wraz z całym wojskiem przekroczył granicę z państwem krzyżackim koło Lidzbarka.

1455 – Król Kazimierz IV Jagiellończyk nadał w Piotrkowie Gdańskowi przywilej samodzielnego nakładania podatków i ustanawiania wilkierzy (prawa wydawane przez radę miejską).

1521 – W katedrze wawelskiej zawieszono dzwon, któremu nadano imię „Zygmunt”; dzwon został odlany z dział zdobytych na wojnie z zakonem krzyżackim, jego wykonawcą był krakowski ludwisarz Hans Behem.

1677 – We Wrocławiu zmarł Johannes Scheffler zwany Angelusem Silesiusem, śląski poeta okresu baroku piszący po niemiecku, lekarz, duchowny katolicki.

1696 – W Łużnej zmarł Wacław Potocki, jeden z głównych twórców barokowych w Polsce, poeta, epik, satyryk i moralista, autor „Transakcji wojny chocimskiej…”.

1734 – Wojna o sukcesję polską: wojska rosyjskie wkroczyły do Gdańska, który skapitulował 30 czerwca, po trwającym cztery miesiące oblężeniu.

1736 – Zakończenie obrad Sejmu pacyfikacyjnego: uznanie Augusta III za króla, dla stronników Stanisława Leszczyńskiego amnestia; był to jedyny sejm w czasie panowania Augusta III, który nie został zerwany.

1762 – W Rosji w wyniku przewrotu władzę objęła caryca Katarzyna II, nazywana „Katarzyną Wielką”; zainicjowała rozbiory Polski w 1772 r.

1916 – W Krakowie urodził się Stanisław Pagaczewski, pisarz, głównie twórca utworów dla dzieci; autor trylogii poświęconej przygodom Baltazara Gąbki.

1917 – W odpowiedzi na wezwanie Józefa Piłsudskiego żołnierze I i III Brygady Legionów Polskich odmówili złożenia przysięgi na „wierne braterstwo broni z Niemcami i Austro-Węgrami”; wydarzenie to przeszło do historii jako tzw. kryzys przysięgowy.

1927 – W Warszawie urodził się Zdzisław Maklakiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; stworzył niezapomnianą kreację w „Rejsie” Marka Piwowskiego, znany również z filmów „Wniebowzięci” i „Jak to się robi”.

1929 – W Bystrej zmarł Julian Fałat, malarz, jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistów; w latach 1895-1909 rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

1937 – W Krakowie zakończono prace nad kopcem Piłsudskiego.

1941 – W Warszawie urodził się Tadeusz Borowski, aktor; wystąpił w filmach „Zaraza”, „Zapamiętaj imię swoje”, a także w serialach „Tajemnica Enigmy”, „Blisko, coraz bliżej”, „Rycerze i rabusie”, „Znaki szczególne” i „Znak orła”.

1945 – W Manchesterze zmarła Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka i dramatopisarka; córka znanego malarza Wojciecha Kossaka i siostra satyryczki Magdaleny Samozwaniec; autorka zbiorów poezji „Niebieskie migdały”, „Różowa magia”, „Pocałunki”, „Dancing” i „Surowy jedwab”, „Śpiąca załoga”, „Róże i lasy płonące”, „Gołąb ofiarny”, a także dramatów: „Szofer Archibald”, „Egipska pszenica” czy „Zalotnicy niebiescy”. Jej osobiste notatki z czasów wojny opublikowano w tomie „Wojnę szatan spłodził”.

1946 – W Poznaniu Najwyższy Trybunał Narodowy skazał Artura Greisera, namiestnika III Rzeszy w tzw. Kraju Warty, na karę śmierci. Greiser był odpowiedzialny m.in. za masowe deportacje ludności żydowskiej i polskiej oraz udział w zabójstwach osób cywilnych i jeńców wojennych. Wyrok wykonano 21 lipca 1946 r.

1947 – Rząd polski na polecenie władz sowieckich odrzucił propozycję udziału w planie Marshalla.

1948 – W Olkuszu urodził się Jerzy Skoczylas, satyryk, aktor kabaretowy, jeden z założycieli Kabaretu Elita.

