Rocznice Najważniejsze. 23 stycznia

„Rocznice Najważniejsze” to wybór doniosłych, przełomowych oraz interesujących wydarzeń historycznych przygotowany przez Redakcję portalu „Wszystko co Najważniejsze”. Codziennie prezentujemy Państwu listę rocznic, o których w danym dniu szczególnie warto pamiętać. Obok każdej daty zamieszczamy kilkuzdaniowy opis konkretnego zdarzenia, osoby lub zjawiska. Na co zwrócić uwagę 23 stycznia?

Piękno historii

.Historia jest niewyczerpanym źródłem informacji. Jej znajomość pomaga zrozumieć otaczającą rzeczywistość. To nie tylko opis minionych zdarzeń, ale przede wszystkim opowieść o przeszłości kształtująca pamięć i tożsamość – potężne narzędzie społecznej kontroli, a zarazem skuteczna tarcza przed manipulacją.

W realiach państwa demokratycznego, gdzie o kondycji wspólnoty politycznej współdecydują obywatele, ich znajomość historii jest wyjątkowo ważna. W Europie Środkowo-Wschodniej – regionie przez dekady skazanym na zmienność i tymczasowość, nad którym rozpościera się cień agresywnego imperializmu – rozumienie przeszłości jest jednym z fundamentów dalszej egzystencji. W świecie błyskawicznych przemian i nowych technologii, kiedy coraz śmielej rozmawiamy o podboju kosmosu oraz automatyzacji i robotyzacji procesu myślenia, historia nie traci na znaczeniu. Wręcz przeciwnie – wskazuje wypróbowane ścieżki, którymi możemy podążać, a także te, których powinniśmy unikać na dalszej drodze do rozwoju i nowoczesności. Jednocześnie historia nie rości sobie prawa do miana wyroczni. Nie oferuje gotowych rozwiązań współczesnych dylematów, ale uczy stawiać właściwe pytania.

Poprzez cykl „Rocznice Najważniejsze” pragniemy w sposób symboliczny kultywować pamięć o postaciach i wydarzeniach istotnych dla polskiej oraz europejskiej tożsamości. Chcemy również zaciekawić i zaskoczyć, a przy tym zachęcić Czytelnika do dalszego zgłębiania wiedzy na poruszane przez nas tematy.

Rocznice Najważniejsze: 23 stycznia

.Co wydarzyło się w dziejach Polski i świata dnia 23 stycznia? Przedstawiamy wybór „Rocznic Najważniejszych”:

1656 r.

Blaise Pascal, wybitny francuski intelektualista, filozof, matematyk, fizyk, wynalazca, teolog i pisarz, opublikował pierwszą z 18 części Prowincjałek, jednego ze swych najsłynniejszych dzieł. Prowincjałki to utwór przybierający formę zbioru listów napisanych rzekomo przez paryżanina Ludwika de Montalte (pseudonim Pascala) do przyjaciela z prowincji. Dzieło traktuje o kwestiach moralno-teologicznych, w tym o rozumieniu koncepcji grzechu. Pascal zajął tym samym stanowisko w sporze jansenistów z jezuitami, wypowiadając się krytycznie na temat nauczania tych drugich. Prowincjałki zostały potępione przez Kościół oraz ówczesnego króla Francji Ludwika XIV. Mimo to pozostały dziełem niezwykle popularnym i wpływowym. Ich sukces wynikał nie tylko z jakości warstwy merytorycznej, ale również literackiej. Pascal wzniósł się na wyżyny pisarstwa satyrycznego, po mistrzowsku operując ironią i żartem. Jego myśl i dzieło trwale zapisały się w historii.

1710 r.

