Światowy Kongres Kopernikański oficjalnie rozpoczęty

Światowy Kongres Kopernikański to okazja do refleksji nad biografią i dorobkiem wybitnego uczonego oraz bezprecedensowym wpływem jego prac na rozwój nauki, kultury i sztuki – napisał w liście z okazji inauguracji wydarzenia w Krakowie premier Mateusz Morawiecki.

Światowy Kongres Kopernikański

.Kongres rozpoczął się w środę w Auditorium Maximum UJ, potrwa do piątku. W programie są wykłady i dyskusje z udziałem naukowców i ekonomistów z 10 krajów. Rozmowy w Krakowie mają się koncentrować na filozofii i ekonomii – w których rozwój wkład wniósł również Kopernik. Wśród gości są znawcy tych nauk ze Stanów Zjednoczonych, Danii, Belgii, Francji, Luksemburga, Włoch, Czech, Kanady, Wielkiej Brytanii. Organizatorzy do udziału w kongresie zachęcają wszystkich zainteresowanych, jednak ze względów organizacyjnych wcześniej należy się zarejestrować.

„550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika uświetnia światowy kongres jego imienia. Wydarzenie organizowane przez cztery ośrodki naukowe stanowi okazję do refleksji nad biografią i dorobkiem wybitnego uczonego oraz bezprecedensowym wpływem jego prac na rozwój nauki, kultury i sztuki” – napisał premier Mateusz Morawiecki w liście do uczestników kongresu, odczytanym przez wojewodę małopolskiego Łukasza Kmitę.

Osiągnięcia astronomiczne Kopernika – jak zwrócił uwagę premier – „tworzyły podwaliny świata, w którym obecnie żyjemy, świata, który dziś, stojąc wobec niespotykanych dotąd wyzwań, ponownie być może potrzebuje naukowego przełomu”.

„Rok kopernikański daje nam wyjątkową perspektywę. Pochylając się nad dziełem genialnego uczonego, ponownie uświadamiamy sobie ogrom jego dokonań i rozmiary ich następstw” – ocenił Morawiecki. Jego zdaniem rok kopernikański i dzieła uczonego są inspiracją „do stawiania pytań nie tylko o możliwe odpowiedzi na wyzwanie współczesności, o kierunki rozwoju nauki, ale i o własną postawę, niezależność, gotowość do poszukiwania prawdy, do dawania jej wyrazu”.

Również rektor UJ prof. Jacek Popiel zwrócił uwagę, że ustanowienie przez Senat roku 2023 Rokiem Kopernika jest okazją do „powracania na różne sposoby do myśli Kopernika”. Rektor wymienił liczne miejsca w stolicy Małopolski, w których można odnaleźć ślady obecności słynnego astronoma.

„Wielowiekowe znakomite dziedzictwo Mikołaja Kopernika, uczonego, który swoje obowiązki wobec społeczeństwa rozumiał szeroko, jest dla społeczności uczonych źródłem trudnej do przecenienia korzyści poznawczych lecz także zobowiązań (…). Mikołaj Kopernik przekazuje współczesnym pokoleniom przekonanie, że nauka musi być otwarta, a naukowiec w badaniach musi być nie tylko godny, ale i odważny” – powiedział prof. Popiel.

Szczegóły organizacyjne

.Na Kongresie w Krakowie polskie środowisko reprezentują eksperci m.in. ze Szkoły Głównej Handlowej, Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, uniwersytetów Opolskiego, Śląskiego, Papieskiego im. Jana Pawła II.

W części ekonomicznej kongresu jest m.in. dyskusja (w języku angielskim) „Rewolucja (kopernikańska) w ekonomii?” z udziałem Davida de la Croix z Katolickiego Uniwersytetu w Leuven, Claude’a Diebolta z Uniwersytetu w Strasburgu, Andreasa Irmena z Uniwersytetu Luksemburskiego. Panel dyskusyjny „O naprawie monety – od kopernikańskiej teorii pieniądza do współczesnych dylematów polityki gospodarczej w odpowiedzi na kryzys energetyczno-klimatyczny”, z udziałem przedstawicieli Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego i specjalistów z UJ. Wśród prelegentów części ekonomicznej ma być Michel De Vroey ze Szkoły Ekonomicznej w Leuven, a także były minister finansów Marek Belka.

W części filozoficznej znajduje się m.in. dyskusja „Nauka i ewolucja światopoglądów”. Wezmą w niej udział historyk nauki i medycyny Ovanes Akopyan z Uniwersytetu Harvarda, Pamela Gossin z Uniwersytetu Teksańskiego. W panelu „Jak Kopernik widział świat” rozmawiać mają Andre Goddu z waszyngtońskiego Stonehill College, Stefano Gulizia z Uniwersytetu w Mediolanie, Wojciech Sady z Uniwersytetu Śląskiego.