1947 – W Londynie zmarł gen. Lucjan Żeligowski, w czasie I wojny światowej m.in. dowódca dywizji w I Korpusie Polskim; podczas wojny polsko-bolszewickiej dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego, później Grupy Operacyjnej; w październiku 1920 r. mianowany dowódcą 1 DP Litewsko-Białoruskiej, na czele której, z rozkazu Józefa Piłsudskiego, zajął Wilno i Wileńszczyznę, proklamując utworzenie Litwy Środkowej; w latach 1921-1925 inspektor armii w Warszawie; minister spraw wojskowych (1925-1926); w czasie zamachu majowego poparł marszałka Piłsudskiego.

1964 – W Kaliszu urodził się Mieczysław Szcześniak, piosenkarz; jego debiutancki album „Niby nowy” ukazał się w 1990 roku; laureat wielu nagród, m.in. Bursztynowego Słowika na festiwalu w Sopocie i trzykrotnie Fryderyków.

1974 – Do nowego Portu Północnego w Gdańsku przybił pierwszy statek handlowy „Uniwersytet Gdański” po ładunek 12 tys. ton węgla.

1989 – Początek wizyty w Polsce prezydenta USA George’a Busha.

1997 – Oddano do użytku zaporę na Dunajcu.

2007 – Po ujawnieniu tzw. afery gruntowej Andrzej Lepper został zdymisjonowany z funkcji wicepremiera oraz ministra rolnictwa i rozwoju wsi.

2016 – W Warszawie zakończył się dwudniowy szczyt państw NATO. Podjęto decyzję o powołaniu czterech batalionowych grup bojowych w państwach bałtyckich i w Polsce.

2022 – W Krakowie zmarł Stefan Wilkanowicz, publicysta „Tygodnika Powszechnego”, w latach 1978-1994 redaktor naczelny miesięcznika „Znak”, współautor preambuły do konstytucji z 1997 r., założyciel Fundacji Kultury Chrześcijańskiej „Znak”.

2024 – Zmarł Jerzy Stuhr, wybitny aktor teatralny i filmowy. Kontrabasista w monodramie Patricka Süskinda, Horodniczy w „Rewizorze” Gogola, odtwórca głównych ról m.in. w „Wodzireju” Feliksa Falka, „Amatorze” Krzysztofa Kieślowskiego i „Seksmisji” Juliusza Machulskiego. Dał głos osłowi w polskiej wersji językowej filmów animowanych o Shreku. Był też aktywny w sprawach społecznych (np. w hospicjum dla dzieci w Krakowie) i zabierał głos w obronie demokracji.

10 lipca

1649 – Powstanie Chmielnickiego: początek obrony Zbaraża.

1835 – W Lublinie urodził się Henryk Wieniawski, wirtuoz skrzypiec i kompozytor. W swoich kompozycjach nawiązywał m.in. do ludowych tradycji muzycznych, wykorzystując motywy poloneza, mazurka czy kujawiaka. Jego najsłynniejsze kompozycje to m.in. Polonez D-dur, Polonez A-dur, Koncert skrzypcowy d-moll, Fantazja faustowska, Scherzo-tarantela, Etiudy, Wariacje. Patron organizowanego od 1935 r. Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego.

1865 – We Wrocławiu założono Ogród Zoologiczny, najstarszy na terytorium dzisiejszej Polski.

1904 – W Woli Osowińskiej urodził się Zdzisław Krasnodębski, pilot, założyciel i pierwszy dowódca Dywizjonu 303.

1920 – W Spa podpisany został układ pomiędzy państwami ententy a Polską, która zobowiązała się do podjęcia rokowań i podpisania rozejmu z Rosją sowiecką.

1925 – W Kielcach urodził się Edmund Niziurski, autor książek dla młodzieży, m.in. „Księga urwisów”, „Sposób na Alcybiadesa”, „Niewiarygodne przygody Marka Piegusa”.

1928 – We francuskiej stoczni Blainville zwodowany został ORP „Wicher”, pierwszy duży okręt Polskiej Marynarki Wojennej.

1934 – Władze państwowe rozwiązały Obóz Narodowo-Radykalny (ONR).

1940 – Początek bitwy o Anglię, kilkumiesięcznego starcia powietrznych sił nazistowskich Niemiec i Wielkiej Brytanii, w którym po stronie brytyjskiej wzięły udział cztery polskie dywizjony lotnicze, wśród nich Dywizjon 303.

1941 – Pogrom Żydów w Jedwabnem; w toku śledztwa IPN ustalono, że grupa miejscowej polskiej ludności cywilnej z inspiracji Niemców dokonała zabójstwa nie mniej niż 340 Żydów.

