Nowa polska wystawa w bloku 15 Muzeum Auschwitz

W połowie roku gotowa będzie nowa stała wystawa „Polacy w KL Auschwitz. Mieszkańcy ziemi oświęcimskiej w czasie II wojny światowej”. Rzecznik Muzeum Auschwitz Bartosz Bartyzel powiedział, że rozpoczął się już jej montaż w poobozowym bloku 15.

Ekspozycja polska w Oświęcimiu

.„Rozpoczął się już montaż nowej ekspozycji. Potrwa do połowy roku. Ekspozycja powstaje na dwóch kondygnacjach poobozowego bloku 15” – powiedział Bartyzel.

Wcześniej zabytkowy blok 15 został poddany gruntownemu remontowi konserwatorskiemu, który trwał od stycznia ubiegłego roku.

Ekspozycja polska będzie stanowiła rozszerzenie powstającej w muzeum nowej wystawy głównej. W sposób szczególny skupi się na losach Polaków w Auschwitz. Przedstawi historię więźniów obozu rejestrowanych jako polityczni, ale także wszystkie inne kategorie osadzonych w nim obywateli polskich – w tym polskich Żydów, kierowanych do obozu Auschwitz na zagładę.

Autorem scenariusza ekspozycji jest dr Piotr Setkiewicz, kierownik Centrum Badań Muzeum Auschwitz. Jak wskazał, pierwsza część będzie opowiadała o początkach wojny i okupacji niemieckiej w Polsce, zobrazuje skalę prześladowań i okrucieństwa, a także planowość dokonywanych przez niemiecką policję aresztowań. Omówione zostaną też mechanizmy deportacji polskich Żydów, kategorie polskich więźniów KL Auschwitz, przyczyny ich śmierci w obozie, a także temat wyzwolenia i budowania pamięci po wojnie.

Jak będzie wygladała nowa wystawa w Muzeum Auschwitz?

.Druga część dotyczyła będzie zarówno historii Oświęcimia w czasie II wojny światowej – realiów okupacji, wysiedleń, aktywności firmy IG Farbenindustrie, niemieckich planów przebudowy miasta, jak i pomocy niesionej z narażeniem życia więźniom przez Polaków mieszkających w pobliżu tak zwanej strefy interesów obozu – obszaru 40 km kwadratowych izolujących jego teren od świata zewnętrznego.

Całość zakończy wykaz ponad 1,2 tys. nazwisk osób pomagającym więźniom.

Projekt jest realizowany dzięki nadzwyczajnemu wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Na czas tworzenia nowej wystawy polskiej odwiedzającym udostępniona została tymczasowa ekspozycja poświęcona losom Polaków w Auschwitz. Umieszczona jest na parterze bloku 21.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Pierwszy transport polskich więźniów politycznych, liczący 728 osób, przybył do Auschwitz z więzienia w Tarnowie 14 czerwca 1940 roku. Polacy stanowili drugą, pod względem liczby osób deportowanych do obozu, grupę więźniów. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów.

W latach 1940-1945 Niemcy przywieźli do obozu około 1,3 mln osób. Około 450 tys. było obywatelami II Rzeczpospolitej: 300 tys. Żydów, 150 tys. Polaków oraz 1,4 tys. Romów.

W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Śmierć poniosła też połowa ze 150 tys. deportowanych Polaków.

Jak Auschwitz-Birkenau kształtuje współczesną świadomość historyczną

.Ostatni przykład filmu Strefa interesów Jonathana Glazera pokazał (a nawet pozwolił usłyszeć), jak nieustannie Auschwitz potrafi inspirować do ukazywania coraz to nowych aspektów grozy czasów ekstremalnej dehumanizacji. Także swym pejzażem i zachowanymi artefaktami żaden inny niemiecki obóz koncentracyjny nie oddawał lepiej fenomenu biurokratycznej pedanterii nowoczesnej i przemysłowej zagłady, w której miliony ludzi, unicestwiane z motywów rasowych i politycznych w specjalnie zaprojektowanych urządzeniach masowego mordu, finalnie przekształcano w użyteczny surowiec na potrzeby gospodarki, ponieważ Auschwitz to także zachowane do dziś budzące grozę góry ludzkich włosów, protez, butów lub okularów pozostałych po zamordowanych, rzeczy, których nie zdążono wywieźć i zużytkować.

Każdego roku powstałe na terenie obozu muzeum odwiedzają rzesze turystów z całego świata (w 2024 r. było to ponad 1,8 mln.). W wielu polskich domach żywe są nadal wspomnienia o pobycie kogoś z rodziny w tym miejscu. Zdarza się nawet, że pobyt przodka w innym z licznych obozów koncentracyjnych jest zapamiętywany w kategorii pobytu „w Auschwitz”, gdyż spośród wielu nazw niemieckich obozów, których się już nie pamięta, ten najsilniej identyfikowany jest z nazistowskim systemem represji i zbrodni.

Te i inne czynniki sprawiają, że obóz ten jest zakorzeniony w świadomości Polaków jak żaden inny podobny obiekt stworzony ręką któregokolwiek z okupantów. Stał się symbolem i „węzłem” zbiorowej pamięci. Nie wolno jednak w żadnej mierze ulegać przekonaniu, że historia obozu funkcjonująca w świadomości społecznej jest lustrzanym odzwierciedleniem stanu badań historycznych odkrywających nieustannie nowe aspekty dziejów tego kompleksu zagłady.

Przegląd badań z ostatnich kilku dekad pokazuje np., że na świadomości wielu pokoleń Polaków (zwłaszcza starszych) nadal ciąży brzemię lat komunistycznej propagandy, starającej się tak bardzo „umiędzynarodowić” więźniów i spolonizować ofiary Auschwitz (używano wówczas nawet konsekwentnie nazwy Oświęcim), że z grona ofiar obozu niemal całkowicie zniknęli Żydzi. Z kolejnymi latami stan wiedzy na temat tego, kto był najliczniejszą kategorią ofiar, systematycznie się poprawia, lecz nadal jest on daleki od doskonałości. Dlatego warto śledzić w tym roku sondaże o stanie wiedzy o historii obozu, które pojawią się przy okazji nadchodzącej rocznicy. Należy to podkreślić szczególnie, gdyż ukazuje niezwykle ważny aspekt usytuowania Auschwitz na skrzyżowaniu pamięci Polaków i Żydów, co prowadziło nierzadko w historii do poważnych konfliktów.

Artykuł dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-krzysztof-malicki-auschwitz-birkenau-swiadomosc-historyczna/

PAP/WszystkocoNajważniejsze/MB