11 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce ustanowiony przez ONZ. W Polsce studiuje ponad 700 tys. kobiet i prawie 500 tys. mężczyzn. W polskiej nauce wśród nauczycieli akademickich jest ponad 47,8 tys. kobiet i około 52,1, mężczyzn.
.Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce został ustanowiony Rezolucją Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w grudniu 2015 r. Jest to święto mające na celu podkreślenie roli kobiet i dziewcząt w nauce i zwrócenie uwagi na potrzebę zapewnienia kobietom takich samych możliwości uczenia się i pracy na równych warunkach. Dążenie do równości płci jest jednym z priorytetów w działalności UNESCO. W polskiej nauce, a dokładnie oświacie wyższej wśród nauczycieli akademickich jest ponad 48,8 tys. kobiet i blisko 52,1 mężczyzn.
“W Międzynarodowym Dniu Kobiet i Dziewcząt w Nauce powtórzmy fundamentalne przesłanie: kobiety potrzebują nauki, a nauka potrzebuje kobiet. Tylko wykorzystując wszystkie źródła wiedzy, wszystkie źródła talentów, możemy odblokować pełny potencjał nauki i sprostać wyzwaniom naszych czasów” – napisała dyrektor generalna UNESCO w przesłaniu z okazji dnia cytowana przez Polski Komitet ds. UNESCO.
Kobiety w polskiej nauce oraz biznesie
.Jak podaje komitet, kobiety nadal stanowią jedynie 28 proc. absolwentów kierunków inżynierskich i 40 proc. kierunków informatycznych. Zaledwie 22 proc. specjalistów pracujących w dziedzinie sztucznej inteligencji to kobiety. “Mniej niż jeden na czterech naukowców w świecie biznesu to kobieta, a kiedy rozpoczynają własną działalność gospodarczą, kobiety mają trudności z dostępem do finansowania. W 2019 r. zaledwie 2 proc. kapitału podwyższonego ryzyka trafiło do start-upów założonych przez kobiety. Nieliczne kraje decydują się na wprowadzenie regulacji wspierających przedsiębiorczość kobiet” – zauważa Polski Komitet ds. UNESCO.
Z danych systemu RAD-on (jest częścią Zintegrowanej Sieci Informacji o Nauce i Szkolnictwie Wyższym) wynika, że w Polsce w 2021 r. studiowało ponad 708 tys. kobiet i ponad 499 tys. mężczyzn.
Ile w Polsce jest kobiet-doktorów habilitowanych i profesorów?
.W tym samym roku było w naszym kraju ponad 47,8 tys. kobiet będących nauczycielami akademickimi i ok. 52,1 tys. mężczyzn pełniących tę funkcję. Większość kobiet, nauczycieli akademickich jest doktorami (23,7 tys.), 12,3 tys. nie posiada stopnia lub tytułu naukowego, doktorami habilitowanymi jest 8,9 tys. z nich, a profesorami – ok. 2,7 tys. Dla porównania, wśród mężczyzn będących nauczycielami akademickimi jest w Polsce 22,8 tys. doktorów, 12,7 tys. doktorów habilitowanych, 9 tys. osób bez stopnia lub tytułu naukowego i 7,4 tys. profesorów.
“Udział kobiet zatrudnionych na wszystkich uczelniach publicznych wyniósł 46 proc. Biorąc jednak pod uwagę tylko uczelnie techniczne, wskaźnik ten spada do 32 proc. Kobietom jest trudniej również osiągnąć tytuł profesora” – skomentowała dla PAP adiunkt w Laboratorium Baz Danych i Systemów Analityki Biznesowej w Ośrodku Przetwarzania Informacji – Państwowym Instytucie Badawczym (OPI PIB), dr Anna Knapińska.
