Znajomość historii może chronić przed popełnianiem błędów, uleganiem złudzeniom — prof. Andrzej NOWAK

niedziela tygodnik prof Andrzej Nowak wywiad

„Historia podawana rzetelnie, choćby w podstawowym zarysie, jest jedynym sprawdzianem teraźniejszości. Nie wiemy, co będzie ale możemy wiedzieć, co było. I dzięki temu możemy oceniać to, co jest teraz” – mówi prof. Andrzej Nowak w rozmowie z Wojciechem Dudkiewiczem dla tygodnika Niedziela.

Lekcja historii w tygodniku Niedziela

.O tym, dlaczego tak bardzo ważna jest znajomość historii i jak wiedza o przeszłości powinna wpływać na kształtowanie teraźniejszości opowiada w dla tygodnika Niedziela prof. Andrzej Nowak, historyk, sowietolog, publicysta, profesor nauk humanistycznych, kierownik Pracowni Historii Europy Wschodniej w Instytucie Historii UJ oraz Pracowni Historii Europy Wschodniej i Studiów nad Imperiami XIX i XX wieku w IH PAN, Kawaler Orderu Orła Białego.

Profesor podkreśla, że wyjściowym punktem trudnej i niepozbawionej rozlewu krwi historii Polski jest jej położenie geopolityczne – pomiędzy starszymi i najpotężniejszymi w Europie wspólnotami: germańską i wschodniosłowiańską. Tak samo ważny jest fakt, że to właśnie Polska stała się przystanią dla bardzo licznej, zewsząd wyganianej społeczności żydowskiej, która zaczęła do nas napływać już w XIII wieku. Historia Polaków to, według prof. Nowaka, historia wyjątkowa przez wzgląd na zachowaną zbiorowym wysiłkiem, w chwilach próby, tożsamość.

Prof. Andrzej Nowak zwraca również szczególną uwagę na naszą przynależność do kultury i tradycji europejskiej, która opiera się na dwóch podstawowych elementach: chrześcijaństwie i obywatelstwie: „Polska powstała dlatego, że weszła do cywilizacji łacińskiej, wspólnoty katolickiej, z chwilą chrztu i w niej pozostaje”.

„Nasze miejsce jest w Europie, której sercem jednakże nie jest Paryż, Berlin, Antwerpia itd., lecz jest nim Rzym papieski, Krzyż, zasada równej godności dzieci Bożych, gdzie nie powinno być podporządkowania peryferii centrum, nie powinno się akceptować pomysłów wychodzenia poza naturę ludzką, buntowania się przeciwko ludzkiej naturze, tworzenia wizji podporządkowania człowieka zielonemu ładowi, gender itd.” – podkreśla profesor, stając w kontrze do współczesnej debaty publicznej opartej na relatywizmie i emocjach.

Profesor, powtarzając za Janem Pawłem II, apeluje w tygodniku „Niedziela”: „Polska musi walczyć o Europę. Nie sama, powinna szukać partnerów w dziele powstrzymywania katastrofy Europy – w krajach europejskich, które też widzą to szaleństwo i chcą zatrzymać samozagładę Europy”.

Historia punktem wyjścia do oceny teraźniejszości

.Prof. Andrzej Nowak jako jedno z jarzm, które zaburzają umiejętności poznawania i oceniania faktów, wymienia smartfony: „W ostatnich 300 latach, po czasie kryzysu, przychodziły przebudzenie, samoorganizacja, walka, protest przeciwko kapitulacji. Wspomniane agresywne zjawiska „rządzą” w smartfonie, który jest dziś dla nich najważniejszym medium, ułatwia przenikanie do umysłów, wpływa na odruchy miliardów odbiorców, zastępując zdrowy rozsądek”.

Bardzo niepokojące są również tendencje do ograniczania lub wręcz przeinaczania faktów historycznych już na poziomie nauczania historii w szkołach. Takie działania profesor porównuje do metod totalitarnych, które stosowane były u nas jeszcze nie tak dawno, w ubiegłym wieku. Metody te ingerują w kształtowanie tożsamości młodych ludzi, manipulując i „otumaniając” polskie dzieci.

