Kto będzie patronem roku 2025?
Senat RP uchwalił, że Władysław Reymont, Wojciech Has oraz ksiądz profesor Józef Tischner zostaną patronami roku 2025.
Wybitny scenarzysta – Wojciech Has patronem nadchodzącego roku
.”W setną rocznicę urodzin Wojciecha Jerzego Hasa Senat Rzeczypospolitej Polskiej oddaje hołd jednemu z najwybitniejszych twórców naszych czasów – filmowcowi, scenarzyście, rysownikowi oraz wieloletniemu wykładowcy i rektorowi Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Jego imponujący dorobek znany jest miłośnikom kina na całym świecie. Takie filmy jak Pożegnania, Jak być kochaną, Rękopis znaleziony w Saragossie, Lalka czy Sanatorium pod klepsydrą trwale wpisały się w historię nie tylko polskiej kinematografii” – podkreślono.
Jak napisano, Wojciech Jerzy Has „sięgał do kanonu europejskiego dziedzictwa kultury i wypełniał swe filmy bogatą metaforyką”. „Należał do gigantów światowego modernizmu, ale zarazem tworzył filmy arcypolskie, zawsze podejmując dialog z rodzimą mitologią, kompleksami i politycznymi narracjami. Postrzegał bowiem Polskę jako tygiel wielu kultur, języków, doświadczeń historycznych i form artystycznej ekspresji. Zaskakiwał odwagą, podejmując trudne tematy” – zaznaczono.
Oceniono, że „Jak być kochaną” i „Szyfry” demitologizowały heroizm okupacyjnej egzystencji, „Sanatorium pod klepsydrą”, nakręcone kilka lat po exodusie 1968 r., przedstawiało imaginarium kultury żydowskiej, a „Niezwykła podróż Baltazara Kobera” stanowiła uniwersalny traktat historiozoficzny, czerpiący w równym stopniu z antycznej mitologii, tradycji judeochrześcijańskiej, gnostycyzmu i europejskiej awangardy.
„Miał nieczęstą zdolność łączenia dziejowego tragizmu z ironią i melancholią, które pozwalały bohaterom przetrwać w nieludzkim świecie. Cierpliwa praca reżysera z aktorami zaowocowała dziesiątkami pamiętnych kreacji, m.in. Zbigniewa Cybulskiego, Barbary Krafftówny, czy Gustawa Holoubka. Has wciąż zachwyca pomysłowością, eksperymentalną narracją i kunsztem plastycznym, a jego twórczość oddziałuje na widza również dzięki – tak rzadko pisanym na potrzeby kina – kompozycjom Krzysztofa Pendereckiego oraz wybitnym scenografiom Lidii i Jerzego Skarżyńskich. W jego filmach każdy detal kostiumu i scenografii wzbogaca opowiadaną historię” – podkreślono w uchwale.
Zauważono, że Has „działał niejako poza systemem państwowej kinematografii, unikał rozgłosu, nie należał do klik i koterii”. „Swoją odrębność przypłacił długimi latami wymuszonego artystycznego milczenia. Nie zdołał zrealizować wielu spektakularnych projektów, w tym legendarnego Osła grającego na lirze. Nawet bez tego dzieła jego dorobek imponuje bogactwem utworów wielkich, wciąż inspirujących i oglądanych na całym świecie. Chyba żaden inny polski filmowiec nie jest darzony taką estymą, a pełne podziwu wypowiedzi twórców światowej sławy, takich jak Martin Scorsese, potwierdzają jego nieprzemijające zasługi i status wybitnego ambasadora polskiej kultury” – zaznaczono.
„Senat Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o szczególnym znaczeniu dorobku twórcy dla dziedzictwa narodowego i światowego, ogłasza rok 2025 Rokiem Wojciecha Jerzego Hasa” – głosi uchwała.
Autor Chłopów, Noblista i patriota – Władysław Reymont
.”W 2025 r. będziemy obchodzić setną rocznicę śmierci Władysława Stanisława Reymonta, wybitnego pisarza, laureata Nagrody Nobla, którą Akademia Szwedzka przyznała 13 listopada 1924 r.” – przypomniano w uchwale Senatu.
