Rzymski kamień graniczny z Izraela. Wyznaczał granice w czasach tetrarchii

W trakcie wykopalisk prowadzonych na terenie stanowiska Tel Avel Bied Ma’akha, które znajduje się w północnej Galiei w Izraelu, archeolodzy odkryli niezwykły starożytny skarb. Badacze zidentyfikowali unikatowy rzymski kamień graniczny, który pochodzi z okresu tetrarchii. W przekonaniu naukowców zabytek ten ma bezcenną wartość, gdyż umożliwia lepsze zrozumienie starożytnych form własności, a także jak przebiegało osadnictwo w regionie oraz procedury administracyjne imperium.
Rzymski kamień graniczny z Izraela
.Najnowszy zaskakujący zabytek jaki odkryto w znajdującym się w odległości około 2 km od osady Metulla w północnym Izraelu, tuż przy granicy z Libanem, wielkim kopcu Tel Avel Bied Ma’akha rzuca nowe światło na to jak działała administracja Imperium Rzymskiego w czasach panowania cesarza Dioklecjana.
Ostatnie prace badawcze ujawniły szczegóły dotyczące organizacji granic terytorialnych, praw własności ziemi oraz przebiegu osadnictwa w regionie. Ponadto odkrycie rzymskiego kamienia granicznego dostarcza nowych informacji na temat geografii historycznej i środowiska społeczno-ekonomicznego rzymskiego Lewantu, w tym dwóch wcześniej nieznanych nazw miejscowości, informuje portal „Arkeonews„.
Kamień ten pierwotnie służył do wyznaczania granic nieruchomości ziemskich, na które to działania wpływ miała reforma podatkowa wprowadzona przez cesarza rzymskiego Dioklecjana. Obiekt ten ma formę bazaltowego bloku i później został ponownie wykorzystany w budowli pochodzącej z okresu mameluckiego. Zabytek odkrył zespół archeologów działający pod kierownictwem prof. Naamy Yahalom-Mack i dr Nawy Panitz-Cohen z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Hebrajskiego oraz prof. Roberta Mullinsa z Uniwersytetu Azusa Pacific.
Reformy terytorialne w czasach tetrarchii
.Tymi którzy odczytali treść inskrypcji jaka znajdowała się na kamieniu byli dr Avner Ecker i prof. Uzi Leibner. Wyryta na kamiennej płycie inskrypcja była wykonana w języku greckim. Wyniki badań naukowców zostały niedawno opublikowane w historyczno-archeologicznym czasopiśmie „Palestine Exploration Quarterly”. Jak stwierdzili badacze, tekst inskrypcji pogłębia naszą wiedzę na temat reform fiskalnych i terytorialnych, jakie były wprowadzane przez cesarza Dioklecjana pod koniec III wieku n.e., kiedy to ustanowił on system rządów znany jako tetrarchia. W Imperium Rzymskim tetrarchia była systemem współrządów 4 cesarzy. Istniała ona jako model sprawowania rządów do początku IV wieku n.e.
Pierwotne położenie tetrarchicznego kamienia granicznego pozostaje nieznane, ale ze względu na jego rozmiar i wagę prawdopodobnie oryginalnie znajdował się on w pobliżu miejsca odkrycia. Zabytek zachował się w całości. Ma długość 101 cm, jest szeroki na 48 cm oraz grubość wynoszącą od 20 do 23 cm. Odkryty artefakt pierwotnie służył wyznaczenia granic rolniczych pomiędzy wioskami w czasach rzymskiej tetrarchii. Odnaleziono go w innej konstrukcji pochodzącej z okresu mameluckiego, gdyż został wtórnie zastosowany.
Tirthas i Golgol – dwie nieznane wcześniej starożytne wioski
.W inskrypcji były wspominane nazwy dwóch wcześniej nieznanych wiosek jakie znajdowały się w tym miejscu – Tirthas i Golgol. W przekonaniu badaczy mogą się odnosić do starożytnych miejscowości jakich pozostałości zostały zidentyfikowane w drugiej połowie XIX wieku w trakcie brytyjskich badań zachodniej Palestyny (PEF).
Na kamiennej płycie wspomniano również cesarskiego geodetę, czyli „censitora”, którego imię zostało po raz pierwszy poświadczone w tym miejscu. Te znaczniki podkreślają znaczenie własności ziemi i wzorców osadnictwa w gospodarczym krajobrazie rzymskiego Bliskiego Wschodu oraz odzwierciedlają szeroko zakrojone reformy podatkowe, które Dioklecjan rozpoczął pod koniec III wieku n.e.
Początkowo przeznaczony do wyznaczania granic rolniczych między wioskami, odkryty kamień stanowi materialne świadectwo reform administracyjnych, które charakteryzowały czasy tetrarchii. Właśnie w tym okresie w Cesarstwie Rzymskim rządziło dwóch seniorów (augustów) i ich dwóch młodszych współpracowników (cezarów), a państwo zostało podzielone na cztery regiony.
.„To odkrycie jest świadectwem skrupulatnej reorganizacji administracyjnej Cesarstwa Rzymskiego w okresie Tetrarchii. Odnalezienie takiego kamienia granicznego nie tylko rzuca światło na starożytne kwestie własności ziemi i systemy podatkowe, ale także pozwala nam nawiązać namacalny kontakt z życiem ludzi, którzy niemal dwa tysiące lat temu funkcjonowali w tych złożonych strukturach” – stwierdził prof. Uzi Leibner.
Marcin Jarzębski