Najważniejsze rocznice 12-18 maja

Najważniejsze rocznice przypadające w dniach 12-18 maja 2025 roku obejmuje wydarzenia historyczne, rocznice, najważniejsze bitwy mające wpływ na naszą historię, rocznice urodzin i daty śmierci bohaterów naszej zbiorowej wyobraźni. W związku z tym przypominamy o rocznicach niektórych wydarzeń związanych z historią Polski od 12 do 18 maja.

12 maja

.1364 – Król Kazimierz III Wielki ogłosił akt fundacyjny Akademii Krakowskiej – najstarszej polskiej uczelni, w 1817 r. przemianowanej na Uniwersytet Jagielloński.

1670 – W Dreźnie urodził się przyszły król Polski August II Mocny z dynastii Wettinów.

1781 – Wmurowano kamień węgielny pod budowę greckokatolickiej cerkwi i monasteru Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Warszawie.

1817 – W Warszawie otwarta została pierwsza na ziemiach polskich Giełda Papierów Wartościowych.

1834 – W Bernie powstała Młoda Polska, organizacja niepodległościowa, głosząca hasła wolności, równości i braterstwa.

1890 – Urodził Michał Grażyński, piłsudczyk, za czasów sanacji wojewoda śląski, wróg Korfantego, w 1939 r. uciekł z Polski, a przez Sikorskiego razem z innymi piłsudczykami został internowany na Wyspie Węży.

1919 – W Warszawie rozpoczęła działalność Francuska Szkoła Pilotów, jedna z pierwszych wojskowych szkół lotniczych w Polsce.

1920 – Urodziła się Irena Anders, aktorka, artystka rewiowa, pieśniarka, działaczka polonijna w Wielkiej Brytanii; żona gen. Władysława Andersa.

1926 – Początek zamachu majowego: spotkanie marszałka Józefa Piłsudskiego z prezydentem RP Stanisławem Wojciechowskim na moście Poniatowskiego w Warszawie.

1933 – W Warszawie urodziła się Zofia Kucówna, wybitna aktorka.

1935 – W Warszawie zmarł Józef Piłsudski.

1935 – Gen. Edward Śmigły-Rydz objął po zmarłym Józefie Piłsudskim stanowisko generalnego inspektora Sił Zbrojnych.

1940 – Zbrodnia Katyńska: Wyruszyły ostatnie transporty śmierci oficerów polskich z Kozielska do Katynia i ze Starobielska do Charkowa.

1942 – W KL Auschwitz II-Birkenau Niemcy zamordowali 1500 Żydów z Sosnowca.

1942 – W Krakowie urodził się Adam Bujak, fotografik, autor licznych albumów zdjęciowych poświęconych papieżowi Janowi Pawłowi II.

1943 – W proteście przeciwko obojętności świata wobec Zagłady narodu żydowskiego członek Rady Narodowej RP w Londynie Szmul Zygielbojm popełnił samobójstwo.

1943 – Lotnictwo radzieckie zbombardowało okupowaną przez Niemców Warszawę; według komunikatu niemieckiego zginęło około 150 osób.

1946 – Konsekracja Stefana Wyszyńskiego na biskupa lubelskiego.

1946 – W Łodzi urodził się Daniel Libeskind, architekt, autor m.in. projektu Muzeum Żydowskiego w Berlinie, Muzeum Felixa Nussbauma, Imperial War Museum North w Manchesterze, a także wieżowca Złota 44 w Warszawie.

1948 – W więzieniu mokotowskim w Warszawie wykonano wyrok śmierci na ppłk. Stanisławie Kasznicy, ostatnim komendancie głównym NSZ.

1967 – W Warszawie urodził się Paweł Althamer, rzeźbiarz, performer, autor instalacji i filmów wideo.

1967 – Zmarł Wojciech Zamecznik, grafik, autor plakatów, fotografik.

1968 – W Drezdenku urodził się Jacek Braciak, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Edi”, „Róża”, „Drogówka”, „Pod Mocnym Aniołem”, „Wołyń”.

1970 – W Londynie zmarł gen. Władysław Anders, organizator i dowódca Armii Polskiej w ZSRR, a następnie 2 Korpusu Polskiego; od lutego do maja 1945 r. pełnił obowiązki Naczelnego Wodza; pochowany na cmentarzu Monte Cassino.

1971 – W Gdańsku urodziły się pięcioraczki.

1981 – Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”.

1983 – Urodziła się Alicja Bachleda-Curuś, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Syzyfowe prace”, „Pan Tadeusz”, „Wrota Europy” i „Bitwa pod Wiedniem”.