1944 – Początek likwidacji w KL Auschwitz-Birkenau tzw. rodzinnego obozu Theresienstadt utworzonego dla Żydów z getta w Terezinie koło Pragi – w komorach gazowych Niemcy zamordowali około 7 tys. Żydów.

1946 – W Zabrzu urodził się Henryk Kasperczak, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski, trener.

1952 – Sejm uchwalił ustawę o obowiązkowych dostawach zbóż.

1952 – W Warszawie urodził się Emilian Kamiński, aktor, śpiewak, reżyser teatralny, przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum, założyciel warszawskiego Teatru Kamienica; wystąpił m.in. w filmach „Akcja pod Arsenałem”, „Bez miłości”, „Szaleństwa panny Ewy”, „Trzy stopy nad ziemią”, „U Pana Boga w ogródku”, a także w serialu „M jak miłość”.

1955 – W Żyrardowie urodził się Sylwester Maciejewski, aktor, występował w warszawskim Teatrze Komedia i w Teatrze Powszechnym; znany m.in. z serialu „Ranczo”, zagrał również w filmach „Przypadek”, „Pieniądze to nie wszystko”, „Ławeczka” oraz w serialu „Lato leśnych ludzi”.

1957 – W Londynie zmarł Szalom Asz, urodzony w Kutnie żydowski prozaik, dramaturg, eseista, piszący w języku jidysz; jego znane dzieło to „Bóg zemsty”.

1969 – W wyniku obrażeń doznanych w wypadku samochodowym zmarł Bogumił Kobiela, aktor, jeden z najwybitniejszych artystów w historii polskiego kina; niezapomniany Jan Piszczyk w „Zezowatym szczęściu” i sekretarz Drewnowski w „Popiele i diamencie”; znany również z ról w filmach „Eroica”, „Rękopis znaleziony w Saragossie”, „Małżeństwo z rozsądku”, „Ręce do góry”, „Człowiek z M-3” i „Wszystko na sprzedaż”; w latach 1955-1958 razem ze Zbigniewem Cybulskim współtworzył w Gdańsku studencki teatrzyk Bim-Bom; występował w Teatrze Wybrzeże, Teatrze Ateneum i Teatrze Komedia, a także w kabaretach Wagabunda i Dudek.

1992 – Rząd premier Hanny Suchockiej uzyskał wotum zaufania Sejmu.

1996 – W Warszawie zmarł Czesław Centkiewicz, pisarz, podróżnik, reportażysta, autor książek dla dzieci i młodzieży, twórca tzw. nurtu polarnego w polskiej literaturze.

2008 – W Warszawie zmarła prof. Krystyna Kersten, historyk, publicystka, profesor Instytutu Historii PAN, autorka prac dotyczących najnowszej historii Polski, m.in. „Między wyzwoleniem a zniewoleniem. Polska 1944-1956”.

2015 – W Szczecinie zmarł kpt. Konrad Strycharczyk, ps. „Słowik”, żołnierz podziemia antyniepodległościowego w oddziale mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”, żołnierz WiN i więzień UB, śpiewak operowy i operetkowy.

11 lipca

Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej

1772 – W Larbert niedaleko Edynburga urodził się John Baildon, szkocki przemysłowiec, pionier nowoczesnego hutnictwa na Śląsku.

1778 – W Warszawie w Pałacu Radziwiłłów odbyła się prapremiera opery „Nędza uszczęśliwiona” z muzyką Macieja Kamieńskiego i librettem Wojciecha Bogusławskiego.

1838 – W Giżycku (wtedy Loetzen) urodził się Wojciech Kętrzyński, historyk, mediewista, w latach 1876-1918 dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie.

1920 – Na Warmii, Mazurach i Powiślu odbył się plebiscyt; większość opowiedziała się za przynależnością terenów plebiscytowych do Niemiec.

1920 – Wojna polsko-bolszewicka: Armia Czerwona zajęła Mińsk.

1923 – W Cieszynie urodził się Richard Pipes, amerykański historyk, sowietolog, profesor Uniwersytetu Harvarda; w czasie prezydentury Ronalda Reagana doradca Rady Bezpieczeństwa Narodowego do spraw ZSRS i Europy Wschodniej.

1932 – Rozporządzenie prezydenta RP Ignacego Mościckiego wprowadzające nowy kodeks karny – tzw. kodeks Makarewicza.