Na mocy decyzji króla Polski i elektora Saksonii Augusta II Mocnego powstała pierwsza w Europie manufaktura porcelany (Królewsko-Polska i Elektorsko-Saska Manufaktura Porcelany). Siedzibę wytwórni ustanowiono w Miśni. Jej pierwszym kierownikiem był Johann Friedrich Böttger, niemiecki alchemik, uczeń fizyka Ehrenfrieda Walthera von Tschirnhausa, który poszukując sposobu na wytwarzanie złota, jako pierwszy Europejczyk w dziejach opracował technikę wyrobu porcelany (w 1708 r., ponad 1000 lat po wynalezieniu metody wytwarzania porcelany przez Chińczyków). Böttger systematycznie pracował nad ulepszeniem metody swojego mistrza, dzięki której początkowo pozyskiwano porcelanę jaspisową. Z czasem opracował przepis na wyrób twardej, białej porcelany, co w kolejnych latach przyczyniło się do dynamicznego rozwoju przedsiębiorstwa. Manufaktura w Miśni pod pod zmienioną nazwą (jako Staatliche Porzellan-Manufaktur Meissen GmbH) funkcjonuje do dziś.

1793 r.

Caryca Rosji Katarzyna II i król Prus Fryderyk Wilhelm II podpisali traktat podziałowy, będący podstawą drugiego rozbioru Rzeczypospolitej. Bezpośrednią przyczyną rozbioru były reformy dokonane przez Sejm Wielki, których zwieńczenie stanowiła Konstytucja 3 maja (1791 r.). W 1792 r. wybuchła wojna polsko-rosyjska (tzw. wojna w obronie konstytucji) przegrana przez Polaków i Litwinów. W jej następstwie Rosja i Prusy dokonały aneksji części terytorium Rzeczpospolitej. Prusy zajęły 57 tys. km² ziem państwa polsko-litewskiego, w tym Wielkopolskę, Gdańsk, Toruń i ziemię sieradzką. Rosja zagarnęła pasmo wschodnich terytoriów kraju z województwami kijowskim i mińskim (250 tys. km²). Obszar Rzeczpospolitej został zredukowany do 200 tys. km², a liczba jej mieszkańców spadła do zaledwie 4 milionów. Rozporządzenia Sejmu Wielkiego oraz zapisy Konstytucji 3 maja zostały cofnięte.

1889 r.

Zmarł Ignacy Domeyko, polski geolog, mineralog, meteorolog, inżynier górnictwa i badacz Ameryki Południowej. Był członkiem Towarzystwa Filomatycznego i przyjacielem Adama Mickiewicza. To na nim poeta wzorował postać Żegoty w III części „Dziadów”. Domeyko brał udział w powstaniu listopadowym, a następnie dołączył do Wielkiej Emigracji. W 1839 r. wyjechał do Chile, gdzie prowadził badania i obserwacje geologiczne, co zaowocowało m.in. stworzeniem podręcznika mineralogii o międzynarodowej sławie, będącego fundamentem nauczania tej dyscypliny naukowej przez kolejne lata. Domeyko zawarł w nim m.in. opis trzech dotąd nieznanych minerałów. Polak zasłynął także jako wybitny organizator i krzewiciel oświaty w Chile oraz odkrywca tamtejszych licznych złóż węgla kamiennego i złota. Od 1876 r. pełnił funkcję rektora Uniwersytetu w Santiago. Chilijski rząd uczcił pamięć o Ignacym Domeyce nazywając jego imieniem pasmo górskie w Andach (Góry Domeyki). Do dziś w Chile nietrudno natknąć się na ulice Domeyki lub pomniki przedstawiające jego podobiznę.

1927 r.

Rozpoczął się I Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina. Jego inicjatorem był polski pianista prof. Jerzy Żurawlew. W zamyśle muzyka konkurs miał być rodzajem dyskusji nad tym, w jakim stylu grać Fryderyka Chopina, którego utwory stanowiły dla ówczesnych twórców zagadkę interpretacyjną. Pierwszy Konkurs Chopinowski zgromadził 26 uczestników z 8 krajów. Zwycięzcą został Lew Oborin. Pozostałe miejsca na podium zajęli Stanisław Szpinalski i Róża Etkin-Moszkowska.

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina odbywa się po dziś dzień cyklicznie co 5 lat. Jest jednym z najstarszych i najbardziej prestiżowych konkursów muzycznych na świecie.