1985 – W Warszawie zmarł Bohdan Wodiczko, dyrygent, pedagog; kierownik artystyczny i pierwszy dyrygent Filharmonii Narodowej w Warszawie.

1990 – Powstało Porozumienie Centrum; przewodniczącym partii wybrany został Jarosław Kaczyński.

1992 – W Himalajach zaginęła Wanda Rutkiewicz, wybitna himalaistka, która jako trzecia kobieta i pierwsza Europejka stanęła na wierzchołku najwyższego szczytu świata – Mount Everest.

1994 – Premiera filmu „Trzy kolory. Czerwony” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

2006 – Sejm przyjął ustawę powołującą Centralne Biuro Antykorupcyjne.

2008 – W Warszawie zmarła Irena Sendlerowa, działaczka społeczna; w czasie II wojny światowej szefowa wydziału dziecięcego Rady Pomocy Żydom „Żegota”; udzieliła pomocy 2,5 tys. dzieci żydowskich, wywożąc je z warszawskiego getta i ukrywając w polskich rodzinach, w sierocińcach oraz klasztorach.

2011 – W Warszawie zmarł Piotr „Stopa” Żyżelewicz, perkusista, członek zespołów Armia, Izrael, Voo Voo i 2Tm2,3, Brygada Kryzys, Moskwa.

13 maja

.1350 – W Łowiczu król Kazimierz Wielki zawarł sojusz antykrzyżacki z królem Danii Waldemarem IV.

1785 – Urodził się Iwan Dybicz, feldmarszałek rosyjski (z pochodzenia był Niemcem), podczas tłumienia powstania listopadowego niedoszły zdobywca Warszawy.

1794 – Insurekcja Kościuszkowska: w warownym obozie pod Połańcem wojska Naczelnika Siły Zbrojnej Tadeusza Kościuszki odparły atak oddziałów rosyjskich gen. mjr. Fiodora Denisowa.

1814 – W Warszawie urodził się Aleksander Lesser, malarz, współzałożyciel Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

1815 – W Warszawie rozpoczęło działalność literackie Towarzystwo Iksów, skupiające najwybitniejszych pisarzy, publicystów i krytyków literackich.

1859 – Urodził się Teodor Axentowicz, malarz.

1863 – Car Aleksander II mianował Michaiła Murawjowa generałem-gubernatorem Kraju Północno-Zachodniego (Litwy), nadając mu specjalne uprawnienia w celu brutalnego stłumienia powstania styczniowego.

1878 – W Zurychu zmarł Andrzej Towiański, filozof, reprezentant mesjanizmu polskiego, założyciel sekty religijnej, nazywanej Kołem Sprawy Bożej.

1901 – Urodził się Witold Pilecki, w czasie II wojny światowej oficer ZWZ-AK, w 1940 r. dostał się do KL Auschwitz, potem walczył w Powstaniu Warszawskim; w 1947 r. został aresztowany, a następnie skazany na śmierć i stracony.

1926 – Zamach majowy: Walki w Warszawie pomiędzy siłami rządowymi a oddziałami marszałka Józefa Piłsudskiego.

1926 – Urodził się Zdzisław Tobiasz, aktor, reżyser teatralny; znany m.in. z serialu „07 zgłoś się”.

1934 – Do dymisji podał się premier Janusz Jędrzejewicz.

1939 – Urodził się Włodzimierz Press, aktor, znany m.in. z roli Grigorija Saakaszwilego w serialu „Czterej pancerni i pies”.

1940 – Z obozu jenieckiego II B Arnswalde w Choszcznie uciekło kanałami centralnego ogrzewania 22 polskich oficerów. Schwytano 17 z nich, a 5 przedostało się do Warszawy.

1947 – W Zakopanem urodził się Janusz Grzywacz, kompozytor, muzyk.

1949 – W Bydgoszczy urodził się Piotr Moss, kompozytor.

1953 – W więzieniu mokotowskim zmarł ksiądz Zygmunt Kaczyński, poseł na Sejm (1919-1927), dyrektor Katolickiej Agencji Prasowej (1930-1939); w latach 1943-1944 minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie RP na emigracji; w 1945 r. powrócił do Polski; założyciel i redaktor „Tygodnika Warszawskiego”.

1958 – Urodziła się Grażyna Trela, aktorka, piosenkarka, scenarzystka, pisarka.

1963 – Urodził się Andrzej Przewoźnik, historyk, sekretarz generalny Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (1992-2010); zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie pod Smoleńskiem.

