Święto Bożego Ciała w Polsce

Święto Bożego Ciała. Obrzędy w Polsce; procesja; feretrony; tradycja; chrześcijanie

Dla polskich chrześcijan motywem charakterystycznym dla święta Bożego Ciała są procesje. Tradycyjnie głównymi elementami pochodów są natomiast: feretrony, ołtarze przystrojone młodymi brzózkami, sypanie kwiatków przed kapłanem niosącym monstrancję czy kwiatowe dywany. Niektóre z tych symboli wywodzą się z czasów przedchrześcijańskich.

.Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa zwane Świętem Bożego Ciała to jedna z największych katolickich uroczystości w kalendarzu liturgicznym. Boże Ciało obchodzone jest każdego roku w sześćdziesiąt dni po Wielkanocy. Jest to święto ruchome, wypada zawsze w czwartek.

Skąd w Polsce wzięło się święto Bożego Ciała?

.Święto jest znane w Polsce od XIV wieku; w 1320 roku biskup krakowski Nanker ustanowił je dla diecezji krakowskiej a potem upowszechniło się w całym kraju.

Podczas obchodów kościelnych wierni idą procesją do czterech ołtarzy, przy których odczytuje się fragmenty czterech Ewangelii i ksiądz błogosławi uczestników Eucharystią na cztery strony świata.

„Ludowa interpretacja święta jest oczywiście nieco inna niż oficjalna wykładnia Kościoła” – zaznaczyła etnograf Kamila Gillmeister. „Według ludności wiejskiej, Bóg zszedł z piedestału na ziemię, aby być blisko ludzi i ich spraw oraz by ich chronić. Ponieważ święto Bożego Ciała przypada na tę porę roku, w której występują gwałtowne zmiany pogody, na czas burz, ulewnych deszczów, gradu, ludowe zwyczaje skupiają się na ochronie domostw, zwierząt, pól i plonów” – wyjaśniła etnografka. W tym celu uczestnicy uroczystości po jej zakończeniu zabierali do domów gałęzie młodych brzózek, którymi były przystrojone ołtarze.

„Młode drzewka i gałązki miały odstraszać czarownice. Wtykano je na polach zboża, lnu czy kapusty, aby ochronić uprawy przed złymi warunkami atmosferycznymi i szkodnikami” – powiedziała Gillmeister. „W podobnym celu pleciono wianki z ziół, np. macierzanki, rozchodnika, grzmotnika, dziurawca, barwinka. Każdy wianek był zrobiony z innego ziela, przybrany kwiatami i związany lipowym łykiem albo kolorową wstążką. Wianki trzymano w kościele przez całą oktawę Boże Ciała, aby nabrały świętej mocy i pomagały ludziom chronić dom, gospodarstwa, uprawy i zwierzęta przed czarownicami, burzami, piorunami, pożarami. Następnie wieszano je nad oknami i drzwiami chałup, nad wejściem do stajen i obór” – dodała etnografka.

Funkcje społeczne święta Bożego Ciała

.„Święto Bożego Ciała pełni ogromną funkcję społeczną, co wiąże się z obrzędowością starszą niż katolicka” – powiedziała Dorota Majkowska-Szajer, antropolożka kultury. W tradycjach przedchrześcijańskich ochronna rola Święta miała swoje ważne znaczenie. „Chodziło nie tylko ochronę przed żywiołami, ale też – to naprawdę ciekawy styk kultur – przed czarownicami” – zaznacza Majkowska-Szajer i dodaje – że znane są podania o tym, że ksiądz, patrząc przez monstrancję, mógł rozpoznać czarownicę po tym, że miała skopek od mleka na głowie”.

Święto Bożego Ciała – jak zauważa Majkowska-Szajer – „jest też manifestacją życia społecznego parafii, bractw, stowarzyszeń, Straży Pożarnej. To także dobry czas na publiczne pokazanie się w strojach ludowych, w strażackich mundurach – w tym, co się ma najlepszego”.

Boże Ciało to barwne święto, w Polsce istnieje tradycja układania dywanów z kwiatów. Z tych kolorowych kwietnych kompozycji, składających się z płatków i całych kwiatów słyną takie miejscowości jak Klucz, Olszowa, Zalesie Śląskie, Zimna Wódka i przede wszystkim Spycimierz.

W barwnych procesjach niesione są chorągwie, obrazy religijne w ozdobnych ramach, feretrony, czyli płaskorzeźby lub rzeźby świętych. „W Muzeum Etnograficznym w Krakowie mamy rzeźby feretronowe” – mówi Majkowska-Szajer. „Niektóre wyglądają jak drewniane lalki z ruchomymi raczkami, inne przesłonięte są ozdobnymi szatami. Świadczą one o długiej historii wędrowania z pasyjnymi ołtarzykami” – dodaje.

Święto Bożego Ciała to tradycyjnie kult Eucharystii

.Na świecie początek tradycji obchodzenia święta Bożego Ciała sięga XIII wieku, kiedy na Soborze Laterańskim IV w roku 1215 w Kościele Katolickim przyjęto dogmat o przemianie substancji chleba i wina w ciało i krew Chrystusa. Wraz z ogłoszeniem dogmatu, wzrosło zainteresowanie kultem Eucharystii, która przestawała być jedynie elementem liturgii, lecz coraz mocniej postrzegana była jako dowód na trwałą obecność Chrystusa na Ziemi.

Po co Kościołowi eventy?

.Dominik DUBIEL SJ, na łamach Wszystko co Najważniejsze, wskazał, że to właśnie wydarzenia organizowane przez chrześcijan są formą ewangelizacji, która dzisiaj jest łatwiejsza w odbiorze, będąc tym samym nienachalną.

Zdobywające popularność festiwale, wydawnictwa i kanały w internecie poświęcone muzyce dawnej wydają się wskazywać, że ludzie są dziś stęsknieni raczej przypominania, że niebo nad ich głowami to również harfy anielskie – wskazywał Dominik DUBIEL SJ po festiwalu Musica Divina.

PAP/Anna Bernat/WszystkocoNajważniejsze/KR

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 8 czerwca 2023