Lasy w Europie - albo się zmienią, albo zginą

Tylko kilka gatunków drzew jest wystarczająco elastycznych, aby przetrwać tak szybkie zmiany klimatyczne. Dlatego właśnie z ich wykorzystaniem należy prowadzić akcje ponownego zalesiania – ustalili badacze z Austrii. Badacze alarmują, że lasy w Europie są zagrożone.

Lasy w Europie w stanie zagrożenie

.Jednak nawet te gatunki nie będą w stanie stworzyć silnych lasów mieszanych, odpornych na zagrożenia i zapewniających stabilność ekosystemu – zaznaczyli naukowcy. Lasy w Europie już teraz są poważnie dotknięte zmianami klimatycznymi. Z powodu suszy i szkodników wyginęły tysiące hektarów drzew. Naukowcy z Uniwersytetu Wiedeńskiego i Monachijskiego Uniwersytetu Technicznego sprawdzili, które drzewa są najbardziej odporne na obecne warunki, przez co można by je wykorzystać do ponownego zalesiania. Ich ustalenia jasno pokazały, że tylko kilka gatunków nadaje się takich celów, np. dąb szypułkowy.

Jednak, co podkreślają badacze na łamach „Nature Ecology and Evolution”, dla przetrwania ekosystemów leśnych niezwykle ważne są lasy mieszane, dlatego kilka zidentyfikowanych gatunków to zdecydowanie za mało. Monokultury leśne są zaś nieoptymalne, bo niezwykle podatne na wszelkie negatywne czynniki.

We wstępie do publikacji naukowcy przypomnieli, że chociaż w europejskich lasach występuje wiele różnych drzew, to jednak liczba gatunków jest tu zdecydowanie mniejsza niż w porównywalnych klimatycznie obszarach Ameryki Północnej czy Azji Wschodniej. W przyszłości sytuacja będzie jeszcze gorsza: w zależności od regionu warunkom klimatycznym nie będzie w stanie sprostać jedna trzecia, a nawet połowa obecnie występujących na Starym Kontynencie drzew. „To ogromny spadek – skomentował główny autor badania dr Johannes Wessely. – Zwłaszcza biorąc pod uwagę, że tylko niektóre gatunki są interesujące dla leśnictwa”.

Zagrożona bioróżnorodność europejskich lasów

.Naukowcy zbadali 69 z nieco ponad 100 gatunków europejskich drzew. Ustalili, że tylko dziewięć z nich będzie się nadawać do ewentualnego przyszłego zalesiania terenów kontynentalnej Europy, a cztery – Wielkiej Brytanii. „Drzewa sadzone w celu ponownego zalesiania muszą bowiem przetrwać zarówno w obecnych, jak i przyszłych warunkach. To jest trudne, ponieważ będą musiały wytrzymać zimno i mrozy w nadchodzących kilku latach, a także znacznie cieplejszy klimat pod koniec XXI wieku” – wyjaśnia Wessely. – Do takich gatunków zalicza się m.in. dąb szypułkowy”.

Jednak nawet w przypadku wybrania optymalnie dostosowanego do zmian klimatycznych zestawu drzew rodzi się poważny problem związany z bioróżnorodnością – dziewięć gatunków to stanowczo za mało, aby stworzyć stabilny las mieszany. „A to właśnie lasy mieszane, składające się z różnych gatunków drzew, są ważnym czynnikiem zwiększającym odporność tych ekosystemów na rozmaite zakłócenia, np. korniki. Niestety, w niektórych miejscach Europy może zabraknąć drzew, które umożliwiłyby utworzenie odpowiednio zróżnicowanych lasów mieszanych” – dodał współautor publikacji prof. Rupert Seidl.

Istotne funkcje drzew leśnych

.Naukowiec przypomniał, że drzewa pełnią różne istotne funkcje: magazynują węgiel, stanowią siedliska lub źródło pożywienia dla zwierząt, mogą zostać przetworzone na drewno. Ale nie wszystkie gatunki spełniają te role w równym stopniu. Spośród określonego przez jego zespół zestawu „drzew przyszłości” jedynie trzy (z dziewięciu) wydają się być obiecujące pod tym względem.

„Nasza praca wyraźnie pokazuje, jak poważnie zmiana klimatu wpływa na żywotność lasów. Nie możemy polegać wyłącznie na mieszance kilku gatunków drzew. Szybkie działania mające na celu łagodzenie zmian klimatycznych są niezbędne dla zrównoważonej ochrony tych ekosystemów” – podsumował dr Wessely.