1981 – Na Placu św. Piotra w Rzymie doszło do zamachu na życie Jana Pawła II, do którego strzelał 23-letni Mehmet Ali Agca.

1982 – Początek głodówki internowanych w Białołęce w proteście przeciwko stanowi wojennemu.

1984 – W Santa Fe w stanie Nowy Meksyk zmarł Stanisław Ulam, matematyk, urodzony we Lwowie; współtwórca pierwszej amerykańskiej bomby wodorowej.

2001 – W Warszawie zmarł Paweł Hertz, poeta, tłumacz, pisarz, eseista i edytor.

2017 – W al. Wojska Polskiego w Warszawie odsłonięto pomnik rotmistrza Witolda Pileckiego. Pomnik znajduje się w pobliżu miejsca, gdzie Pilecki został aresztowany 19 września 1940 r.

2023 – W Warszawie zmarła Anna Branicka-Wolska, ostatnia przedstawicielka rodu Branickich, żołnierz Armii Krajowej, w styczniu 1945 r. aresztowana przez NKWD i wywieziona na Łubiankę, a następnie do obozu w Krasnogorsku. W latach 1947-1948 więziona w Polsce. Współzałożycielka Związku Sybiraków i Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego.

14 maja

.1792 – W Targowicy przeciwnicy reform Sejmu Czteroletniego, ze Stanisławem Potockim i Sewerynem Rzewuskim na czele, ogłosili zawiązanie konfederacji przeciwko Stanisławowi Augustowi i Konstytucji 3 Maja; w rzeczywistości konfederację zawiązano 27 kwietnia 1792 r. w Petersburgu w uzgodnieniu z cesarzową Katarzyną II.

1809 – Wojska Księstwa Warszawskiego zdobyły kontrolowany przez Austriaków Lublin.

1867 – W Krasiczynie urodził się książę Adam Stefan Sapieha, arcybiskup metropolita krakowski, kardynał.

1906 – Członek Organizacji Bojowej PPS Baruch Szulman dokonał w Warszawie udanego zamachu bombowego na podkomisarza policji rosyjskiej Konstantinowa. Podczas ucieczki z miejsca zdarzenia został zastrzelony. Aby nie dopuścić do manifestacji patriotycznej na pogrzebie, policja wykradła jego ciało, a następnie zniszczyła pomnik ustawiony na jego grobie. W okresie międzywojennym Szulman był symbolem wspólnej walki Polaków i Żydów z zaborcą.

1919 – Wojna polsko-ukraińska: Początek ofensywy wojsk polskich w Galicji Wschodniej.

1920 – Wojna polsko-bolszewicka: Front zachodni pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego rozpoczął sowiecką ofensywę na Białorusi.

1920 – W Warszawie założono Związek Literatów Polskich; pierwszym prezesem został jego inicjator Stefan Żeromski.

1921 – W Postawach koło Wilna urodził się Stanisław Jasiukiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; wystąpił m.in. w filmach „Wolne miasto”, „Lunatycy”, „Krzyżacy”, „Matka Joanna od Aniołów”, „Hrabina Cosel”, „W pustyni i w puszczy”, „Potop”, a także w serialu „Czterej pancerni i pies”.

1922 – Reprezentacja Polski w piłce nożnej rozegrała pierwszy w historii mecz przed własną publicznością, przegrywając na Stadionie Cracovii z Węgrami 0:3.1926 – Wobec zamachu stanu dokonanego przez Józefa Piłsudskiego prezydent RP Stanisław Wojciechowski przekazał władzę marszałkowi Sejmu Maciejowi Ratajowi.

1928 – W Nowym Sączu urodził się Władysław Hasior, rzeźbiarz, malarz, scenograf.

1930 – W Krakowie zmarł Władysław Orkan, poeta, pisarz, publicysta; oficer Legionów Polskich.

1930 – W Katowicach urodziła się Barbara Horawianka, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Drewniany różaniec”, „Kochankowie z Marony”, „Samotność we dwoje”, „Jezioro osobliwości”, „Pensja pani Latter”, a także w serialach „Daleko od szosy” i „Modrzejewska”.

1938 – W Warszawie urodziła się Elżbieta Czyżewska, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Mąż swojej żony”, „Zaduszki”, „Gdzie jest generał”, „Godzina pąsowej róży”, „Milczenie”, „Żona dla Australijczyka”, „Giuseppe w Warszawie”, „Rysopis”, „Niekochana”, „Małżeństwo z rozsądku” i „Wszystko na sprzedaż”.