1942 – W Rzeszowie urodził się Tomasz Stańko, trębacz jazzowy; w latach 60. grał w zespole Krzysztofa Komedy, nagrał wówczas płyty będące do dziś kanonem polskiego jazzu oraz kompozycje Komedy do takich filmów jak „Nóż w wodzie” i „Matnia” Romana Polańskiego; od wielu lat związany z prestiżową wytwórnią ECM, dla której nagrał jedne ze swoich najpopularniejszych albumów („Suspended Night”, „Litania” i „Dark Eyes”).

1943 – Zbrodnia wołyńska: 11 i 12 lipca Ukraińska Powstańcza Armia dokonała skoordynowanego ataku na Polaków w 150 miejscowościach w powiatach włodzimierskim, horochowskim, kowelskim oraz łuckim; łącznie w latach 1943-1945 na Wołyniu i w Galicji Wschodniej zginęło ok. 100 tys. Polaków, zamordowanych przez oddziały UPA i miejscową ludność ukraińską; zbrodnia wołyńska spowodowała polski odwet, w wyniku którego zginęło 10-12 tys. Ukraińców, w tym 3-5 tys. na Wołyniu i w Galicji Wschodniej.

1943 – Zamach grupy bojowej Związku Walki Młodych na niemiecki lokal Cafe Club w Warszawie.

1944 – W Krakowie żołnierze Armii Krajowej z oddziału „Parasol” dokonali nieudanego zamachu na wyższego dowódcę SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie Wilhelma Koppego.

1980 – W Konstancinie zmarł gen. Zygmunt Berling, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; w latach 1939-1941 przebywał w niewoli sowieckiej; współpracował z NKWD; dowódca 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki (1943), następnie dowódca 1 Armii WP (1944).

1980 – W WSK PZL Świdnik założony został Komitet Strajkowy.

1988 – Początek wizyty w Polsce sekretarza generalnego KC KPZR Michaiła Gorbaczowa.

1988 – W Warszawie w wyniku brutalnego pobicia zmarł prof. Jan Strzelecki, socjolog, eseista, uczestnik Powstania Warszawskiego, współpracownik KOR i Towarzystwa Kursów Naukowych, doradca „Solidarności”.

1989 – W Krynicy Morskiej znaleziono zwłoki ks. Sylwestra Zycha, katolickiego duchownego, związanego z opozycją demokratyczną; w 1982 r. skazany został na cztery lata więzienia za próbę obalenia siłą ustroju PRL; od 1986 r. był kapelanem KPN; śledztwo nie doprowadziło do ujawnienia sprawców zabójstwa.

2008 – W Warszawie zmarł Jerzy Koenig, krytyk teatralny, publicysta; w latach 1961-1962 kierownik literacki Teatru Narodowego, a w latach 70. – Teatru Dramatycznego w Warszawie; od 1982 r. przez 14 lat kierował pracami Teatru Telewizji; autor tekstów „Rekolekcje teatralne”, dwutomowej „Antologii dramatu”.

2009 – W Best w Holandii zmarł Andrzej Tylczyński, autor tekstów do ponad 200 piosenek, m.in. takich przebojów jak: „Motylem jestem”, „Augustowskie noce”, „Domek bez adresu”, „Kochać”, „Goniąc kormorany”, „Dzisiaj, jutro, zawsze”.

2010 – W Krakowie zmarł Zygmunt Michałowski, dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1976-1982.

2013 – W Warszawie w 70. rocznicę zbrodni na Wołyniu odsłonięto pomnik Rzezi Wołyńskiej.

2021 – W Warszawie zmarł prof. Włodzimierz Borodziej, historyk specjalizujący się w historii Polski, Niemiec oraz Europy Środkowo-Wschodniej.

12 lipca

1345 – Wojska czeskie rozpoczęły nieudane, ośmiodniowe oblężenie Krakowa.

1410 – Wojska polsko-litewskie zajęły krzyżacki zamek w Nidzicy.

1606 – Początek rokoszu Zebrzydowskiego.

1704 – Podczas elekcji zorganizowanej przez wojska szwedzkie pod Warszawą Stanisław Leszczyński wybrany został na króla Polski.

1881 – W Warszawie powstała Kasa im. Józefa Mianowskiego wspierająca badania i wydawnictwa naukowe.

1892 – W Drohobyczu urodził się Bruno Schulz, prozaik, malarz, rysownik, grafik, ilustrator; autor zbiorów opowiadań „Sklepy cynamonowe” i „Sanatorium pod klepsydrą”.