Obchody Międzynarodowego Dnia Kobiet i Dziewcząt w Nauce
.Ekspertka zwróciła uwagę na tzw. indeks szklanego sufitu, który pokazuje, jakie szanse mają kobiety na osiągnięcie najwyższej pozycji w hierarchii akademickiej. “Gdy GCI wynosi 1, to mamy do czynienia z równością płci. Natomiast, im wyższa wartość wskaźnika, tym trudniejsza jest sytuacja kobiet. Podczas gdy na wszystkich uczelniach publicznych indeks szklanego sufitu wyniósł 1,76, to na uczelniach technicznych osiągnął on wartość 2. Jeszcze trudniej jest uzyskać tytuł profesora kobietom zatrudnionym na uczelniach niepublicznych o profilu technicznym (GCI=2,36)” – wskazała dr Knapińska.
Jak podała Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej (NAWA), Polska znalazła się w wąskim gronie dziewięciu państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) koordynujących tegoroczne obchody Międzynarodowego Dnia Kobiet i Dziewcząt w Nauce. Obchody te rozpoczęły się już w piątek w siedzibie ONZ w Nowym Jorku, a za jego koordynację odpowiada Royal Academy of Science International Trust (RASIT) wraz z gronem państw członkowskich ONZ, w tym Polski.
Hasła “innovate, demonstrate, elevate”
.”Stałe Przedstawicielstwo RP przy ONZ w Nowym Jorku od początku współsponsoruje, a od kilku lat współorganizuje obchody Międzynarodowego Dnia Kobiet i Dziewcząt w Nauce. To nie tylko zaangażowanie w kwestie organizacyjno-logistyczne i promocyjne wydarzenia, ale i istotny wkład merytoryczny, jaki stanowi delegowanie przedstawicieli Polski do udziału w panelach tematycznych” – podała NAWA.
W tym roku obchody przebiegają pod hasłem: “Innovate. Demonstrate. Elevate. Advance. Sustain. I.D.E.A.S. Bringing Everyone Forward to Sustainable and Equitable Development”. Dyskutowano o tym, w jaki sposób innowacje i nauka przyczyniają się do wdrażania Agendy 2030 oraz poszczególnych Celów Zrównoważonego Rozwoju.
Wydarzenia związane z obchodami tego dnia miały miejsce również w Polsce. Na przykład w Poznaniu odbyła się w piątek konferencja zorganizowana z inicjatywy Akademii Młodych Uczonych PAN – “Doskonałość Naukowa nie ma Płci”.
Nauka w Unii Europejskiej
.Na temat tego które nauki w Unii Europejskiej cieszą się największym wsparciem finansowym ze strony Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych na łamach “Wszystko Co Najważniejsze” pisze prof. Andrzej JAJSZCZYK w tekście “Badania naukowe zmieniają nasz świat“.
“Jakkolwiek ostatecznym celem nauk o życiu jest wydłużenie ludzkiego życia i podniesienie jego jakości, główny wysiłek badawczy koncentruje się obecnie na zrozumieniu podstawowych mechanizmów działania organizmów na poziomie komórkowym i na sposobach sterowania tymi mechanizmami”.
“Nie jest więc przypadkiem, że najwięcej badań finansowanych przez ERC dotyczy takich dyscyplin, jak: biologia komórki, genetyka, neuronauka i biologia molekularna, a same tematy badań koncentrują się wokół różnicowania komórek, czyli zamiany jednego rodzaju komórek w inne; dotyczy to szczególnie komórek macierzystych. Warto jednak pamiętać, że znaczące już osiągnięcia w tym obszarze badań tylko w bardzo niewielkim stopniu przekładają się, na razie, na zastosowania kliniczne”.
“Inne gorące tematy to sterowanie genami, zwane też sterowaniem ekspresją genów, epigenetyka, czyli w uproszczeniu różnicowanie komórek o tym samym genotypie, a także procesy przekazywania informacji między komórkami. Postęp we wszystkich tych badaniach daje nadzieję na bardziej skuteczną walkę z chorobami nowotworowymi i neurodegeneracyjnymi”.