1940 – W Borysławiu urodziła się Marta Lipińska, aktorka, zagrała m.in. w filmach „Lalka” i „Nad Niemnem”, przez wiele lat występowała jako Eliza w słuchowisku „Kocham Pana, Panie Sułku”, emitowanym w programie III Polskiego Radia.

1940 – U wybrzeżu Norwegii trafiony niemieckimi bombami zatonął MS Chrobry, polski transatlantyk, przebudowany po wybuchu wojny na transportowiec.

1943 – W Sielcach nad Oką rozpoczęto formowanie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

1944 – Żołnierze Zgrupowania Stołpeckiego AK odnieśli zwycięstwo w bitwie w Kamieniu Stołpeckim (dzisiejsza Białoruś) z dwiema brygadami sowieckiej partyzantki.

1947 – Rozpoczął działalność Wojskowy Sąd Grupy Operacyjnej „Wisła”, który do połowy września 1947 r. rozpatrzył 285 spraw; w większości dotyczyły one osób cywilnych, spośród których 173 skazano na karę śmierci, a 58 na kary dożywotniego więzienia.

1955 – W Warszawie przywódcy Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Polski, Rumunii, Węgier i ZSRR podpisali sojusz polityczno-wojskowy, określany jako Układ Warszawski.

1957 – W Warszawie rozpoczęło się IX plenum KC PZPR, na którym Władysław Gomułka wystąpił przeciwko tzw. rewizjonistom, czyli działaczom partyjnym popierającym kontynuowanie i rozszerzanie demokratyzacji zapoczątkowanej w październiku 1956 r.

1958 – Urodził się Andrzej Grubba, najlepszy w historii polski sportowiec w tenisie stołowym, zdobywca Pucharu Świata w 1988 r. i dwukrotny finalista tych rozgrywek.

1973 – W Siedlcach zmarł Bohdan Arct, pilot myśliwski; w czasie II wojny światowej w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii, m.in. dowódca eskadry „B” w Dywizjonie 303.

1983 – Zmarł Grzegorz Przemyk, 19-letni warszawski licealista pobity przez milicjantów.

1984 – Premiera filmu „Seksmisja” w reżyserii Juliusza Machulskiego.

2005 – W Warszawie odsłonięto pomnik generała Charles’a de Gaulle’a.

2008 – Zmarł Roman Wapiński, historyk, autor biografii Władysława Sikorskiego, Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego.

2010 – Na południu Polski rozpoczęły się ulewne deszcze, które zapoczątkowały największą od 160 lat powódź w dorzeczu Wisły. W jej wyniku zginęło 25 osób.

2024 – W wieku 101 lat zmarła Zofia Czekalska, uczestniczka Powstania Warszawskiego, była w nim łączniczką w Zgrupowaniu Chrobry II.

15 maja

.1306 – Książę Władysław Łokietek zajął Wawel, jednak sam Kraków pozostał wierny Czechom, aż do śmierci króla Wacława III w sierpniu tego samego roku.

1702 – Zmarł Feliks Kazimierz Potocki, hetman wielki koronny, zwycięzca w bitwie z Tatarami pod Podhajcami w 1698 r.

1815 – Książę Antoni Henryk Radziwiłł został namiestnikiem Wielkiego Księstwa Poznańskiego, powołanego przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III.

1863 – Powstanie styczniowe: w Płocku rozstrzelany został przez władze rosyjskie Zygmunt Padlewski, członek Komitetu Centralnego Narodowego, naczelnik warszawskiej organizacji miejskiej oraz Powstania w guberni płockiej.

1878 – Angielski inżynier William Lindley przedłożył władzom Warszawy projekt sieci wodociągowej.

1885 – Urodził się Marian Kukiel, historyk wojskowości, minister obrony narodowej w rządzie RP na uchodźstwie w latach 1942-1949.

1890 – W Suchej Beskidzkiej urodził się Ferdynand Goetel, pisarz i publicysta; w 1943 r. w porozumieniu z Delegaturą Rządu RP na Kraj był członkiem delegacji zaproszonej przez władze niemieckie do Katynia.

1909 – W Krakowie założono Akademicki Związek Sportowy.

1917 – Urodził się Jerzy Duszyński, aktor, wielki amant polskiego kina, odtwórca niezapomnianych ról w „Zakazanych piosenkach” i „Skarbie”; wystąpił również w filmach „Awantura o Basię” i „Śmierć prezydenta”.

1922 – W Genewie podpisana została tzw. konwencja górnośląska pomiędzy Polską i Niemcami, zapewniała szczególną ochronę mniejszościom narodowym po obu stronach granicy.