Reymont urodził się 7 maja 1867 r. w Kobielach Wielkich, w rodzinie miejscowego organisty Józefa Rejmenta, na chrzcie otrzymał imiona Stanisław Władysław (po latach, zmieniając pisownię nazwiska, zmienił także kolejność imion).
„Rodzice przyszłego pisarza mieszkali później w Tuszynie, a następnie w osadzie młyńskiej Wolbórka. Wychowany w wielodzietnej rodzinie nie miał materialnych szans na naukę w łódzkim gimnazjum. Wysłany został do pracowni krawieckiej szwagra w Warszawie i z innymi czeladnikami uczęszczał do szkółki niedzielnej. Z pasją pochłaniał książki, uczęszczał do teatrów i na wystawy, zaczął pisać wiersze i próbował szczęścia w teatrze wędrownym jako aktor” – napisano.
Dodano, że za namową rodziny podjął pracę dozorcy plantowego na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. „Nie dawała mu ona satysfakcji materialnej, była wyczerpująca, ale zaowocowała wieloma kontaktami i zapisywanymi na gorąco obserwacjami. Pisanie wypełniało wolny czas, budziło nadzieję i wiarę w poprawę losu oraz zdobycie ważnego miejsca wśród literatów. Zanotował wtedy: Kto chce cicho żeglować przez burzliwe morze życia, powinien mieć żagle z marzeń, a ster z tęsknot do nieskończoności” – czytamy.
Reymont, stawiając wszystko na jedną kartę, porzucił w październiku 1893 r. pracę na kolei i wyjechał do Warszawy. „Podjął współpracę z czasopismami, publikował nowele i opowiadania, napisał także Pielgrzymkę do Jasnej Góry stawianą adeptom dziennikarstwa za wzór reportażu. Popularność przyniosły mu powieści Ziemia obiecana, Komediantka, Fermenty oraz zbiory nowel. W 1902 r. Tygodnik Ilustrowany rozpoczął drukowanie powieści Chłopi, a dwa lata później pojawiło się wydanie książkowe. Ta wiejska epopeja stała się najważniejszym wydarzeniem literackim, podziwiano autora za wierne odtworzenie rytmu życia społeczności wiejskiej, za umiejętne łączenie naturalistycznych opisów, a także za niemal impresjonistyczne pokazanie przyrody. Podkreślano dbałość o szczegóły i odrzucenie młodopolskiej egzaltacji. Już w 1905 r. pisarz otrzymał nagrodę Franciszka Lewentala za najlepszą powieść ostatnich pięciu lat. Po ukazaniu się ostatniego tomu przetłumaczono Chłopów na języki ukraiński i rosyjski, a w 1912 r. na niemiecki. To ostatnie tłumaczenie utorowało powieści drogę do europejskiej sławy, a zwieńczeniem była Nagroda Nobla” – podkreślono.
W uchwale odnośnie patronów roku 2025 wskazano, że „uniwersalna, ponadczasowa treść Chłopów sprawiła, że przetłumaczono powieść na 29 języków, powstały także jej filmowe adaptacje oraz różne inscenizacje”.
„Senat Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o szczególnym znaczeniu jego dorobku twórczego dla dziedzictwa narodowego i światowego, ustanawia rok 2025 Rokiem Władysława Stanisława Reymonta” – głosi uchwała.
Kapelan Solidarności – książe prof. Józefa Tischner
.”Józef Tischner urodził się 12 marca 1931 r. w Starym Sączu, w rodzinie nauczycielskiej. Wychował się w podhalańskiej Łopusznej, której góralska kultura miała duży wpływ na Jego filozofię. Po ukończeniu szkoły średniej w Nowym Targu wstąpił do seminarium duchownego w Krakowie. Studiował filozofię i teologię na Akademii Teologii Katolickiej oraz Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie obronił pracę doktorską z filozofii, napisaną pod kierunkiem Romana Ingardena. W 1955 r. przyjął święcenia kapłańskie, jednocześnie rozwijając swoje zainteresowania filozoficzne, które doprowadziły go do personalizmu oraz fenomenologii” – napisano w uchwale.