1894 – Ukazał się pierwszy numer pisma „Robotnik”, organu prasowego PPS.

1908 – W Krakowie urodził się Eryk Lipiński, grafik, karykaturzysta, satyryk, współzałożyciel i redaktor tygodnika „Szpilki”, organizator Muzeum Karykatury w Warszawie.

1920 – W związku z trwającą wojną z bolszewicką Rosją Polski Komitet Olimpijski podjął decyzję o rezygnacji z udziału w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Antwerpii.

1920 – Wojna polsko-bolszewicka: Litwa podpisała z Rosją sowiecką traktat, który przewidywał przekazanie stronie litewskiej zajętego przez Armię Czerwoną Wilna, w zamian Litwa zgodziła się na przemarsz wojsk sowieckich przez jej terytorium.

1934 – Na mocy rozporządzenia prezydenta Ignacego Mościckiego w Berezie Kartuskiej utworzono obóz dla więźniów politycznych zwany oficjalnie „miejscem odosobnienia”.

1943 – Niemcy rozpoczęli dwudniową pacyfikację Michniowa, wsi położonej w świętokrzyskich lasach, której mieszkańcy pomagali partyzantom Armii Krajowej zgrupowanym pod dowództwem por. Jana Piwnika „Ponurego” na pobliskim Wykusie. Wieś zrównano z ziemią; w czasie lub w związku z pacyfikacją zamordowano co najmniej 204 osoby: 102 mężczyzn, 54 kobiety i 48 dzieci.

1944 – Komendant Główny AK gen. Tadeusz Komorowski „Bór” wydał instrukcję „O stosunku do Sowietów”.

1944 – Rozkaz komendanta Armii Krajowej gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora” o wcieleniu do AK Batalionów Chłopskich.

1945 – Na Suwalszczyźnie rozpoczęła się tzw. obława augustowska (źródła podają też 10 lipca jako datę rozpoczęcia obławy), podczas której oddziały NKWD i Armii Czerwonej zatrzymały ok. 7 tys. osób; prawie 600 podejrzewanych o powiązania z AK-owskim podziemiem wywieziono i zamordowano w nieznanym do dziś miejscu; wydarzenia te są uznawane przez historyków za największą po II wojnie światowej zbrodnię dokonaną na Polakach.

1952 – W Młynniku koło Ojcowa zmarł Władysław Konopczyński, historyk, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego, założyciel i redaktor „Polskiego Słownika Biograficznego”, poseł na Sejm RP (1922-1927), związany z Narodową Demokracją; autor opracowań historycznych „Polska w dobie wojny siedmioletniej”, „Polska a Szwecja”, „Historia polityczna Polski 1914-1939”.

1955 – W Londynie urodził się Timothy Garton Ash, historyk, wykładowca uniwersytetu w Oksfordzie; autor książek „Polska rewolucja: Solidarność” i „Wiosna obywateli: Rewolucja 1989: widziana w Warszawie, Budapeszcie, Berlinie i Pradze”.

1968 – W Ciechocinku zmarła Ada Sari, śpiewaczka operowa, pedagog.

1986 – W wypadku samochodowym zginął Wacław Kisielewski, pianista, członek duetu fortepianowego Marek i Wacek.

1994 – W Bures-sur-Yvette pod Paryżem zmarła Irena Krzywicka – pisarka, publicystka, zaangażowana na rzecz edukacji seksualnej, planowania rodziny i równouprawnienia kobiet; autorka „Zwycięskiej samotności. Kobieta szuka siebie”.

1997 – Do Wrocławia dotarła wielka fala powodziowa, nazywana „powodzią tysiąclecia”.

2020 – W drugiej turze wyborów prezydenckich ubiegający się o reelekcję Andrzej Duda pokonał Rafała Trzaskowskiego (51,03 proc. głosów do 48,97 proc.)

13 lipca

1508 – Wojska polsko-litewskie pod dowództwem hetmana Konstantego Ostrogskiego i wojewody Mikołaja Firleja pokonały nad Orszą armię moskiewską wielkiego księcia Wasyla.

1521 – a wawelskiej Wieży Zygmuntowskiej po raz pierwszy zadzwonił dzwon Zygmunt.

1666 – Rokoszanie hetmana Jerzego Sebastiana Lubomirskiego zwyciężyli wojska królewskie pod Mątwami.