1925 – Urodził się Tadeusz Bartosik, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Zezowate szczęście”, „Stawka większa niż życie” i „Doktor Murek”.

1926 – Zamach majowy: Marszałek Sejmu Maciej Rataj, który po ustąpieniu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego pełnił obowiązki głowy państwa, powołał nowy rząd z Kazimierzem Bartlem na czele.

1936 – Gen. Felicjan Sławoj Składkowski został premierem; zajmował to stanowisko do końca września 1939 r.

1950 – Władze zlikwidowały Związek Harcerstwa Polskiego i rozpoczęły tworzenie Organizacji Harcerskiej w ramach ZMP.

1951 – Na konferencji prasowej zorganizowanej przez Kongres Wolności Kultury w Paryżu Czesław Miłosz ogłosił decyzję o pozostaniu na emigracji.

1954 – W Krakowie urodził się Jan Frycz, aktor; związany m.in. z Teatrem im. Słowackiego w Krakowie.

1954 – W Rabce urodził się Janusz Stokłosa, kompozytor, muzyk.

1956 – Stanisław Królak, jako pierwszy polski kolarz, wygrał Wyścig Pokoju.

1977 – W Krakowie po śmierci Stanisława Pyjasa studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego powołali Studencki Komitet Solidarności – pierwszą niezależną organizację studencką w PRL.

1977 – W Nowej Hucie kardynał Karol Wojtyła konsekrował kościół p.w. Matki Boskiej Królowej Polski.

1991 – Premiera filmu „Podwójne życie Weroniki” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

1993 – W Warszawie zmarł Andrzej Kuśniewicz, prozaik, eseista, poeta; autor „Lekcji martwego języka”, „Króla Obojga Sycylii”, „Mieszanin obyczajowych”.

1993 – Premiera filmu „Kolejność uczuć” w reżyserii Radosława Piwowarskiego.

1997 – W Warszawie zmarł Andrzej Drawicz, pisarz, krytyk literacki, tłumacz, znawca literatury rosyjskiej i problematyki wschodniej; prezes Komitetu ds. Radia i Telewizji w latach 1989-1991.

2015 – zmarł Leszek Wajda, scenograf, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, współpracował ze swoim starszym bratem Andrzejem Wajdą m.in. przy pracy nad filmem „Popiół i diament”.

2022 – Zmarł aktor teatralny i filmowy, reżyser i scenarzysta Ignacy Gogolewski, W latach 2005-2006 był prezesem ZASP-u.

2022 – Zmarł Stanisław Kulon, rzeźbiarz, autor m.in. monumentalnego Pomnika Chwała Saperom w Warszawie oraz serii obrazów upamiętniających sowieckie deportacje obywateli II RP z Kresów.

2022 – Zmarł Jerzy Trela, aktor teatralny i filmowy oraz profesor krakowskiej Akademii Sztuk Teatralnych. Zagrał w życiu około 350 ról teatralnych i filmowych.

16 maja

.1561 – Zmarł Jan Tarnowski, hetman wielki koronny, kasztelan krakowski; zwycięski wódz w bitwie pod Obertynem w 1531 r.

1648 – Powstanie Chmielnickiego: W bitwie pod Żółtymi Wodami armia kozacko-tatarska pokonała wojska polskie dowodzone przez Stefana Potockiego.

1657 – W Janowie Poleskim zabity został jezuita Andrzej Bobola; kanonizowany przez papieża Piusa XI w 1938 r., w 2002 r. ogłoszony patronem Polski.

1825 – W Kaliszu urodziła się Maria Angela Truszkowska, zakonnica, założycielka zgromadzenia felicjanek; beatyfikowana w 1993 r.

1902 – W Sosnowcu urodził się Jan Kiepura, światowej sławy śpiewak operowy.

1915 – Początek walk I Brygady Legionów Polskich pod Konarami i Kozinkiem; w walkach, które trwały do 22 maja, z rosyjską 3 Dywizją Grenadierów poległo blisko 700 legionistów, czyli ponad 12 proc. stanu osobowego brygady.

1919 – We Lwowie urodził się Zbigniew Kurtycz, piosenkarz, kompozytor.

1920 – W Warszawie urodził się Leopold Tyrmand, prozaik, publicysta, krytyk muzyczny, popularyzator jazzu, autor powieści „Zły” oraz „Dziennika 1954”.

1925 – Podniesiono polską banderę na pierwszym w II Rzeczypospolitej jachcie morskim SY „Carmen”.

1929 – W Poznaniu otwarto Powszechną Wystawę Krajową.

