Rocznice Najważniejsze. 25 stycznia

„Rocznice Najważniejsze” to wybór doniosłych, przełomowych oraz interesujących wydarzeń historycznych przygotowany przez Redakcję portalu „Wszystko co Najważniejsze”. Codziennie prezentujemy Państwu listę rocznic, o których w danym dniu szczególnie warto pamiętać. Obok każdej daty zamieszczamy kilkuzdaniowy opis konkretnego zdarzenia, osoby lub zjawiska. Na co zwrócić uwagę 25 stycznia?

Piękno historii

.Historia jest niewyczerpanym źródłem informacji. Jej znajomość pomaga zrozumieć otaczającą rzeczywistość. To nie tylko opis minionych zdarzeń, ale przede wszystkim opowieść o przeszłości kształtująca pamięć i tożsamość – potężne narzędzie społecznej kontroli, a zarazem skuteczna tarcza przed manipulacją.

W realiach państwa demokratycznego, gdzie o kondycji wspólnoty politycznej współdecydują obywatele, ich znajomość historii jest wyjątkowo ważna. W Europie Środkowo-Wschodniej – regionie przez dekady skazanym na zmienność i tymczasowość, nad którym rozpościera się cień agresywnego imperializmu – rozumienie przeszłości jest jednym z fundamentów dalszej egzystencji. W świecie błyskawicznych przemian i nowych technologii, kiedy coraz śmielej rozmawiamy o podboju kosmosu oraz automatyzacji i robotyzacji procesu myślenia, historia nie traci na znaczeniu. Wręcz przeciwnie – wskazuje wypróbowane ścieżki, którymi możemy podążać, a także te, których powinniśmy unikać na dalszej drodze do rozwoju i nowoczesności. Jednocześnie historia nie rości sobie prawa do miana wyroczni. Nie oferuje gotowych rozwiązań współczesnych dylematów, ale uczy stawiać właściwe pytania.

Poprzez cykl „Rocznice Najważniejsze” pragniemy w sposób symboliczny kultywować pamięć o postaciach i wydarzeniach istotnych dla polskiej oraz europejskiej tożsamości. Chcemy również zaciekawić i zaskoczyć, a przy tym zachęcić Czytelnika do dalszego zgłębiania wiedzy na poruszane przez nas tematy.

Rocznice Najważniejsze: 25 stycznia

.Co wydarzyło się w dziejach Polski i świata dnia 25 stycznia? Przedstawiamy wybór „Rocznic Najważniejszych”:

1533 r.

Król Anglii Henryk VIII Tudor poślubił w tajemnicy Annę Boleyn. Zgodnie ze stanowiskiem papieża Klemensa VII pierwsze małżeństwo króla (z Katarzyną Aragońską) pozostawało w mocy, wobec czego kolejny związek był nielegalny. W kulturze masowej utrwaliło się przekonanie, że to fascynacja Anną Boleyn przywiodła Henryka VIII do decyzji, by w 1534 r. wydać Akt supremacji i zerwać z Rzymem. Bez wątpienia był to jeden z głównych motywów postępowania króla, ale nie jedyny i prawdopodobnie nie najważniejszy. W Europie toczył się wówczas konflikt o dominację między obozem francuskim reprezentowanym przez Franciszka I i habsburskim, na czele którego stał cesarz Karol V Habsburg. Henryk VIII, chcąc uniknąć marginalizacji Anglii na arenie międzynarodowej i zachować możliwość swobodnego balansowania między stronnictwami, musiał wzmocnić swą pozycję i zerwać niewygodne więzy polityczne (Karol V był siostrzeńcem Katarzyny Aragońskiej). Unieważnienie pierwszego małżeństwa i przejęcie władzy nad angielskim Kościołem było doskonałym środkiem do osiągnięcia każdego z tych celów.

1742 r.

Zmarł Edmond Halley, angielski astronom, matematyk, kartograf i wynalazca, który odkrył i opisał ruchy własne gwiazd oraz istnienie eliptycznych orbit kometarnych. Dzięki temu zdołał przewidzieć ponowne pojawienie się komety, znanej dziś jako kometa Halleya. Naukowiec opracował również wzorzec obliczania składek emerytalnych dla powstających wówczas funduszy ubezpieczeniowych (na przykładzie Wrocławia), czym w sposób znaczący wpłynął na rozwój demografii (dziedziny nauki). Halley zaproponował ponadto metodę pomiaru odległości Ziemi od Słońca.

1831 r.