1794 – Insurekcja kościuszkowska: Początek oblężenia Warszawy przez wojska rosyjskie i pruskie.

1831 – W trakcie składania broni na granicy pruskiej zastrzelony został przez polskiego oficera gen. Antoni Giełgud, jeden z dowódców powstania listopadowego.

1866 – W Olsztynie wybuchła epidemia cholery.

1891 – Urodziła się Seweryna Broniszówna (właściwie: Seweryna Chwat), aktorka teatralna i filmowa, związana z Teatrem Narodowym w Warszawie, siostra pisarza i poety Aleksandra Wata.

1916 – Płk Józef Haller mianowany został dowódcą II Brygady Legionów Polskich.

1924 – Urodziła się Maria Koterbska, piosenkarka, wykonawczyni m.in. przebojów: „Brzydula i rudzielec”, „Parasolki”, „Do grającej szafy grosik wrzuć”, „Augustowskie noce” i „Karuzela”.

1929 – Podczas próby pierwszego polskiego przelotu przez Atlantyk w katastrofie na wyspie Faial zginął major pilot Ludwik Idzikowski. Towarzyszący mu nawigator kapitan Kazimierz Kubala został ranny.

1930 – W Gdyni odbyła się uroczystość chrztu i poświęcenia fregaty szkolnej „Dar Pomorza”.

1935 – Urodził się Jarosław Marek Rymkiewicz, poeta, dramaturg, eseista, krytyk i publicysta.

1944 – Wojska sowieckie wspólnie z oddziałami Armii Krajowej zajęły Wilno.

1946 – W Warszawie rozpoczął obrady pierwszy po zakończeniu wojny Kongres Stronnictwa Demokratycznego.

1951 – W Poznaniu urodził się Marek Piekarczyk, wokalista zespołu TSA, odtwórca roli Chrystusa w polskiej adaptacji rock-opery Andrew Lloyda Webera i Tima Rice’a „Jesus Christ Superstar”.

1969 – W Żelazowej Woli odsłonięto pomnik Fryderyka Chopina.

1984 – Przed sądem wojskowym rozpoczął się proces działaczy KSS KOR: Jacka Kuronia, Adama Michnika, Zbigniewa Romaszewskiego i Henryka Wujca.

1986 – Zmarł Edward Lipiński, ekonomista, działacz PPS, członek PZPR, jeden z założycieli Komitetu Obrony Robotników.

1990 – Powstał GROM (Grupa Reagowania Operacyjno-Manewrowego) – Jednostka Wojskowa Wojsk Specjalnych; jej twórcą i pierwszym dowódcą był gen. Sławomir Petelicki.

1996 – W Warszawie zmarła Loda Halama, tancerka, aktorka i choreografka, gwiazda kabaretów dwudziestolecia międzywojennego, primabalerina Teatru Wielkiego w Warszawie. Największą popularność przyniosły jej filmy „Kocha, lubi, szanuje” i „Manewry miłosne”.

2000 – W Waszyngtonie zmarł Jan Karski, legendarny kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, który w czasie II wojny światowej przekazał na Zachód raport dotyczący zagłady Żydów. Odznaczony Medalem Wolności USA, krzyżem Virtuti Militari, uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

2006 – Hala Stulecia we Wrocławiu została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

2006 – W Warszawie zmarł Tomasz Zaliwski, aktor teatralny i filmowy, znany m.in. z ról w filmie „Zamach”, serialu „Blisko, coraz bliżej” i powieści radiowej „W Jezioranach”.

2008 – W wypadku samochodowym zginął Bronisław Geremek, historyk, w PRL-u opozycjonista, w III RP minister spraw zagranicznych; kawaler Orderu Orła Białego i francuskiej Legii Honorowej.

2012 – W Warszawie zmarł Jerzy Kulej, bokser, mistrz olimpijski z Tokio (1964) i Meksyku (1968), dwukrotny mistrz Europy.

2022 – Zmarła Anna Jakubowska, w Powstaniu Warszawskim łączniczka (ps. „Paulinka”) w batalionie „Zośka”. Po wojnie przez pięć lat więziona (z powodu tortur i bicia straciła zdrowie), w stanie wojennym działaczka opozycji demokratycznej. Honorowa obywatelka Warszawy. Nie dożyła wyroku Sądu, który przyznał jej odszkodowanie za pobyt w więzieniu.