1930 – W Warszawie urodziła się Krystyna Zachwatowicz, scenograf, aktorka, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.

1930 – W Pilznie urodził się Stanisław Brudny, aktor warszawskiego Teatru Studio; zagrał m.in. w filmach „Komediantka”, „Tato” i „Statyści”.

1930 – We Włodawie urodziła się Janina Traczykówna, aktorka, przez wiele lat związana z warszawskim Teatrem Dramatycznym; wystąpiła m.in. w filmach „Ludzie z pociągu”, „Walet pikowy”, „Noce i dnie”, „Brunet wieczorową porą”, „Dzień świra” i „Wszyscy jesteśmy Chrystusami”.

1942 – W New Haven zmarł Bronisław Malinowski, antropolog społeczny, etnolog, religioznawca, podróżnik; autor prac „Argonauci Zachodniego Pacyfiku”, „Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji” i „Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich”.

1943 – Na znak stłumienia powstania w warszawskim getcie Niemcy wysadzili w powietrze Wielką Synagogę. Ładunki wybuchowe odpalił Juergen Stroop, dowódca akcji likwidacji getta.

1944 – Początek deportacji do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau 438 tys. Żydów z Węgier.

1944 – Bunt Romów w KL Birkenau.

1944 – Urodził się Maciej Zembaty, poeta, satyryk, reżyser radiowy, muzyk, tłumacz poezji Leonarda Cohena.

1950 – W Białymstoku urodziła się Anna Romantowska, aktorka, wystąpiła w filmach „Dzieci i ryby”, „Kobieta i kobieta”, „Zabij mnie glino”, „Przesłuchanie”, „Sztuka kochania”, „Statyści”, „Nigdy nie mów nigdy”, a także w serialach „Matki, żony i kochanki” oraz „Czas honoru”.

1972 – W Krakowie urodził się Andrzej Duda – prezydent RP w latach 2015-2025.

1972 – W Koninie urodził się Szymon Bobrowski, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Prawo ojca”, „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową”.

1975 – Premiera serialu telewizyjnego „Czterdziestolatek” w reżyserii Jerzego Gruzy.

1982 – W Warszawie zmarł Jerzy Krzysztoń, prozaik, dramaturg, scenarzysta; autor m.in. „Opowiadań indyjskich” i powieści „Obłęd”, „Krzyż południa”.

1983 – Premiera filmu „Wielki Szu” w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.

1989 – W Krakowie doszło do gwałtownych starć milicji z młodzieżą uczestniczącą w manifestacjach zorganizowanych przez KPN, NZS, Federację Młodzieży Walczącej i Ruch WiP.

1991 – Rozformowane zostały Wojska Ochrony Pogranicza. Rozpoczęła funkcjonowanie Straż Graniczna.

2000 – W Warszawie zmarł Andrzej Szczypiorski, prozaik, publicysta; autor powieści „Msza za miasto Arras”, „Początek”, „Noc, dzień i noc”, „Autoportretu z kobietą”, a także zbiorów opowiadań – m.in. „Amerykańska whisky” oraz dziennika „Z notatnika stanu wojennego”.

2014 – W Warszawie zmarł Marek Nowakowski, pisarz, scenarzysta, publicysta.

17 maja

.1490 – Urodził się Albrecht Hohenzollern, wielki mistrz krzyżacki (1511-1525), przeprowadził sekularyzację państwa zakonnego, przeszedł na luteranizm i złożył hołd lenny królowi Zygmuntowi Staremu.

1587 – W Mitawie zmarł Gothard Kettler, ostatni mistrz Zakonu Kawalerów Mieczowych; w 1561 r. zawarł pakt dotyczący sekularyzacji zakonu oraz wcielenia Inflant do Polski i Litwy; po złożeniu oznak swej godności, jako świecki książę, otrzymał w dziedziczne lenno Kurlandię i Semigalię.

1866 – We Włocławku urodził się Julian Marchlewski, współorganizator SDKPiL i Związku Spartakusa w Niemczech (1916); jeden z założycieli Międzynarodówki Komunistycznej; w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. przewodniczący Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski w Białymstoku.

1870 – W Krakowie urodził się Lucjan Rydel, poeta, dramatopisarz, tłumacz, czołowy przedstawiciel literackiego nurtu Młodej Polski; po poślubieniu w 1900 r. Jadwigi Mikołajczykówny, córki chłopa z Bronowic, Rydel stał się pierwowzorem Pana Młodego z „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego.

1918 – W Paryżu zmarł Bronisław Piłsudski, etnograf, lingwista, muzeolog; za udział w przygotowaniach do zamachu na cara Aleksandra III w 1887 r. skazany został na 15 lat zesłania i ciężkich prac na Sachalinie.

