Nowy gatunek motyla nazwany na cześć Kopernika

Catasticta copernicus – tak nazwano, na cześć Mikołaja Kopernika, nowy gatunek motyla, którego badacze z Uniwersytetu Jagiellońskiego odkryli w peruwiańskich Andach.

Nowy gatunek motyla

.Catasticta to różnorodny rodzaj motyli z rodziny bielinkowatych, w którym do tej pory wyróżniono i opisano ponad 100 gatunków. „Rodzaj ten przykuwa uwagę wielu badaczy i wydaje się, że jest dosyć dobrze poznany. Tymczasem naukowcy z Uniwersytetu Jagielońskiego (UJ) zidentyfikowali jego nowy gatunek. Catasticta copernicus występuje na granicy lasu na wysokości około 3500 m n.p.m. w peruwiańskiej części Andów” – podano w informacji prasowej na stronach uczelni.

Samce Catasticta copernicus są mocno terytorialne i przepędzają inne owady z miejsca, w którym oczekują na samice. Wybierają strategiczne pozycje nad koroną drzewa lub nad ostrym grzbietem górskim i w godzinach okołopołudniowych aktywnie go pilnują.

Jak zaznaczył dr Rafał Garlacz, zastępca dyrektora Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego na stronach internetowych uczelni, „odkrycie nowego gatunku dowodzi, że stopień poznania wielu regionów świata jest ciągle niedostateczny i tylko intensywne badania terenowe mogą pomóc w zapełnieniu tej luki, zanim obszary te zostaną bezpowrotnie zniszczone przez człowieka”.

W zbiorach Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ przechowywane są 4 osobniki Catasticta copernicus (3 samce i 1 samica), a kolejnych 11 okazów znajduje się w innych kolekcjach w Europie.

Pierwsze okazy zostały pozyskane w 2021 roku w środkowym Peru przez ekspedycję naukową zorganizowaną przez Christera Fahraeusa z Uniwersytetu w Lund (Szwecja). W wyprawie tej uczestniczył także prof. Tomasz Pyrcz z Instytutu Zoologii i Badań Biomedycznych UJ. „Teren, który był badany to bardzo niedostępny obszar Andów. Dostanie się w nieeksplorowane do tej pory miejsca wymagało użycia helikoptera i zaangażowania armii peruwiańskiej. W trakcie badań odkrytych zostało wiele innych gatunków motyli z różnych grup taksonomicznych” – poinformowała uczelnia.

Świat roślin i zwierząt

.Profesor Uniwersytetu Wrocławskiego i Dyrektor Ogrodu Botanicznego we Wrocławiu, Zygmunt KĄCKI w tekście „Utracone bogactwo polskiej przyrody” zaznacza, że: .„Wokół nas istnieje świat wspaniałych roślin i zwierząt, które wypracowały własny, wybitny system komunikacji i życia. Jest to układ setek milionów połączeń troficznych i współwystępowania, w którym każde drzewo, kwiat i zwierzę są zależne od swojego istnienia. Zachłanność i egoizm człowieka w eksploatowaniu natury pozbawiła te istoty domu – środowiska, w którym żyjemy i bez którego my także nie przetrwamy. Możemy pozostać głusi i zamknięci na potrzeby innych organizmów, jednak również człowiek ma granice adaptacji, a przede wszystkim potrzebuje żywności i czystego powietrza. Nie powinniśmy czekać na zmiany wprowadzone przez międzynarodowe organizacje czy decydentów. Mamy nasze środowisko, o które należy zadbać. Nasze rośliny i zwierzęta. Każdy może przyczynić się do zachowania swoistej, lokalnej bioróżnorodności, wspierając ochronę przyrody i klimatu”.

Catasticta copernicus – nowy gatunek motyla

.Gatunek Catasticta copernicus został opisany w czasopiśmie naukowym Zootaxa przez zespół autorów, którego troje członków to pracownicy Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Naukowcy z UJ, nadając nazwę motylowi, oddali w ten sposób hołd wybitnemu i wszechstronnemu naukowcowi, jakim był Mikołaj Kopernik w 550. rocznicę jego urodzin.

