[Newsletter PIĘKNO HISTORII]. Konferencja w Jałcie

Konferencja w Jałcie, 4 lutego 1945 r., wnioski po 80 latach

Szanowni Państwo, przedstawiamy „Piękno Historii” – newsletter historyczny redakcji „Wszystko co Najważniejsze”. Tematem przewodnim tego wydania jest konferencja w Jałcie (4-11 lutego 1945 r.) i wnioski, której można wyciągnąć z tego wydarzenia po 80 latach.

.„Piękno Historii” to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Prezentujemy tu wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy. 

Nasz newsletter to także szansa na zapoznanie się z głosem z epoki, w który warto się wsłuchać. Prezentujemy go pod postacią cytatu z wybranego źródła historycznego. Proponujemy ponadto zdjęcie bądź obraz z epoki, dzięki którym obcowanie z przeszłością będzie ciekawsze. Znajdą tu Państwo również polecenia książek historycznych, po jakie warto sięgnąć. Co tydzień przedstawimy także sylwetkę polskiego naukowcawynalazcy, myśliciela, dowódcy wojskowego, polityka lub artysty, którego dokonania  wpłynęły na świat, jaki znamy dziś. 

Zapraszam Państwa do lektury.

Patryk PALKA
Redaktor „Piękna Historii”

________________________________________________________________________

NEWSLETTER „PIĘKNO HISTORII” NA PAŃSTWA SKRZYNKACH MAILOWYCH W KAŻDY WTOREK:

________________________________________________________________________

Lektura na tydzień

Prof. Wojciech ROSZKOWSKI: Jałta. Żałosny spektakl

.„Na początku 1945 roku armie sowieckie zbliżały się do Odry, podczas gdy alianci zachodni dopiero forsowali Ren. Komuniści opanowali już większą część Jugosławii, Albanię, stale umacniali się w Grecji, utworzyli Rząd Tymczasowy w Polsce, a także weszli do rządów koalicyjnych Bułgarii, Czechosłowacji, Francji, Rumunii, Węgier i Włoch. Na Pacyfiku alianci zachodni zdobyli Filipiny, ale klęska Japonii wydawała się jeszcze odległa ze względu na jej wyspiarskie położenie.W tej sytuacji Wielka Trójka spotkała się w dniach 4–11 lutego 1945 roku w Jałcie.

Konferencja jałtańska była żałosnym spektaklem. Alianci zachodni nie uzgodnili wcześniej swych stanowisk. Roosevelt nie ukrywał na przykład swego negatywnego nastawienia wobec brytyjskiego imperium. Gdy Stalin wprost odmówił małym państwom prawa do udziału w kluczowych decyzjach politycznych na równi z trzema mocarstwami, a Churchill usiłował go mitygować, Roosevelt, który był wyraźnie w złej formie, przyznał Stalinowi rację. (…) 

Amerykanie byli zadowoleni z wyników konferencji. Na wątpliwości wobec intencji Stalina Roosevelt odpowiadał: jeśli damy mu, co chce, i nie zażądamy nic w zamian, noblesse oblige, on nie będzie próbował aneksji i będzie współpracował ze mną dla pożytku demokracji i pokoju. Słowa te musiały wzbudzić nie lada wesołość na Kremlu. Churchill był większym realistą, stwierdzając: Zakończenie tej wojny może przynieść jeszcze większe rozczarowania niż zakończenie poprzedniej.

Jałta stała się symbolem nowego układu sił w świecie. W historii demokracji rzadko zdarzała się tak ogromna rozbieżność między powierzchownym wrażeniem a głębokim podłożem rzeczywistości, napisał o wynikach spotkania czołowy historyk zimnej wojny. W rezultacie konferencji powstał układ sił nazywany później »systemem jałtańskim«. Polegał on na milczącym przyzwoleniu na powstanie stref wpływów w świecie. Później nazwano to teorią zachowania »pokoju przez podział«. Trwające przez dziesięciolecia dyskusje, czy porozumienie było dobre, tylko któraś ze stron je pogwałciła, czy też było od początku złe, dobrze ilustrują niejasną istotę tego porozumienia. Niejasność ta była na rękę Kremlowi, który instrumentalnie traktował podpisywane porozumienia” – pisze prof. Wojciech ROSZKOWSKI w artykule Jałta. Żałosny spektakl.