Lasy na linii frontu

.Na temat zmian w sposobie prowadzenia gospodarki leśnej, co było spowodowane silnym naciskiem społecznym, na łamach „Wszystko co Najważniejsze” pisze Andrzej TALARCZYK w tekście „Lasy na linii frontu„.

„Lasy są cechą charakterystyczną krajobrazu ziem polskich i jednym z głównych zasobów naturalnych. Lesistość Polski, która jeszcze pod koniec XVIII wieku wynosiła ok. 40 proc. (w ówczesnych granicach), zmniejszyła się do 20,8 proc. w 1945 roku. Proces ten uległ odwróceniu w latach powojennych, kiedy to zalesiono niemal milion hektarów. Później powierzchnia lasów nadal stale rosła dzięki Krajowemu Programowi Zwiększania Lesistości oraz prowadzeniu zrównoważonej gospodarki leśnej. Obecnie ok. 30 proc. powierzchni Polski, czyli 9,5 miliona hektarów, jest zalesiona – co stanowi przeciętny wskaźnik w Europie, jednak jest to więcej niż cała powierzchnia Portugalii”.

„Dominują lasy sosnowe, ponieważ w Polsce zalesione są przede wszystkim tereny o najsłabszych glebach, ale jest też sporo lasów liściastych i mieszanych – co przyczynia się do bogatej różnorodności biologicznej kraju. Puszcza Białowieska, leżąca na granicy Polski i Białorusi, jest doskonałym przykładem owej różnorodności. Ten dom żubra jest jednym z ostatnich i największych zachowanych fragmentów ogromnego pierwotnego lasu, który niegdyś rozciągał się na Nizinie Europejskiej”.

„Większość lasów w Polsce jest własnością Skarbu Państwa, co stanowi sytuację niemal wyjątkową w Europie. To skutek powojennej nacjonalizacji dużej prywatnej własności rolnej i leśnej oraz zmian terytorialnych. Największym zarządcą są Lasy Państwowe, samofinansujące swoją działalność i spełnianie szeregu funkcji publicznych głównie z dochodów ze sprzedaży drewna. LP zarządzają ok. 77 proc. polskich lasów, zapewniając ich zrównoważone użytkowanie i ochronę. Około 2 proc. lasów znajduje się na terenie parków narodowych, a pozostałe ponad 18 proc. jest własnością osób prywatnych, samorządów lokalnych i innych podmiotów”.

„Niezależnie od formy własności gospodarka leśna w Polsce jest regulowana przez politykę krajową i ustawodawstwo, które kładzie nacisk na zrównoważony rozwój, ochronę różnorodności biologicznej oraz równoważenie interesów przyrodniczych, gospodarczych i społecznych. Funkcje produkcyjne i pozaprodukcyjne lasów traktowane są równorzędnie w ramach leśnictwa wielofunkcyjnego. Ustawowym obowiązkiem właścicieli i zarządców lasów jest prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, zmierzającej do zachowania trwałości lasów, ciągłości ich wielofunkcyjnego użytkowania oraz powiększania zasobów leśnych”.

„Bogactwo gatunkowe polskich lasów jest imponujące – według danych Instytutu Badawczego Leśnictwa w polskich lasach występuje ponad 20 tys. gatunków organizmów. Około 60 proc. wszystkich gatunków organizmów występujących w Polsce bytuje w ekosystemach związanych z lasami.

„Lasy korzystnie wpływają na klimat globalny i lokalny oraz regulację obiegu wody w przyrodzie, pełnią też rolę w pochłanianiu dwutlenku węgla. Kształtują korzystne warunki zdrowotne i są miejscem rekreacji. Dla dziesiątków tysięcy Polaków jest to też miejsce pracy”.

.”Prawie połowa lasów w Polsce pełni funkcje ochronne, takie jak: ochrona gleb przed erozją lub wyjałowieniem, powstrzymywanie usuwania się ziemi, ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, stanowią otoczenie miast i uzdrowisk lub ostoje zwierząt i stanowiska roślin chronionych. Lasy stanowią 38,4 proc. obszarów ochrony przyrody, takich jak parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne oraz zespoły przyrodniczo-krajobrazowe” – pisze Andrzej TALARCZYK.

PAP/WszyskocoNajważniejsze/MJ