2023 – Zmarła Kaya Mirecka-Ploss, pisarka, projektantka mody, społeczniczka rodem z Górnego Śląska. Od połowy lat 60. mieszkała w Stanach Zjednoczonych, przyjaźniła się z Janem Karskim, któremu poświęciła książkę.

Nowoczesne muzeum. Sposób na zaciekawienie Polską

.Na temat tego w jaki sposób należy opowiadać bogatą w interesujące wydarzenia i postaci polską historię, na łamach „Wszystko co Najważniejsze” pisze Robert KOSTRO, dotychczasowy dyrektor Muzeum Historii Polski, w tekście „Nowoczesne muzeum. Sposób na zaciekawienie Polską„.

„Polska ma niezwykle bogatą i ciekawą historię, którą należy opowiadać umiejętnie. (…) Historia Polski i Polaków to także dzieje złożonych relacji tożsamościowych. W czasach piastowskich nasz kraj był stosunkowo mało zróżnicowany etnicznie, z czasem stawał się jednak w coraz większym stopniu wieloetniczny, wielonarodowy, wieloreligijny, a apogeum tego procesu nastąpiło w 2. połowie XVI w., kiedy Polska i Litwa zawarły unię lubelską, dając początek Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jej mieszkańcy mówili różnymi językami i wyznawali różne religie; obok chrześcijan wielu obrządków żyli żydzi i muzułmanie. Sytuacja ponownie uległa zmianie po upadku Rzeczypospolitej – w wieku XIX i na początku XX – kiedy następuje powrót do bardziej jednolitego narodu, bazującego na wspólnej kulturze, wspólnym etnosie, co jest bliższe współczesnemu modelowi polskiego społeczeństwa. Skomplikowana ewolucja polskiej tożsamości jest niezwykle ważnym elementem naszego charakteru narodowego. To istotne, by ją pokazywać i o niej opowiadać” – pisze Robert KOSTRO w artykule „Nowoczesne muzeum. Sposób na zaciekawienie Polską”.

„Polska wniosła również istotny wkład w rozwój cywilizacji europejskiej i światowej nauki. Opowieść o polskim sposobie życia i myślenia, a także o Polakach, których pomysły i wynalazki przyczyniły się do rozwoju ludzkości, jest równie ciekawa i nie mniej ważna od narracji wolnościowej i tożsamościowej. Jest kilka elementów polskiej historii, które warto eksponować w sposób szczególny, chcąc zainteresować świat Polską i pomóc innym zrozumieć polski punkt widzenia na otaczającą rzeczywistość. Pierwszym z nich jest wyjątkowy związek Polski z Litwą, którego charakter i trwałość pozostają bezprecedensowe w dziejach Europy. Unia polsko-litewska, która przechodziła oczywiście różne fazy i okresy rozprężenia, przetrwała blisko 400 lat. W przeciwieństwie do wielowiekowej unii angielsko-szkockiej był to związek niewymuszony, a choć Polacy i Litwini nie zawsze byli zgodni, potrafili współpracować i koegzystować pokojowo. Częściami wyjątkowego organizmu politycznego, jakim była Rzeczpospolita, stały się nie tylko Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie, ale też Księstwo Kurlandii i Semigalii czy Prusy Książęce, które weszły w skład państwa polsko-litewskiego na drodze pokojowej, zachęcone m.in. atrakcyjnością ustrojową. Ów fenomen pokojowej ekspansji i wyjątkowość ustroju były niesłychanie ważnymi cechami Rzeczypospolitej Obojga Narodów, o których trzeba opowiadać i przypominać”.

.”Nie sposób zrozumieć Polski i Polaków bez choćby cząstkowej wiedzy na temat rozbiorów, które dokonały się pod koniec XVIII w. Rzeczpospolita była bodaj jedynym w historii państwem tak rozległym terytorialnie i z tak dobrze rozwiniętą klasą polityczną, które zostało w sposób bezwzględny podzielone pomiędzy sąsiednie kraje i starte z mapy. Traktaty rozbiorowe są fenomenem negatywnym, pozostając jednocześnie niezwykle ważnym elementem polskiego doświadczenia. Są one również istotne z punktu widzenia reszty Europy, która wraz z upadkiem Rzeczypospolitej w pewnym sensie utraciła ważny komponent systemu równowagi, który państwo to zapewniało w środkowo-wschodnim regionie kontynentu”.

LINK DO TEKSTU: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/robert-kostro-nowoczesne-muzeum/

PAP/MJ