Najważniejsze Rano, 3 października. Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny, wybory prezydenckie w Brazylii, 9 krajów NATO popiera członkostwo Ukrainy w sojuszu

Szwedzki paleogenetyk Svante Paabo otrzymał w poniedziałek Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii/medycyny, wybory prezydenckie w Brazylii nie przyniosły rozstrzygnięcia w pierwszej turze, szefowie dziewięciu europejskich państw członkowskich NATO wydali w niedzielę wspólne oświadczenie popierające drogę Ukrainy do członkostwa w sojuszu – o tych i innych wydarzeniach piszemy w Najważniejsze Rano, 3 października

_________________________________________________________________________________________________________________________

Świat:

1. Szwedzki paleogenetyk Svante Paabo otrzymał w poniedziałek Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii/medycyny „za odkrycia dotyczące genomów wymarłych homininów i ewolucji człowieka”. Laureat jest założycielem Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka w Niemczech oraz adiunktem w Okinawskim Instytucie Nauki i Technologii. Jak podaje Japan Times, odkrycie nieznanego wcześniej hominina, Denisowa, jest sensacyjne. Komitet Noblowski stwierdził, że transfer genów nastąpił od obecnie wymarłych homininów do Homo sapiens po migracji z Afryki około 70 000 lat temu. Czytaj więcej.

Ten starożytny przepływ genów do dzisiejszych ludzi ma dziś znaczenie fizjologiczne, na przykład wpływając na to, jak nasz układ odpornościowy reaguje na infekcje.

2. Co najmniej 92 osoby zginęły w wyniku stłumienia protestów antyhidżabowych w Iranie, wywołanych śmiercią Mahsy Amini. Iranka zmarła 16 września po aresztowaniu przez policję moralności – poinformowała w niedzielę grupa Iran Human Rights. 22-letnia Iranka kurdyjskiego pochodzenia Mahsa Amini została aresztowana za rzekome naruszenie przepisów nakazujących kobietom noszenie chust i określonych ubrań. Wywołało to największą od blisko trzech lat falę niepokojów społecznych w Iranie.

W piątkowych starciach na południowym wschodzie Iranu, na obszarze graniczącym z Afganistanem i Pakistanem, zginęło kolejnych 41 osób – podał IHR w Oslo, powołując się na lokalne źródła. Dodano, że protesty zostały wywołane przez oskarżenia szefa policji w regionie o zgwałcenie nastoletniej dziewczyny z mniejszości Baluch. Czytaj więcej.

3. Wybory prezydenckie w Brazylii w pierwszej turze były nierozstrzygnięte. Żaden z kandydatów nie uzyskał większości ponad 50 procent głosów. Po podliczeniu ponad 99 procent głosów w niedzielę wieczorem wyniki opublikowane przez brazylijski Trybunał Wyborczy (TSE) pokazały, że kandydat lewicy i były prezydent Luiz Inácio „Lula” da Silva miał niewielką przewagę nad prawicowym urzędującym prezydentem Jairem Bolsonaro – ale nie wystarczającą do przekroczenia progu zwycięstwa. Czytaj więcej.

Europa:

1. Ogłoszono granice terytoriów okupowanych przez Rosję. Zgodnie z umowami przedłożonymi Dumie Państwowej Federacji Rosyjskiej, granice tzw. DPR i LPR [Donieckiej i Ługańskiej „Republik Ludowych”] oraz obwodów zaporoskiego i chersońskiego, które rzekomo zostały przejęte przez Federację Rosyjską, zostaną określone jako granice istniejące „w dniu ich utworzenia i przyjęcia jako części Rosji.” Czytaj więcej.

2. Prezydent Wołodymyr Zeleński powiedział w niedzielę, że siły ukraińskie wyzwoliły małe miasta Archaniołki i Myrołubiwka w obwodzie chersońskim. Wcześniej w swoim wystąpieniu Zelenski powiedział, nie podając szczegółów, że sukces sił ukraińskich nie ogranicza się do Łymania w obwodzie donieckim. Czytaj więcej.

3. Szefowie dziewięciu europejskich państw członkowskich NATO wydali w niedzielę wspólne oświadczenie popierające drogę do członkostwa Ukrainy w sojuszu bezpieczeństwa i wzywające wszystkie 30 krajów NATO do zwiększenia pomocy wojskowej dla Kijowa. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Żeleński wykonał w piątek zaskakujący ruch, decydując się na złożenie wniosku o wcześniejsze członkostwo w NATO w odpowiedzi na aneksję przez Rosję czterech ukraińskich regionów. Członkostwo w NATO wymaga zgody wszystkich 30 członków i jest mało prawdopodobne, aby Ukraina dołączyła do niego w najbliższym czasie. Bycie krajem w stanie wojny i nie kontrolowanie całego własnego terytorium komplikuje aplikację. Czytaj więcej.

Polska:

1. Szef resortu edukacji i nauki, Przemysław Czarnek stwierdził w ostatnim wywiadzie, że zapewnia rektorów uczelni, iż „ceny energii będą wyższe, ale niewiele.” Minister powiedział też, że ze względu na dynamicznie zmieniającą się sytuację, nie można powiedzieć nic pewnego. Podkreślił, że ceny energii w Polsce są niższe niż w innych krajach regionu i „będą jeszcze niższe”. „Uczelnie muszą mieć takie ceny energii, które mogą być pokryte z budżetu państwa, pracujemy nad tym; nie widzę żadnego zagrożenia” – powiedział. – ocenił. Czytaj więcej.

2. Zdecydowany sprzeciw większości Polaków, zwłaszcza młodych ludzi, budzi pomysł przywrócenia obowiązkowej służby wojskowej.  Z sondażu przeprowadzonego przez IBRiS dla poniedziałkowej „Rzeczpospolitej” wynika, że tylko co trzeci respondent zgadza się na przywrócenie poboru. W ciągu ostatnich kilku miesięcy spadła liczba osób popierających przywrócenie w Polsce obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej. Jak podaje „Rzeczpospolita”, „Tylko co trzeci badany przez IBRiS zgadza się z przywróceniem poboru, który został zawieszony w 2010 roku. Aż 35,7 proc. respondentów jest za przywróceniem poboru, aż 57,1 proc. jest przeciw, a reszta nie ma zdania. Niechętni poborowi są przede wszystkim ludzie młodzi, w wieku 18-29 lat (77 proc. badanych w tej grupie wiekowej, a także osoby 50+ (78 proc.) oraz mieszkańcy wsi (62 proc.).” Czytaj więcej.

3. Waloryzacja emerytur w 2023 r. Wiceminister rodziny Stanisław Szwed podaje szczegóły: „Szacujemy, że najniższa emerytura od marca 2023 r. będzie wynosiła ponad 1500 zł brutto. Rozważamy zastosowanie waloryzacji kwotowo-procentowej z gwarantowaną minimalną podwyżką” – powiedział minister. Jednym z powodów, dla których przyszłoroczna waloryzacja emerytur będzie wysoka, jest inflacja. Czytaj więcej.

Oprac. MJ

Najważniejsze Rano, 3 października