Link do tekstu: [CZYTAJ]

________________________________________________________________________

Patryk PALKA: Wnioski z Teheranu i Jałty. Ameryka potrzebuje twardego negocjatora, który rozumie naturę Rosji

.„Konferencje teherańska i jałtańska to bolesna lekcja historii i doskonała szkoła realizmu politycznego zarówno dla Europy, jak i dla Amerykanów. Prezydent Stanów Zjednoczonych dał się bowiem oszukać rosyjskiemu dyktatorowi. Jedynym prawdziwym wygranym tamtejszej ugody imperiów ponad głowami pozostałych członków społeczności międzynarodowej był Stalin.

Za sprawą Teheranu i Jałty USA rzeczywiście pozyskały Sowietów do współpracy na rzecz pokonania III Rzeszy, co pozwoliło szybciej zakończyć wojnę w Europie i zminimalizować amerykańskie straty. Stalin zobowiązał się również do udzielenia Amerykanom pomocy w wojnie z Japonią. Cena, którą Stany Zjednoczone zapłaciły za realizację tych celów, była jednak stanowczo zbyt wysoka. Roosevelt nawet nie próbował licytować – wręczył Sowietom czek in blanco i pozwolił wpisać dowolną sumę. Dobrowolnie zrezygnował ze współpracy z Churchillem w opozycji do Stalina, który szczególnie w Teheranie miał bardzo wiele do stracenia.

Oddanie Sowietom Europy Środkowo-Wschodniej uczyniło z ZSRS imperium, które zagrażało Ameryce i jej interesom przez kolejne dziesięciolecia. W praktyce uniemożliwiło również zaistnienie trwałego pokoju, o którym marzył Roosevelt. Symbolem jego polityki na rzecz światowego ładu i współpracy międzynarodowej miały być Karta Atlantycka oraz Organizacja Narodów Zjednoczonych. Rada Bezpieczeństwa ONZ z pięcioma członkami stałymi dysponującymi prawem weta rzeczywiście stała się takim symbolem, ale nie w znaczeniu, o jakim marzyłby Roosevelt.

Plany prezydenta Stanów Zjednoczonych i jego administracji okazały się chybione. Wujek Joe, jak Roosevelt zwykł nazywać Stalina, nie był zainteresowany trwałym pokojem międzynarodowym, tylko ekspansją terytorialną oraz realizacją polityki siły – bez względu na koszty. W Teheranie i w Jałcie Roosevelt nie kupił więc pokoju ani zwycięstwa za cenę moralności, ale sprzedał wartości na rzecz mrzonek, które wkrótce po jego śmierci zmieniły się w zimną wojnę. W relacjach z Rosją pokazał nie siłę lwa czy spryt lisa, ale naiwność dziecka. Każdy kolejny prezydent USA powinien o tym pamiętać” – Patryk PALKAWnioski z Teheranu i Jałty. Ameryka potrzebuje twardego negocjatora, który rozumie naturę Rosji.

Link do tekstu: [CZYTAJ]

________________________________________________________________________

Kalendarium historyczne: 4 lutego – 10 lutego

Wtorek 4 lutego:

  • 1454 – Stany pruskie, z uwagi na sytuację panującą w kraju i uciążliwe rządy krzyżaków, wypowiedziały posłuszeństwo zakonowi, po czym wyraziły wolę oddania się pod opiekę króla polskiego Kazimierza IV Jagiellończyka. W Prusach wybuchło antykrzyżackie powstanie, a Królestwo Polskie udzieliło walczącym poparcia. Doprowadziło to do wybuchu wojny trzynastoletniej z zakonem krzyżackim (1454-1466). W jej wyniku Polska powiększyła swoje terytorium o Prusy Królewskie i uzyskała dostęp do Morza Bałtyckiego, co w znacznym stopniu przyczyniło się do rozkwitu kraju w wieku XVI. Potęga zakonu została złamana. Państwo krzyżackie wciąż stanowiło zagrożenie (do czasów Zygmunta I Starego), lecz nigdy nie zdołało już odbudować swej pozycji sprzed 1454 r.
  • 1746 – Urodził się Tadeusz Kościuszko, generał, przywódca Insurekcji Kościuszkowskiej, bohater wojny w obronie Konstytucji 3 maja oraz wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, jeden z pierwszych kawalerów Orderu Virtuti Militari. Jego nazwisko do dziś pozostaje symbolem walki o wolność zarówno w Polsce, jak i w Stanach Zjednoczonych.  
  • 1945 – Rozpoczęła się konferencja jałtańska, jedno ze spotkań tzw. „Wielkiej Trójki” (Franklin D. Roosevelt, Winston Churchill i Józef Stalin), które decydowało o kształcie ładu międzynarodowego po II wojnie światowej. Podczas negocjacji w Jałcie dokonano ustaleń w sprawie podziału politycznego Europy po zwycięstwie nad III Rzeszą. Zdecydowano m.in., że terytorium Niemiec zostanie podzielone między USA, ZSRR, Wielką Brytanię oraz Francję. Polska miała się znaleźć w sowieckiej strefie wpływów.  Ponadto traciła Kresy Wschodnie (tereny obecnej Litwy, Białorusi i Ukrainy) na rzecz Związku Sowieckiego. W ramach „rekompensaty” przyznano jej część ziem wschodnich III Rzeszy: Pomorze Zachodnie, ziemię lubuską, część Prus Wschodnich, Dolny Śląsk oraz Śląsk Opolski. Mocarstwa zdecydowały się również przeorganizować urzędujący w Warszawie i stworzony przez Stalina marionetkowy Rząd Tymczasowy Rzeczpospolitej Polskiej. Organ miał się przekształcić w Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (na czele z Edwardem Osóbką-Morawskim). Konferencja jałtańska była wobec tego wielkim sukcesem Stalina, który przeforsował swoją koncepcję rozwiązania sprawy polskiej.

Środa 5 lutego:

  • 1831 – Armia rosyjska pod wodzą feldmarszałka Iwana Dybicza przekroczyła granice Królestwa Polskiego w celu pacyfikacji Powstania Listopadowego. Wojska rosyjskie były liczniejsze i lepiej uzbrojone niż siły powstańcze, lecz do wiosny 1831 r. to Polacy odnosili większe sukcesy. Iwan Dybicz zmarł 10 czerwca tuż po bitwie pod Ostrołęką. Jego następcą został Iwan Paskiewicz, który rozstrzygnął wojnę polsko-rosyjską na korzyść Rosji, a następnie objął rządy w Królestwie Polskim jako namiestnik carski.
  • 1893 – Urodził się Roman Ingarden, filozof, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, uczeń Edmunda Husserla, jeden z czołowych polskich intelektualistów XX wieku. Jego dorobek liczy ponad 200 prac, w tym m.in. słynnej „Książeczki o człowieku”. Był tłumaczem dzieł Immanuela Kanta na język polski. W swoich rozważaniach poruszał tematy zarówno z zakresu fenomenologii, jak i ontologii, estetyki, aksjologii czy filozofii języka.
  • 1947 – Bolesław Bierut został powołany na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Wyboru dokonał Sejm Ustawodawczy, ukonstytuowany w wyniku sfałszowanych wyborów w 1947 r. Polityk pozostał na stanowisku do listopada 1952 r., kiedy – zgodnie z postanowieniami Konstytucji PRL – urząd Prezydenta RP przestał istnieć, a w jego miejsce powołano Radę Państwa. Bolesław Bierut objął wówczas stanowisko Prezesa Rady Ministrów (1952-1954). Do śmierci sprawował również funkcję I sekretarza KC PZPR (do 1956r.). Jego rządy w państwie to czas terroru, prześladowań i brutalnych represji, które – według danych Instytutu Pamięci Narodowej – między 1949 a 1956 rokiem dotknęły ok. 100 tys. osób. Bierut prowadził ponadto politykę zupełnego podporządkowania względem ZSRS. Był jednym z największych zbrodniarzy w powojennej historii Polski.