1920 – Urodziła się Zofia Rysiówna, aktorka; występowała w teatrach Krakowa, Poznania i Warszawy, grała także w Teatrze Telewizji oraz w wielu filmach, m.in. „Mam tu swój dom”, „Drewniany różaniec” i „Królowa aniołów”; w czasie II wojny światowej więziona w niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrück.

1923 – W Warszawie podpisana została koalicyjna umowa pomiędzy PSL „Piast”, Związkiem Ludowo-Narodowym i Chrześcijańską Demokracją – nazywana paktem lanckorońskim (od Lanckorony, gdzie prowadzono poufne negocjacje).

1924 – W Kowlu urodził się Kazimierz Dejmek, reżyser teatralny, aktor, dyrektor teatrów, m.in. Teatru Narodowego w Warszawie (1962-1968), gdzie wyreżyserował „Kordiana” Juliusza Słowackiego oraz „Dziady” Adama Mickiewicza z Gustawem Holoubkiem w roli Gustawa-Konrada; minister kultury i sztuki w latach 1993-1996.

1928 – W Amsterdamie rozpoczęły się IX Letnie Igrzyska Olimpijskie, w czasie których Halina Konopacka, wygrywając konkurs rzutu dyskiem, zdobyła pierwszy złoty medal olimpijski dla Polski.

1933 – W Warszawie urodził się Jarosław Abramow-Newerly, dramatopisarz, prozaik, satyryk, autor słuchowisk oraz tekstów i muzyki do piosenek.

1940 – Urodził się Marcel Łoziński, reżyser dokumentalista – nominowany do Oscara za film „89 mm od Europy „.

1941 – W Warszawie gestapo aresztowało kierownictwo konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego: prof. Romana Rybarskiego, prof. Teofila Staniszkisa i Mieczysława Trajdosa, a także Stanisława Sedlaczka – naczelnika Harcerstwa Polskiego.

1953 – W Warszawie rozpoczęły się X Mistrzostwa Europy w Boksie, podczas których polscy pięściarze zdobyli pięć złotych medali.

1953 – W Szczecinie urodził się Marek Biliński, kompozytor, multiinstrumentalista, jeden z prekursorów muzyki elektronicznej w Polsce.

1955 – urodził się Czesław Lang, kolarz, wicemistrz olimpijski z Moskwy (1980), srebrny i brązowy medalista mistrzostw świata w jeździe drużynowej na czas; organizator Tour de Pologne.

1964 – W Warszawie urodził się Grzegorz Przemyk, syn opozycyjnej poetki Barbary Sadowskiej, 12 maja 1983 r. zatrzymany i pobity przez milicjantów, zmarł dwa dni później w wyniku doznanych obrażeń.

1967 – W Buenos Aires zmarł Marian Seyda, polityk, prawnik, publicysta; członek Związku Ludowo-Narodowego i Stronnictwa Narodowego; poseł na Sejm (1919-1928), senator (1928-1935), minister spraw zagranicznych (1923); w czasie II wojny światowej w rządzie RP na uchodźstwie.

1972 – Bundestag zatwierdził „Układ między PRL a RFN o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków”, podpisany 7 grudnia 1970 r. w Warszawie przez Józefa Cyrankiewicza i Willy’ego Brandta; zawierał m.in. uznanie przez stronę zachodnioniemiecką polskiej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.

1984 – Polska w ślad za ZSRR zdecydowała o zbojkotowaniu Igrzysk Olimpijskich w Los Angeles. Bojkot ten był następstwem podobnej decyzji ze strony państw zachodnich cztery lata wcześniej, gdy igrzyska zorganizowano w Moskwie.

2014 – Biskup Wojciech Polak został mianowany metropolitą gnieźnieńskim i prymasem Polski.

2018 – W Cambridge zmarł pochodzący z Polski Richard Pipes, jeden z najbardziej znanych sowietologów, doradca prezydenta Ronalda Reagana ds. Związku Sowieckiego i Europy Wschodniej.

18 maja

.1675 – W Hamburgu zmarł Stanisław Lubieniecki, astronom, historyk, działacz ariański.1792 – Wojska rosyjskie przekroczyły granice Rzeczypospolitej – początek wojny w obronie Konstytucji 3 Maja.

1800 – W Petersburgu zmarł Aleksander Suworow, rosyjski feldmarszałek, dowódca wojsk tłumiących Powstanie Kościuszkowskie,

1852 – W Zamościu urodził się Icchok Lejb Perec, pisarz żydowski, tworzący w języku jidysz.