Podczas powstania listopadowego Sejm Królestwa Polskiego obradujący na Zamku Królewskim w Warszawie ogłosił detronizację Mikołaja I. Powodem tej decyzji było łamanie konstytucji i nieprzestrzeganie prawa przez panującego. Tymczasowo (do wyboru nowego monarchy) najwyższą władzę wykonawczą w państwie powierzono Rządowi Narodowemu (29 stycznia). W odpowiedzi na działania polskiego Sejmu wojsko rosyjskie na czele z feldmarszałkiem Iwanem Dybiczem przekroczyło granice Kongresówki. Rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska. Mimo początkowych sukcesów militarnych powstanie listopadowe finalnie poniosło porażkę.

1924 r.

We francuskim Chamonix rozpoczęły się I Zimowe Igrzyska Olimpijskie. Zawody rozgrywano wówczas w 7 dyscyplinach: narciarstwie (4 konkurencje), łyżwiarstwie szybkim (5), łyżwiarstwie figurowym (3), hokeju na lodzie (1), bobslejach (1), curlingu (1) i  patrolu wojskowym, będącym prekursorem biathlonu (1). Łącznie przyznano zatem medale w 16 konkurencjach. W Igrzyskach wzięło udział 258 sportowców (245 mężczyzn i 13 kobiet) z 16 krajów. Polska Reprezentacja Olimpijska liczyła 11 osób. Polacy startowali w łyżwiarstwie szybkim, narciarstwie i biegu wojskowym. W żadnej konkurencji nie zdołali jednak wywalczyć medalu. Ogólną klasyfikację medalową wygrali Norwegowie z 14 medalami na koncie (4 złote, 4 srebrne i 6 brązowych).

1954 r.

Miała miejsce premiera Przygody na Mariensztacie – pierwszego pełnometrażowego filmu fabularnego produkcji polskiej, który ukazał się w kolorze. Za reżyserię odpowiadał Leonarda Buczkowski, a autorem scenariusza był Ludwik Starski. Mariensztat to dawna dzielnica Warszawy, powstała w XVIII wieku (obecnie część warszawskiego Śródmieścia). Wybrano ją na miejsce akcji, by podkreślić wątki promowane wówczas przez socrealizm, m.in. rzekome odzyskanie dzielnicy niegdysiejszej „burżuazji” przez „lud pracujący”.

Zaprzepaszczone szanse? Powstanie listopadowe

.Debata na temat szans powstania listopadowego zajmuje polskich historyków do dziś. Głos w tej sprawie zabrał m.in. prof. Michał BACZKOWSKI, historyk związany z Uniwersytetem Jagiellońskim, specjalista w zakresie dziejów wojskowości w XVIII-XX wieku, historii społeczno-gospodarczej Galicji, dziejów Krakowa w XVIII-XX wieku oraz historii fortyfikacji w XVIII-XX wieku. W tekście opublikowanym na łamach „Wszystko co Najważniejsze” napisał, że „wystawienie w 1831 r. armii powstańczej dorównującej liczebnie wojskom rosyjskim, nawet tylko tym, które operowały w europejskiej części państwa carów, okazało się zadaniem całkowicie niemożliwym do zrealizowania. Stąd też generalicja powstańcza nie liczyła na ostateczny sukces”.

Jak podkreśla, „asymetria potencjału demograficznego, ekonomicznego i militarnego – to podstawowe przesłanki klęski powstania. Do tego należałoby dodać kontekst międzynarodowy – brak zainteresowania politycznego mocarstw zachodnioeuropejskich (Anglii, Francji) sprawą polską, jak również możliwość interwencji wojskowej Prus na korzyść Rosji w przypadku nadmiernych sukcesów militarnych powstańców”.

Prof. Michał BACZKOWSKI twierdzi, że „te wszystkie czynniki powodują, że bliższa analiza »zaprzepaszczonych szans«, np. w postaci niewykorzystania na gruncie strategicznym sukcesów ofensywy wiosennej 1831 r., nie ma w gruncie rzeczy większego znaczenia. Oczywiście, wojnę z Rosją można było przeprowadzić w 1831 r. w dużo bardziej skuteczny i efektywny sposób. Sam przeciwnik swoimi błędnymi decyzjami stwarzał powstańcom świetne możliwości kontrakcji. Działania zbrojne mogły, a nawet powinny trwać znacznie dłużej i zadać nieprzyjacielowi o wiele poważniejsze straty. Każda wojna jest sumą błędów obydwu walczących stron. W 1831 r. popełniali je zarówno Polacy, jak i Rosjanie. W sytuacji pewnej równowagi niefortunnych decyzji dowódców walczących wojsk decydujący stawał się potencjał militarny obydwu stron oraz większe zdecydowanie generalicji. A to jednoznacznie wskazywało na przewagę Rosji”. 

Patryk Palka/WszystkoCoNajważniejsze