Czwartek 6 lutego:

  • 1515 – Zmarł Aldo Manuzio, włoski humanista i drukarz epoki Renesansu, jeden z najwybitniejszych mistrzów w swoim fachu. Wprowadził do użytku przenośne książeczki o niewielkim formacie, które w znacznym stopniu przyczyniły się do rozwoju czytelnictwa i uchodzą za pierwowzór współczesnych książek kieszonkowych (typu pocket). Aldo Manuzio przyczynił się ponadto do ustandaryzowania zasad interpunkcji – w tym stawiania przecinków i średników. Publikował i rozpowszechniał rzadkie teksty klasycznych autorów w ich oryginalnym brzmieniu. Specjalnie na te potrzeby zlecił opracowanie czcionki przypominającej pismo odręczne, która stała się pierwowzorem dzisiejszej kursywy. Drukarnia Manuzia słynęła z jakości w całej Europie. Tylko za życia właściciela ukazało się w niej kilkadziesiąt wydań dzieł największych myślicieli starożytności oraz współczesnych mu włoskich humanistów.
  • 1952 – Zmarł Jerzy VI Windsor, a jego następczynią na brytyjskim tronie została Elżbieta II. Monarchini była jednym z najdłużej panujących władców w historii. Zasiadała na tronie przez 70 lat i 214 dni. Podczas jej rządów urząd premiera Wielkiej Brytanii pełniło 15 osób – od Winstona Churchilla po Liz Truss. 
  • 1989 – W Polsce rozpoczęły się obrady Okrągłego Stołu, w których wzięli udział przedstawiciele komunistycznych władz PRL, demokratycznej opozycji oraz Kościołów: katolickiego i luterańskiego (w roli obserwatorów). Był to jeden z najważniejszych momentów okresu transformacji ustrojowej w Polsce. Podczas obrad podjęto m.in. decyzję o zarządzeniu częściowo wolnych wyborów parlamentarnych, które odbyły się 4 czerwca 1989 r. (tzw. wybory czerwcowe). 

Piątek 7 lutego:

  • 1478 – Urodził się Thomas More (Tomasz Morus), angielski myśliciel, pisarz i polityk, święty Kościoła katolickiego, autor „Utopii” – jednego z najsłynniejszych i najważniejszych pism polityczno-filozoficznych wczesnej nowożytności. 
  • 1867 – We Lwowie powstało Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, będące pierwszym pod zaborami, a zarazem najstarszym polskim towarzystwem gimnastycznym. Zapoczątkowało erę popularyzacji sportu i rozwoju klubów sportowych na ziemiach polskich. Z uwagi na pierwszeństwo, lwowskie gniazdo „Sokoła” było nazywane „Sokołem Macierzą”. W ślad za nim – jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości w 1918 r. – na terenie trzech zaborów tworzono inne regionalne oddziały Towarzystwa. W 1919 r. zostały scalone w jeden organizm. Z „Sokoła” wywodzili się wybitni sportowcy okresu dwudziestolecia międzywojennego, m.in.: Henryk Chmielewski (mistrz Europy w boksie), Jadwiga Wajsówna (multimedalistka olimpijska w rzucie dyskiem), Stanisław Cygankiewicz (trzykrotny mistrz świata w zapasach) czy Jerzy Braun (multimedalista Igrzysk Olimpijskich i Mistrzostw Europy w wioślarstwie). 
  • 1992 – Podpisano traktat z Maastricht powołujący Unię Europejską. Dokument wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Stanowił kolejny etap integracji europejskiej po utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Wspólnoty Europejskiej i Euratomu. Nadawał nowo powstałej Unii ramy instytucjonalne i określał zasady jej funkcjonowania. Ustanawiał obywatelstwo UE oraz wspólną walutę – euro (mającą obowiązywać od 1999 r.). 