Jak dodano, Tischner „stał się aktywnym uczestnikiem życia intelektualnego i cenionym wykładowcą filozofii na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie”. „Jednym z kluczowych zagadnień, które poruszał, była problematyka dramatu egzystencjalnego oraz relacja ludzkiej wolności i odpowiedzialności. Ważnym rysem jego życia i twórczości było przywiązanie do góralskiej tradycji, której wartości – prostota, szczerość, odwaga i solidarność – doskonale wyrażają istotę człowieczeństwa” – podkreślono.
Przypomniano, że z uwagi na prezentowane przekonania, Tischner uważany był za kapelana „Solidarności”. „Wykorzystywał swoje umiejętności retoryczne, by kształtować emocje i entuzjazm tego nowego ruchu na fundamencie chrześcijaństwa. Wykazał, że istotą solidarności jest spontaniczny akt moralny wynikający z sumienia i stanowiący reakcję na konkretną krzywdę lub potrzebę drugiego człowieka. Jego zaangażowanie w posługę duszpasterską oraz oddanie ideałom +Solidarności+ uczyniły zeń wzór aktywnego filozofa chrześcijańskiego, który całą swoją pracą naukową i działalnością społeczną dawał świadectwo Ewangelii” – oceniono.
Zaznaczono, że „jego etyka solidarności, kluczowa w walce z reżimem komunistycznym w Polsce, również dziś umożliwia głębsze zrozumienie moralnych fundamentów demokracji”. „W swoich dziełach niejednokrotnie podkreślał potrzebę odpowiedzialności społecznej, dialogu i współpracy, akcentując konieczność budowy społeczeństwa hołdującego wartościom etycznym” – czytamy w uchwale.
Józef Tischner zmarł w Krakowie 28 czerwca 2000 roku, pozostawiając po sobie bogaty dorobek intelektualny, który do dziś inspiruje czytelników do refleksji nad istotą człowieczeństwa, wolności, solidarności i odpowiedzialności.
„Jego prace, takie jak Etyka Solidarności, Filozofia Dramatu, Spór o istnienie człowieka czy Historia filozofii po góralsku, mają trwałe znaczenie dla polskiej myśli filozoficznej i życia społecznego. Józef Tischner, jako wybitna postać polskiej filozofii i duchowości, przez całe życie budował mosty między różnymi środowiskami i nurtami umysłowymi. Jego działalność i dziedzictwo zachowują wartość zarówno w kontekście religijnym, jak i świeckim, a filozofia człowieka i solidarności pozostaje inspiracją w wielu współczesnych debatach” – podkreślono.
Uchwała głosi, że „Senat, mając na uwadze wybitne osiągnięcia ks. prof. Józefa Tischnera – jednego z najważniejszych polskich filozofów, duchownych i intelektualistów, postanawia w 25. rocznicę jego śmierci ustanowić rok 2025 Rokiem ks. prof. Józefa Tischnera”.
PAP/MB
Newsletter KULTURA NAJWAŻNIEJSZA
.”Kultura Najważniejsza” to newsletter, w którym podpowiadamy, co warto obejrzeć, co przeczytać, czego posłuchać, ale i czego – posmakować. Odrywając się od codzienności, chcemy przypomnieć o fascynującym świecie kultury i sztuki, na który warto znaleźć czas.
Co innego niż kultura i sztuka może wyrwać nas z codzienności? Co innego pozwoli choć na chwilę uwolnić się od nieustającego biegu i skupić na czymś, co skierowane jest tylko do nas? Chcemy razem, wspólnie z Państwem, wybierać, to co najważniejsze w kulturze. W każdy czwartek, punktualnie o godzinie 21.00 znajdą Państwo w swojej skrzynce e-mailowej zbiór propozycji kulturalnych, które warto uwzględnić podczas planowania weekendu.
Zachęcamy do zapisania się do specjalnego, darmowego newslettera „Kultura Najważniejsza”, który pozwoli Państwu zaplanować kulturalny weekend [LINK DO ZAPISÓW].