„Każdy badacz, odkrywający nowy dla nauki gatunek, posiada przywilej wybrania mu nazwy. Co prawda nazwa musi być zgodna z odpowiednim kodeksem, jednak istnieje duża dowolność co do jej znaczenia” – powiedział dr Rafał Garlacz z Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ. Raz nadana nazwa nie może być usunięta, wymazana – ślad po niej pozostaje na zawsze w literaturze naukowej. „Uhonorowanie osoby poprzez zapożyczenie nazwy od jej imienia lub nazwiska jest swego rodzaju pomnikiem, którego nie można obalić” – zauważył Garlacz.

Podkreślił, że „droga do stwierdzenia, że badany okaz należy do nowego gatunku, bywa długa i żmudna”. „Wymaga ona przede wszystkim zweryfikowania i sprawdzenia we wszystkich dostępnych kolekcjach oraz literaturze informacji na temat gatunków już znanych. Wiąże się to często z potrzebą wykonania różnorodnych analiz – zarówno morfologicznych i anatomicznych, ale także molekularnych czy biochemicznych” – powiedział Garlacz, cytowany na stronach UJ. Dopiero wyniki z wszystkich procedur pozwalają na pewne stwierdzenie odkrycia nowego gatunku. „Badania taksonomiczne to długi proces prowadzony w bardzo wąskiej specjalizacji, który jest niezbędny do poznania zależności ewolucyjnych” – wytłumaczył.

Czego możemy nauczyć się od zwierząt?

.Specjalistka w zakresie etologii oraz socjobiologii z Pracowni Etologii Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN w Warszawie, prof. Ewa J. GODZIŃSKA, na łamach „Wszystko co Najważniejsze” zaznacza, że: „Jednym z najważniejszych fundamentów życia społecznego jest ofiarność, czyli gotowość do wyświadczania innym przysług mimo związanego z tym ryzyka, czasem nawet za cenę życia. Altruizm to działania, które przynoszą korzyści innym osobnikom, ale dla altruisty wiążą się z ponoszeniem strat lub przynajmniej ze znacznym tego ryzykiem. Istnieje nawet zjawisko altruistycznego samobójstwa. U niektórych gatunków mszyc osobniki specjalizujące się w obronie kolonii, tak zwani żołnierze, poświęcają życie, by bronić swoje towarzyszki przed wrogami naturalnymi. Gdy napastnik (zwykle gąsienica) uszkodzi zamieszkiwaną przez mszyce galasówkę, żołnierze naprawiają to uszkodzenie za pomocą szybko koagulującej cieczy wyrzucanej z własnego ciała. Żołnierz miesza tę ciecz odnóżami, by przyspieszyć jej koagulację, a potem ginie powolną śmiercią spowodowaną przez nagłą utratę płynów. Żołnierze golców piaskowych, niewielkich afrykańskich ssaków prowadzących podziemny tryb życia, również często poświęcają życie dla swojej kolonii, ponosząc śmierć podczas obrony swoich pobratymców przed wężami”.

„Ważną podkategorią ryzykownych zachowań altruistycznych są tak zwane zachowania ratunkowe, czyli przychodzenie z pomocą konkretnym osobnikom, które znalazły się w niebezpieczeństwie. W r. 2002 polscy badacze Wojciech Czechowski, Ewa J. Godzińska i Marek Kozłowski zainicjowali współczesne badania takich zachowań, opisując, jak robotnice trzech gatunków mrówek ratują towarzyszki atakowane przez drapieżne larwy mrówkolwa. Szerokie spektrum zachowań ratunkowych zostało też opisane u wielu innych gatunków mrówek i u licznych kręgowców, takich jak różne gryzonie i naczelne, słonie, mangusty, psy, dziki, walenie i niektóre ptaki. W badaniach tych obserwowano i analizowano nie tylko przychodzenie z pomocą osobnikom zaatakowanym przez drapieżnika, lecz również pomoc w uwalnianiu się z różnych naturalnych i sztucznych pułapek” – pisze prof. Ewa J. GODZIŃSKA w tekście „Czego możemy nauczyć się od zwierząt?”.

PAP/WszytskocoNajważniejsze/eg