Sobota 8 lutego:

  • 1296 – Zginął Przemysł II, pierwszy król Polski po okresie rozbicia dzielnicowego. W czerwcu 1295 r. jako pierwszy polski władca od 219 lat założył królewską koronę (koronacja w Gnieźnie). Zaledwie siedem i pół miesiąca później został zamordowany przez zamachowców podczas nieudanej próby porwania. Jej inspiratorami byli niechętni królowi margrabiowie brandenburscy, współpracujący prawdopodobnie z polskimi rodami Zarembów i Nałęczów, opozycją wobec monarchy.
  • 1863 – W Petersburgu podpisano rosyjsko-pruską konwencję Alvenslebena, skierowaną przeciw Powstaniu Styczniowemu. Jej nazwa pochodzi od nazwiska pruskiego generała Gustava von Alvenslebena, który zawarł porozumienie z Rosją z inicjatywy Ottona von Bismarcka. Konwencja zakładała kooperację w celu zwalczania wojsk powstańczych. Oba państwa wyraziły zgodę na przekraczanie swoich granic przez wojska drugiej strony, na wypadek gdyby tego wymagało skuteczne ściganie powstańców. Podpisanie konwencji Alvenslebena było jednym z etapów rozwoju współpracy rosyjsko-pruskiej, a w po zjednoczeniu Niemiec (1871 r.) rosyjsko-niemieckiej, której fundamentem była obustronna chęć zwalczania polskiego ruchu niepodległościowego i niedopuszczenia do odbudowy polskiej państwowości.
  • 1904 – Japończycy storpedowali Port Arthur, dając początek wojnie rosyjsko-japońskiej (1904-1905). Japonia odniosła w niej miażdżące zwycięstwo, co przyczyniło się do wzrostu jej znaczenia na arenie międzynarodowej oraz znacznego spadku reputacji Rosji. Bezpośrednim skutkiem wojny było zahamowanie rosyjskiej ekspansji w Azji Wschodniej. Imperium Rosyjskie straciło nie tylko reputację i wpływy. Wojna dla obu stron była bardzo wyczerpująca, a Rosja wyszła z niej osłabiona do tego stopnia, że równowag sił na kontynencie Europejskim została zachwiana. Pośrednim skutkiem wojny rosyjsko-japońskiej był również wybuch rewolucji 1905 roku w państwie rosyjskim.

Niedziela 9 lutego:

  • 1943 – Oddział Hryhorija Perehijniaka „Dowbeszki-Korobki” zamordował ok. 150-173 mieszkańców kolonii Parośla I. Zbrodnia ta była pierwszym masowym mordem, jakiego członkowie UPA dokonali na Polakach na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej w ramach zaplanowanej akcji ludobójczej, która przeszła do historii pod nazwą rzezi wołyńskiej.
  • 1959 – Zmarł Stefan Dąb-Biernacki, generał dywizji Wojska Polskiego, żołnierz I Brygady Legionów Polskich oraz członek Polskiej Organizacji Wojskowej podczas I wojny światowej, weteran wojny polsko-sowieckiej (1919-1921), stronnik Józefa Piłsudskiego podczas zamachu majowego (1926 r.), jeden z głównodowodzących siłami polskimi podczas kampanii wrześniowej 1939 r. 
  • 1965 – Miała miejsce premiera kultowego filmu „Rękopis znaleziony w Saragossie” w reżyserii Wojciecha Jerzego Hassa. 

Poniedziałek 10 lutego: 

  • 1919 – Odbyło się pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego (1919-1922), który położył fundamenty pod kształt prawno-ustrojowy II Rzeczpospolitej. Najważniejszym osiągnięciem sejmu była konstytucja zwana marcową z 17 marca 1921 r.
  • 1940 – W nocy z 9 na 10 lutego NKWD przeprowadziło pierwszą masową deportację Polaków na Sybir. W głąb ZSRS wywieziono ok. 140 tys. obywateli polskich.
  • 1976 – Sejm uchwalił poprawki do Konstytucji PRL, wprowadzając do niej zapis o „nierozerwalnej więzi przyjaźni polsko-radzieckiej” oraz przewodniej roli PZPR w „budowie socjalizmu” przez społeczeństwo. Od głosu wstrzymał się jeden poseł – Stanisław Stomma. Kwestia nowelizacji konstytucji przyczyniła się do powstania m.in. „Listu 59” i miała duże znacznie dla ukształtowania się późniejszej opozycji wobec władz komunistycznych w Polsce.

