Roger MOORHOUSE we Wszystko co Najważniejsze

Rosja Sowiecka, obok III Rzeszy, była inicjatorem II wojny światowej. Niestety z wielu względów, fakt ten i wszystkie związane z nim wydarzenia, umykają uwadze światowej narracji historycznej. O przyczynach tego stanu na łamach Wszystko co Najważniejsze pisze brytyjski historyk Roger MOORHOUSE.

.Kilkadziesiąt lat po pakcie Hitler-Stalin, w wielu uniwersytetach na świecie, Lenin czy Che Gevara są uznawani za ludzi niezwykłych, jak na swoje czasy. Trudno również nie zauważyć, że udział Rosji jest konsekwentnie umniejszany, a nawet pomijany, przy opisywaniu przyczyn II wojny światowej. Próbę wyjaśnienia dysproporcji w opowiadaniu o najbardziej dotkliwej dla ludzkości wojnie, podejmuje Roger MOORHOUSE, brytyjski historyk i germanista specjalizujący się w historii nowożytnej środkowej Europy.
Autor książki „Pakt diabłów. Sojusz Hitlera i Stalina, 1939–1941” na samym początku zwraca uwagę, że o ile zainteresowanie II wojną światową nie maleje, a nawet rośnie, nie pociąga to za sobą zwiększenia liczby publikacji o udziale Rosji Sowieckiej w największym światowym konflikcie XX wieku.
Wiele mówiący jest na przykład fakt, że tylko niewiele z wydanych ostatnio w Wielkiej Brytanii popularnych książek na temat historii II wojny światowej poświęca paktowi większą uwagę. Nie postrzega się go jako temat warty rozdziału i zwykle przeznacza się na niego niewiele więcej niż akapit lub dwa i garść odniesień w indeksie.
O absurdalności sytuacji świadczy dodatkowo fakt, że to właśnie pakt Hitler-Stalin był przełomowym wydarzeniem. Otworzył on największym totalitarnym reżimom drogę do bezprecedensowego podziału Europy.
Zachodu nie interesuje Europa Środkowa
.Roger MOORHOUSE, który jest jednym z przedstawicieli świata zachodnich historyków, nie ukrywa dominującej na Zachodzie tendencji. Przejawia się ona w uzasadnianiu działań szeroko pojętej lewicy, w tym systemu komunistycznego. Jako argument przytaczane są motywacje środowisk lewicowych, które podkreślają wartości uniwersalne, takie jak równość czy postęp.
To po części wyjaśnia skalę, w jakiej tzw. okno Overtona, czyli spektrum akceptowalnego dyskursu politycznego, przesunęło się w ostatnich latach w lewo, oraz fakt, że Lenin i Che Guevara są nadal uważani za „awangardowych” na wielu kampusach uniwersyteckich.
Nie bez znaczenia jest też wpływ rosyjskiej propagandy. Od końca lat 40. XX wieku forsuje ona fałszywą i usprawiedliwiającą narrację o pakcie Hitler-Stalin, konsekwentnie zaprzeczając istnieniu tajnego protokołu. Brytyjski historyk pokazuje to na przykładzie Wiaczesława Mołotowa.
Archiwa, na krótko otwarte dla naukowców z całego świata, zostały zamknięte dla wszystkich poza najbardziej lojalnymi i zaufanymi komentatorami. Pamięć o II wojnie światowej z czasem stała się jednym z kamieni węgielnych putinizmu, kultem ckliwej, sfabrykowanej pamięci, który coraz częściej zajmował miejsce obiecanego niegdyś dobrobytu i stabilności.
Co więcej, pod rządami Władimira Putina pakt stał się dowodem, świadczącym o bezwzględności Kremla.
Kiedy w 2019 roku Moskwa opublikowała zbiór archiwalnych dokumentów dotyczących paktu, ukryte przesłanie było jasne: brutalna logika, która doprowadziła do zawarcia paktu – tj. logika „stref wpływów” i darwinowskiego prawa silnego do zarządzania słabym – znów zyskała popularność na Kremlu.
Roger MOORHOUSE, odpowiada także na pytanie, czy Zachód jest zainteresowany upowszechnianiem prawdy o rosyjskim udziale w rozpętaniu II wojny światowej.
Tekst publikujemy w wersjach językowych: polskiej, angielskiej, francuskiej, hiszpańskiej, włoskiej i ukraińskiej.
Tekst brytyjskiego historyka nie jest jednak jedynie krytyką historiografii związanej z paktem Hitler-Stalin. Autor poddaje pakt swojej ocenie, zwracając uwagę na dalekie od lokalnych, konsekwencje porozumienia. Wskazuje również na współczesne działania społeczne i polityczne mające na celu upamiętnienie tego wydarzenia. Jednym z ich filarów jest działalność organizacji Europejska Sieć Pamięć i Solidarność.
Autor tekstu „Dlaczego powinniśmy pamiętać o 23 sierpnia 1939 r.” w ostatnią część swoich rozważań poświęca na odpowiedź, czemu przypomnienie światu o pakcie Hitler-Stalin jest jedynym i najlepszym kluczem do zapobieżenia powtórce z historii II wojny światowej.
Oprac. Mikołaj Czyż