1905 – W Łodzi urodził się Władysław Hańcza, aktor, reżyser teatralny, pedagog; niezapomniany odtwórca ról Kargula w komediach Sylwestra Chęcińskiego, Macieja Boryny w „Chłopach” Jana Rybkowskiego i księcia Janusza Radziwiłła w „Potopie” Jerzego Hoffmana.

1910 – W Grodnie zmarła Eliza Orzeszkowa, pisarka, publicystka, autorka powieści „Nad Niemnem”, „Meir Ezofowicz”, „Marta”.

1920 – W Wadowicach urodził się Karol Wojtyła, w latach 1978-2005 papież Jan Paweł II, wcześniej arcybiskup-metropolita krakowski.

1933 – W Częstochowie urodził się Władysław Terlecki, pisarz, autor powieści i opowiadań historycznych, m.in. cyklu związanego z Powstaniem Styczniowym: „Spisek”, „Dwie głowy ptaka”, „Powrót z Carskiego Sioła”, „Rośnie las” i „Lament”.

1935 – Na Wawelu odbył się pogrzeb marszałka Józefa Piłsudskiego.

1937 – W Warszawie urodziła się Barbara Wachowicz, pisarka, scenarzystka, autorka reportaży historyczno-literackich, m.in. „Dom Sienkiewicza”, „Czas nasturcji”, „Ciebie jedną kocham. Tropami Stefana Żeromskiego w najściślejszej ojczyźnie”, „Marie jego życia”, „Malwy na lewadach” oraz cyklu „Wierna rzeka harcerstwa”.

1938 – Tadeusz Góra ustanowił rekord długości lotu szybowcem, pokonując dystans 577,8 km z Bezmiechowej w Bieszczadach do Małych Solecznik pod Wilnem; za pokonanie bariery 500 km w locie swobodnym, jako pierwszy pilot na świeci wyróżniony został przez Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI) – Medalem Lilienthala.

1943 – Żandarmeria niemiecka i oddziały ukraińskiej policji pomocniczej dokonały pacyfikacji wsi Szarajówka na Zamojszczyźnie, podczas której co najmniej 58 mieszkańców, w tym wiele kobiet i dzieci, wepchnięto do kilku domów i stajni i spalono żywcem.

1944 – Oddziały 2 Korpusu Polskiego zdobyły wzgórze Monte Cassino; w czasie walk zginęło 923 polskich żołnierzy, 2931 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych;

1958 – Spektaklem „Bal w Operze” Richarda Heubergera rozpoczął działalność Teatr Muzyczny w Gdyni.

1970 – Zakończyła się trwająca od 30 marca operacja obracania Pałacu Lubomirskich w Warszawie, tak aby zasłaniał halę Gwardii, a jego kolumnada zamknęła perspektywę głównej alei Ogrodu Saskiego.

1974 – Ukończono budowę najwyższego na świecie (646,38 m) masztu radiowego w Konstantynowie koło Płocka.

1975 – W Ann Arbor w stanie Michigan zmarł Kazimierz Fajans, fizykochemik, pionier nauki o promieniotwórczości.

1981 – Premiera filmu „Polonia Restituta” w reżyserii Bohdana Poręby.

1984 – Premiera filmu „To tylko rock” w reżyserii Pawła Karpińskiego.

1992 – W Warszawie podpisany został polsko-ukraiński traktat o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy.

2003 – Papież Jan Paweł II kanonizował Urszulę Ledóchowską, założycielkę Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego.

2004 – W Konstancinie zmarł prof. Stefan Świeżawski, filozof, tomista, historyk filozofii średniowiecznej i nowożytnej; autor publikacji „Dzieje filozofii europejskiej XV wieku” oraz „Dzieje europejskiej filozofii klasycznej”; przez wiele lat związany z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim.

2009 – Himalaistka Kinga Baranowska weszła na szczyt Kanczendzongi w Himalajach, dzięki czemu Polska została pierwszym krajem, którego przedstawicielki zdobyły wszystkie ośmiotysięczniki.

2011 – W Chislehurst pod Londynem zmarła Włada Majewska, aktorka, pieśniarka, legenda przedwojennej „Wesołej Lwowskiej Fali”; działaczka emigracyjna i wieloletnia pracowniczka Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

2013 – Zmarł Marek Jackowski, założyciel i gitarzysta zespołu Maanam, wcześniej współpracował z krakowską Piwnicą pod Baranami i grał w zespole Anawa.

PAP/MJ