________________________________________________________________________

Obraz tygodnia

Fot. Okrągły stół (Sala Kolumnowa Pałacu Prezydenckiego) / Krzysztof Sitkowski / KPRP

.Dnia 6 lutego 1989 r. rozpoczęły się w Polsce obrady Okrągłego Stołu. Kraj wszedł na drogę transformacji ustrojowej. Dokładnie 44 lata i 2 dni dzielą to wydarzenie od chwili, gdy Wielka Trójka spotkała się w Jałcie. Tyle czasu potrzebowała Polska, by przełamać jałtańskie fatum. Skutki decyzji podjętych w lutym 1945 r. – bez udziału przedstawicieli Polski – staramy się zniwelować do dziś. 

Rozwiązanie kwestii polskiej było jednym z najbardziej palących problemów, z którymi Roosevelt, Churchill i Stalin musieli uporać się w Jałcie. Nie mogli wówczas przypuszczać, że to właśnie Polska stworzy pierwszy wyłom w żelaznej kurtynie i sprawi, że ład jałtański skruszeje, a wkrótce potem runie pod naporem narodów wołających o prawo do decydowania o własnym losie. 

Jeśli po 80 latach z konferencji w Jałcie da się wyciągnąć jakąś naukę, niech będzie to przekonanie, że pokój budowany przez imperia ponad głowami innych członków społeczności międzynarodowej nie przetrwa próby czasu. Narody mają bowiem prawo do samostanowienia. Polska stara się przekazać światu tę z pozoru banalną prawdę od XV w., gdy delegacja Królestwa Polskiego na sobór w Konstancji (1414-1418) na czele z abp. Mikołajem Trąbą, Pawłem Włodkowicem oraz Zawiszą Czarnym przekonywała Europę, że czas nawracania pogan mieczem się skończył, a agresywna polityka zakonu krzyżackiego nad Bałtykiem jest nieuzasadniona. O tym, że Polacy mieli rację, zakon przekonał się bardzo szybko – również 4 lutego (1454 r.), gdy przedstawiciele stanów pruskich wypowiedzieli mu posłuszeństwo z powodu nadużyć i zgłosili się po protekcję do Królestwa Polskiego – tam, gdzie ich prawa i wolności mogły być zabezpieczone. 

Istnieje nić łącząca wydarzenia pierwszych dni lutego z 1454, 1945 i 1989 roku. Co więcej, w obliczu inwazji Rosji na Ukrainę i potrzeby nakreślenia ram powojennego ładu w niedalekiej przyszłości, przesłanie wojny trzynastoletniej, Jałty i Okrągłego Stołu pozostaje aktualne także dziś. Rzut oka na historię Europy wystarczy, by ci, którym naprawdę zależy na trwałym pokoju, porzucili mrzonki o budowaniu go wyłącznie według własnych planów i dopuścili do głosu wszystkich zainteresowanych. 

________________________________________________________________________

NEWSLETTER „PIĘKNO HISTORII” NA PAŃSTWA SKRZYNKACH MAILOWYCH W KAŻDY WTOREK:

________________________________________________________________________

Cytat tygodnia

Fot. Franklin D. Roosevelt w Warm Springs (Georgia) / National Archives and Records Administration (USA) / domena publiczna.

„Konferencja krymska [jałtańska – red.] była udanym wysiłkiem trzech wiodących Nacji, podjętym w celu znalezienia wspólnej płaszczyzny porozumienia na rzecz pokoju. To zaś powinno przynieść koniec systemu działań jednostronnych, zamkniętych sojuszy, stref wpływów, równowagi sił i wszystkich innych rozwiązań, których próbowano przez wieki – lecz zawsze bezskutecznie (…) Jestem przekonany, że Kongres i naród amerykański przyjmą rezultaty tej konferencji jako zaczątek trwałej struktury pokoju, na której możemy zacząć budować, z Bożą pomocą, lepszy świat, w którym nasze dzieci i wnuki – Wasze i moje, dzieci i wnuki całego świata – muszą żyć i mogą żyć”.

Franklin D. Roosevelt

Źródło: Przemówienie Franklina D. Roosevelta skierowane do Kongresu USA z dn. 1 marca 1945, tuż po powrocie z konferencji jałtańskiej (fragment).