Światowy Kongres Kopernikański ma mieć trzy odsłony. Krakowska jest pierwsza. Olsztyńska potrwa od 21 do 24 czerwca, a toruńska od 12 do 15 września.

Patronem honorowym kongresu jest Prezydent RP Andrzej Duda.

Organizatorami kongresu są Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie oraz Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk.

Mikołaj Kopernik na obrazie Jana Matejki

.Jak twierdzi prof. Jerzy MIZIOŁEK, historyk sztuki, w latach 2018–2019 dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, rocznice związane z Mikołajem Kopernikiem to dobry moment na przypomnienie także o płótnie Jana Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”.

„W tym samym czasie, kiedy Matejko tworzył swoje arcydzieło, Józef Szujski, znany historyk krakowski, pisał poemat zatytułowany Kopernik, takie m.in. zawierający wersy: <<Gwieździsta była noc, świetlana, / Na fromborskiej klęczałem wieżycy, / Szukając wielkiej niebios tajemnicy. / I ku ramionom wzniesionym w zachwycie/ Spłynęła ku mnie tajemnica Pana, / Spłynęło ku mnie wielkie światła życie! / To, co się w cyfrach i piśmie łamało, / Jedna mi chwila podała natchnienia. / Natchnienie szatę pewności przybrało, / W dowód urosły moje przypuszczenia. / Z ziemią, co niosła myśl moją skrzydlatą, / Czułem ruch w przestrzeń, ku słońcom, ku światom>>. Czy jest to główne źródło literackie obrazu?” – pyta prof. MIZIOŁEK w tekście opublikowanym na łamach „Wszystko Co Najważniejsze”.

Historyk sztuki przypomina, że„obraz Matejki ukazuje obserwatorium urządzone na tarasie między wieżami kościoła we Fromborku. Jest niezwykle jasna noc księżycowa; Kopernik przyklęka na prawym kolanie. Jego oblicze w ekstazie, jak gdyby w tej właśnie chwili genialne odkrycie zajaśniało w jego głowie, wieńcząc ogromną pracę i naukowe dociekania. Oto w pełni potwierdza się przeczucie dawno rodzącej się wizji Kosmosu. Rozgrywa się walka trzech świateł – księżyca, przedświtu i latarni, oddana w sposób niemal wysublimowany. Niebawem ukaże się samo „Słońce – latarnia świata”. Astronom wznosi w zachwycie prawą rękę, w lewej trzyma cyrkiel, podczas gdy obok jaśnieje tablica z układem heliocentrycznym i rozwinięta calowa miara. Obserwatorium na tarasie potraktowane jest jak scena; księgi i instrumenty (jest wśród nich trikwetrum – trójkąt paralaktyczny służący do obliczania odległości Księżyca od Ziemi) podkreślają, że jest to portret uczonego. Matejko zapełnił przestrzeń pierwszego planu przyrządami malowanymi z realizmem, lecz nie zawsze zgodnie z prawdą historyczną. Jednakże luneta i cyrkiel Galileusza, wynalezione już po śmierci Kopernika, są świadomą aluzją do wielkiego XVII-wiecznego uczonego włoskiego, zwolennika i propagatora odkrycia polskiego astronoma”.

„Odtwarzając rysy wielkiego astronoma i szukając wspomnianego już wcześniej modela – mistrz Jan posłużył się rycinami, m.in. drzeworytem T. Stimmera z 1587 r. oraz sztychem Jeremiasza Falcka z ok. 1645 r. Przypuszczać należy, że scena przedstawiona na obrazie Matejki rozgrywa się w tym samym czasie co akcja cytowanego już poetyckiego dramatu Szujskiego zatytułowanego Kopernik, a więc około 1520 r. Świadczy o tym zapiska w dzienniku Antoniego Serafińskiego: „Ów dramat Szujskiego, który grano przez obydwa dni uroczystości [w lutym 1873 r.], to żywy komentarz do wujowego [Matejki] obrazu; ta chwila, którą wuj przedstawił, włożona jest w usta Kopernika w jednym dialogu”. Miałby więc Kopernik na obrazie Matejki 47 lat. Czy w tym właśnie roku życia uczonego doszło do wiekopomnego odkrycia, które doprowadziło do zupełnej „reorientacji” świata?” – pisze prof. Jerzy MIZIOŁEK.

PAP/Beata Kołodziej/WszystkoCoNajważniejsze/PP