1989 r.

Zmarł Salvador Dalí, hiszpański malarz, ikona surrealizmu, jeden z najbardziej rozpoznawalnych artystów XX wieku. Jego twórczość inspiruje kolejne generacje twórców, silnie oddziałując na współczesną popkulturę. Do najsłynniejszych dzieł Dalego należą m.in. „Trwałość pamięci” („Miękkie zegary”), „Płonąca żyrafa”, „Kuszenie świętego Antoniego”, „Oblicze wojny”, „Madonna z Port Lligat” czy „Galatea sfer”. Dalí był również współautorem scenariusza do „Psa andaluzyjskiego” – jednego z pierwszych filmów surrealistycznych.

Szacunek do wolności i odrębności jest niezbywalną częścią tradycji Rzeczypospolitej

.Rocznica drugiego rozbioru Rzeczpospolitej to moment, w którym warto zastanowić się nie tylko nad przyczynami jej upadku, ale również nad fenomenem tego specyficznego organizmu państwowego, wzniesionego na fundamencie wolności szlacheckiej.

Prof. Dorota PIETRZYK-REEVES, prodziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych ds. nauki i internacjonalizacji UJ, specjalistka m.in. w zakresie filozofii polityki oraz dziejów wczesnonowożytnego republikanizmu i tradycji parlamentarnych, pisze we „Wszystko co Najważniejsze”, że „czyniąc rozważania na temat wolności w Rzeczypospolitej, warto mieć na uwadze kwestię tradycji republikańskiej, która wywarła zauważalny wpływ na pojmowanie tej idei przez obywateli państwa polsko-litewskiego. Tradycja ta bowiem jest pewną w Rzeczypospolitej i innych państwach wczesnonowożytnej Europy podstawą myślenia o polityce, państwie, prawie, sprawiedliwości – o wszystkich kluczowych zasadach filozofii polityki”.

Jak podkreśla, „ten wyraz myślenia politycznego ukształtował się nad Wisłą, ponieważ Rzeczpospolita, a wcześniej Królestwo Polskie od wieków zmierzały w kierunku ukonstytuowania wolnej wspólnoty politycznej. Uświadomienie sobie przez obywateli, że chcą żyć w takiej wspólnocie, myślenie o niej w kategoriach bliskich Cycerońskiej res publiki, było fundamentalne dla ukształtowania się republikańskiej tradycji. Fakt, iż szlachta miała warunki do takiego myślenia, wynikał z praktyki prawno-ustrojowej państwa polskiego, a potem polsko-litewskiego. Tradycja republikańska znalazła w Rzeczypospolitej odpowiednie podłoże. Duże znaczenie dla jej rozwoju miały również wzorce klasyczne, przede wszystkim arystotelesowsko-cycerońskie, a także wczesnonowożytne, z których obywatele państwa polsko-litewskiego czerpali inspiracje”.

„W Rzeczypospolitej tradycja prawno-ustrojowa przyniosła poszanowanie dla różnorodności, a namysł republikański doprowadził do pojmowania państwa jako rzeczy wspólnej (res publica), która jest nastawiona na realizację wspólnego dobra. W tak rozumianej wspólnocie politycznej nie można narzucić obywatelowi wyznania tylko dlatego, że znajduje się w mniejszości; ideał dobra wspólnego nie byłby wówczas do zrealizowania. Troska o rzeczpospolitą jest troską o pokój w rzeczypospolitej. Obywatele państwa polsko-litewskiego w 2. połowie XVI wieku byli co do tego przekonani. Choć posiadali równe prawa polityczne, pozostawali różni w wierze. Zachowanie zgody stało się możliwe dzięki wzajemnemu szacunkowi dla różnorodności i wolności współobywatela, co w realiach XVI i XVII stulecia, erze wojen religijnych, zasługuje na szczególne uznanie” – pisze prof. Dorota PIETRZYK-REEVES.

Patryk Palka/WszystkoCoNajważniejsze