________________________________________________________________________

Postać tygodnia

Fot. Karl Gottlieb Schweikart, portret Tadeusza Kościuszki / domena publiczna.

.Tadeusz Kościuszko (1746-1817) to postać, której przesłanie dla Polski, Europy i świata pozostanie zawsze aktualne. Jego nazwisko jest bowiem symbolem ludzkiego pragnienia wolności, prawa narodów i jednostek do decydowania o własnym losie niezależnie od pozycji w hierarchii międzynarodowej czy społecznej, a także niezgody na zaborczą politykę imperiów. 

Kościuszko walczył o wyzwolenie Polaków i Litwinów spod dominacji obcych dworów, przede wszystkim rosyjskiego i pruskiego, a także o wyzwolenie Amerykanów spod dominacji brytyjskiej. Dążył również do nadania wolności osobistej chłopom i ograniczenia ich poddaństwa wobec szlachty. W tym celu podczas Insurekcji Kościuszkowskiej wydał Uniwersał połaniecki (7 maja 1794 r.). Prawa do wolności nie odmawiał też Indianom ani czarnoskórym niewolnikom, co w jego czasach było zjawiskiem niemal niespotykanym, do którego nie dorośli nawet Amerykanie, budujący swoje młode państwo w oparciu o ideały wolnościowe. Przed śmiercią Kościuszko spisał testament, na mocy którego wyzwolił chłopów w podległych mu włościach, a cały majątek zdobyty w Ameryce przeznaczył na potrzeby wyzwalania tamtejszych niewolników i zapewnienia im edukacji. 

To rzecz jasna zupełny przypadek, że Tadeusz Kościuszko urodził się akurat 4 lutego, tego samego dnia, kiedy w 1945 r. rozpoczęła się konferencja jałtańska, będąca ucieleśnieniem tego, z czym Polak walczył przez większość życia. W rocznicę obu tych wydarzeń warto mieć w pamięci zarówno testament Kościuszki, jak i dziedzictwo Jałty – symbole dwóch przeciwstawnych wizji świata. Która z nich jest właściwsza i może lepiej zabezpieczyć pokój między jednostkami i narodami? 

Na łamach „Wszystko co Najważniejsze” ukazał się artykuł prof. Zofii ZIELIŃSKIEJ na temat fenomenu Insurekcji Kościuszkowskiej. Zachęcam Państwa do lektury.

Link do tekstu: [CZYTAJ]

________________________________________________________________________

Książka, którą warto przeczytać

.Rozmyślając o Kościuszce, Jałcie i Okrągłym Stole, nie zapominajmy o rodakach zamordowanych na Wołyniu oraz w Małopolsce Wschodniej w latach 1943-1944. Pamięć o nich nie może zniknąć pod płaszczem wielkiej Historii. 

Choć główne obchody i uroczystości związane z rzezią wołyńską kojarzą się z lipcem, to 9 lutego we wsi Parośla I zaczęła się tragedia co najmniej kilkudziesięciu tysięcy, a być może ponad 100 tys. Polaków – ofiar ludobójstwa. 

Książka Wołyń ’43 to znakomite studium na temat rzezi wołyńskiej, którego autorem jest prof. Grzegorz Motyka, jeden z najlepszych znawców tematu. W swej pracy Autor pisze zarówno o przebiegu wydarzeń z lat 1943-1944, jak i pamięci o rzezi wołyńskiej oraz polityce historycznej w Polsce i na Ukrainie. Znakiem rozpoznawczym książki jest jej jakość merytoryczna. To pozycja obowiązkowa dla osób szukających rzetelnego źródła wiedzy na temat Wołynia.

________________________________________________________________________

.Dziękuję Państwu za uwagę.

Zapraszam do lektury kolejnego wydania newslettera „Piękno Historii” już w przyszłym tygodniu – jak zawsze we wtorek.

Jeśli newsletter „Piękno Historii” spełnia Państwa oczekiwania, zachęcam do podzielenia się nim, przesyłając znajomym link do zapisów.

Patryk PALKA
Redaktor „Piękna Historii”

________________________________________________________________________

GIF autorstwa josue_aa / Tenor.
josue_aa / Tenor

WszystkoCoNajważniejsze/PP

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 4 lutego 2025