„Historia może być punktem wyjścia do myślenia krytycznego o teraźniejszości – i to jest właśnie powód tego, że redukuje się podstawy programowe. To pokazuje też, dlaczego chce się otumanić polskie dzieci – powód, dla którego władze okupacyjne w Generalnym Gubernatorstwie zakazywały jakiegokolwiek nauczania historii Polski. Chodzi o to, żeby młodzi ludzie nie wiedzieli, jaka jest ich tożsamość, bo wtedy łatwiej nimi rządzić”

„Pierwszy żółty cesarz Qin Shi Huang już w 213 r. przed Chrystusem nakazał spalenie ksiąg dotyczących historii. Współcześni władcy totalitarni, chcący przekształcić Europę w państwo totalitarne, tzn. ingerujące w świat wyobraźni i emocji ludzi, chcą zredukować historię, zainteresowanie historią z tego samego powodu, co cesarz Qin Shi Huang” – przytacza kolejny przykład profesor.

Według historyka, kluczem w opowiadaniu i tłumaczeniu młodym ludziom historii, powinno być podjęcie przemyślanych działań, które przyjmą formę „kulturowej rekonkwisty” i zaproponują fascynującą przygodę, jaką jest odkrywanie polskiej historii w najróżniejszych aspektach. Takie propozycje pomogą „odbić” świat emocji i wyobraźni młodych ludzi, a w dalszej perspektywie wychowają świadomych i mądrych obywateli, którzy będą potrafili wyciągać wnioski z przeszłości i rzetelnie oceniać teraźniejszość. Profesor uważa, że jest to główne przesłanie, które powinno nieść nauczanie historii w szkołach: „Znajomość historii może chronić przed powtarzaniem błędów, uleganiem złudzeniom”.

Wolność nie jest nam dana z nieba – trzeba pójść i głosować

.Etos walki o niepodległość to bez wątpienia jeden z głównych motywów polskiej historii. Prof. Nowak podkreśla, że walka o wolność i suwerenność naszego państwa jest wpisana w naszą tożsamość: „To potrzebne, żeby uświadomić sobie, że Polska ma ponadtysiącletnią historię. Polska państwowość przeżywała głęboki kryzys w XVIII i XIX wieku, ale wcześniej przez 800 lat funkcjonowała i rozwinęła szczególny ustrój, szczególny typ kultury europejskiej. Fundamentalnymi wartościami tej wspólnoty były wolność i niepodległość – co najmniej od 1025 r.”.

„Odzyskaliśmy niepodległość nie dlatego, że ktoś ją wynegocjował przy okrągłym stole i nie dlatego, że z łaski USA czy ZSRR lub układu między mocarstwami taka wolność spadła nam z nieba, ale dlatego, że wielki ruch Solidarności wstrząsnął imperium sowieckim, doprowadził do jego wewnętrznego kryzysu”.

Prof. Andrzej Nowak w wywiadzie dla tygodnika „Niedziela” podkreśla, że udział w wyborach prezydenckich jest nie tylko prawem, ale przede wszystkim obowiązkiem obywatelskim i realnym działaniem na rzecz dobra wspólnego: „Trzeba dać świadectwo, które polega na wypełnieniu obywatelskiego obowiązku – wsparcie obywatelskiego kandydata w wyborach prezydenckich i wzięcie udziału w wyborach. Należy zrobić wszystko, żeby kandydat, który ma największe szanse na zwycięstwo, uzyskał pełne wsparcie wszystkich sił obywatelskich, którym zależy na wolności w Polsce. Doktor Karol Nawrocki, którego poznałem, zasiadając od wielu lat w Kolegium IPN, takie nadzieje budzi. Daje szansę na niedopuszczenie do fatalnego dla Polski „domykania systemu” przez dzisiejszych autorytarystów”.

Prof. Andrzej Nowak we „Wszystko co Najważniejsze”

.Prof. Andrzej Nowak wielokrotnie podnosił już tematy wolności, niepodległości i suwerenności na łamach Wszystko co Najważniejsze.

Wybrane teksty profesora Andrzeja Nowaka dostępne są pod linkiem: Prof. Andrzej NOWAK we „Wszystko co Najważniejsze” • Wszystko co najważniejsze.

Oprac. RB

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 14 stycznia 2025