“Postęp w naukach o życiu jest możliwy między innymi dzięki rozwojowi metod badawczych. Intensywnie rozwijają się metody modelowania komputerowego i symulacji w tzw. modelach in silico, a także korzystające z metod uczenia maszynowego. Następuje także dalszy rozwój mikroskopii i metod obrazowania oraz modyfikowanych modeli zwierzęcych odwzorowujących organizm ludzki” – pisze prof. Andrzej JAJSZCZYK.
Wyzwania stojące przed nauką
.Na temat wyzwań stojących przed edukacją trzeciej dekady XXI wieku, związanych w wielkim stopniu z procesem globalizacji, na łamach “Wszystko Co Najważniejsze” pisze prof. Anna WOJCIUK w tekście “Imperia wiedzy w stosunkach międzynarodowych“.
“Międzynarodowe trendy zarządzania edukacją i nauką w ostatnich dekadach wskazują na rosnące znaczenie identyfikacji i rozumienia dobrych praktyk w tych obszarach polityki publicznej. Szczególnego znaczenia nabierają w tym kontekście międzykrajowe porównania. Te nieformalne i ukryte struktury zarządzania częściowo modyfikują strategie państw poszukujących skutecznych i sprawdzonych rozwiązań. W efekcie instytucje zarządzania międzynarodowego w edukacji i nauce, jak np. badania umiejętności uczniów PISA czy rankingi uczelni, wywołują spory natury aksjologicznej, głównie dotyczące rozumienia wspólnego dobra i proporcji między priorytetami gospodarczymi a innymi wartościami. Na takim fundamencie ścierają się ze sobą różne narracje, wspierające odmienne priorytety i drogi dążenia do nich”.
“Współcześnie państwa przywiązują do jakości edukacji i nauki większą niż w przeszłości wagę i jest wielce prawdopodobne, że ten trend utrzyma się. Różne aspekty globalizacji oraz rozwoju technologii komunikacyjnych i informacyjnych bez wątpienia stanowią wyzwanie dla utrwalonych wzorców organizacyjnych uczelni i instytucji naukowych, ale ich wpływ jest najwyraźniejszy w szkołach. Niniejsza praca nie jest jednak poświęcona wpływowi nowych technologii na edukację i naukę, dlatego wątki te traktuję jedynie marginalnie”.
“Choć przyznaję, że pewne zmiany zwyczajnie muszą nastąpić, do proroctw o nadchodzącym upadku instytucji czy też zupełnej przebudowie nauczania i uczenia się podchodzę ze sceptycyzmem”.
.”Kolejnym zasadniczym wyzwaniem stojącym przed edukacją jest globalizacja w polityce i kulturze, z rosnącą tendencją do kwestionowania jej państwotwórczej funkcji, zwłaszcza jej roli w budowaniu tożsamości obywatelskiej i lojalności wobec państwa. Fundamentalnej natury problemów związanych z przyszłością ludzkości nie da się już rozwiązać zderzając ze sobą narodowe egoizmy – antropogeniczne globalne ocieplenie jest w wymiarze symbolicznym najlepszym podsumowaniem obecnej sytuacji. Patriotyzm sprowadzony do pilnowania własnego nosa okazał się ułomnym, krótkowzrocznym paradygmatem, który w dłuższej perspektywie może prowadzić do nieprzewidywalnych i prawdopodobnie katastrofalnych skutków. W wielu krajach projekt wykorzystania edukacji do wpajania lojalności wobec ojczyzny, od zawsze zakorzenionej w pewnej określonej wizji przeszłości i osadzonej w wyraźnym rozróżnieniu między „my” a „oni”, jest redefiniowany. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy są migracje, w wyniku których do tych samych szkół i uczelni trafia coraz więcej osób z różnych kręgów kulturowych. Dziś szkoły w krajach rozwiniętych pełnią kluczową funkcję integracji dzieci imigrantów – pod względem nie tylko złożonej kwestii tożsamości, lecz także społeczno-ekonomicznego rozumienia spójności społecznej” – pisze prof. Anna WOJCIUK.
PAP/Szymon Zdziebłowski/WszystkoCoNajważniejsze/MJ
