Sylwester juliański. Jak Podlasie świętuje Nowy Rok?

nowy rok

W poniedziałek 13 stycznia przypada ostatni dzień roku według kalendarza juliańskiego, z którego korzysta polska Cerkiew prawosławna przy ustalaniu dat świąt religijnych. W części kraju, zwłaszcza w regionie północno-wschodnim, to okazja, by hucznie celebrować i witać Nowy Rok.

Tradycja, zabawa i lokalny koloryt

.Nowy Rok, tak jak Boże Narodzenie, wypada według kalendarza juliańskiego trzynaście dni później niż w powszechnie używanym kalendarzu gregoriańskim. Święta w tym terminie obchodzą prawosławni we wschodniej części kraju, zwłaszcza w województwie podlaskim, gdzie mieszka ich najwięcej w Polsce. Tam żywa jest tradycja sylwestra juliańskiego, zwanego też tradycyjnie „bogatym wieczorem”, „szczodrym wieczorem” (od bogactwa potraw na stole) lub „małanką” (od przypadających w tym dniu imienin Melanii).

W regionach, gdzie mieszkają liczne społeczności prawosławne, noc z 13 na 14 stycznia to czas zabawy na prywatkach i balach – zwłaszcza dla osób, które w sylwestra 31 grudnia wciąż przestrzegały postu przed Bożym Narodzeniem (wigilia według kalendarza juliańskiego wypada 6 stycznia w kalendarzu gregoriańskim) i z powodów religijnych świętowały go skromnie lub wcale.

W Białymstoku, stolicy województwa, zakończenie roku według kalendarza juliańskiego można świętować na balach organizowanych przez restauracje, hotele, sale weselne, a nawet kluby studenckie. Dla bawiących się w domu, Publiczne Radio Białystok tradycyjnie przygotowuje na swojej antenie Szczodry wieczar, czyli audycję z muzyką taneczną, także białoruską i ukraińską, z możliwością składania noworocznych życzeń z okazji zakończenia roku według kalendarza juliańskiego.

W tym regionie przez dwa dni nie ma zakazu używania wyrobów pirotechnicznych w miejscach publicznych. Zgodnie z rozporządzeniem porządkowym wojewody podlaskiego z 2009 r., w regionie można legalnie ich używać nie tylko 31 grudnia i 1 stycznia, ale także 13 i 14 stycznia.

W Podlaskiem, zwłaszcza w jego południowo-wschodniej części, nadejściu nowego roku juliańskiego towarzyszyły od zawsze sylwestrowe zwyczaje i wróżby, takie jak np. zdejmowanie furtek i chowanie ich przed gospodarzami, wciąganie sań na drzewa czy dachy albo wysypywanie popiołem lub wyściełanie słomą ścieżek prowadzących od domu chłopaka do domu dziewczyny, by „mieli się ku sobie”. Pamięta się tam również o sylwestrowych zwyczajach kulinarnych, czyli przygotowywaniu kaszanki i innych dań mających zapewnić pomyślność w nowym roku.

Tradycja jako ważny przejaw dziedzictwa kulturowego

.„Cały świat coraz bardziej docenia znaczenie niematerialnego dziedzictwa kulturowego, stanowiącego – obok zabytków, dzieł sztuki czy kolekcji cennych eksponatów – żywe przejawy niematerialnych tradycji kulturowych odziedziczonych po przodkach i przekazywanych kolejnym pokoleniom. Innymi słowy, termin „dziedzictwo niematerialne” oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności, a także związane z nimi przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową, uznawaną przez różnorodne wspólnoty społeczne za ważną część ich dziedzictwa. Wśród tak rozumianych elementów są m.in. przekazy dotyczące tradycji muzycznych, rytuałów i obrzędów społeczno-kulturowych, sposobów leczenia, tradycyjnego rzemiosła czy obcowania z przyrodą. Niematerialne dziedzictwo kulturowe jest zakorzenione w tradycji, ale jednocześnie jest współczesne i żywe, reprezentuje stale przekształcane praktyki zachowań społecznych” piszą prof. Michał KLEIBER, redaktor naczelny „Wszystko Co Najważniejsze”, profesor zwyczajny w Polskiej Akademii Nauk oraz prof. Alicja JAGIELSKA-BURDUK, nauczyciel akademicki, kierownik Centrum Prawa Ochrony Dóbr Kultury UNESCO na Uniwersytecie Opolskim, Sekretarz Generalna Polskiego Komitetu ds. UNESCO.

Cały artykuł dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze pod linkiem: Alicja JAGIELSKA-BURDUK, Prof. Michał KLEIBER: Tradycja jako ważny przejaw dziedzictwa kulturowego.

PAP/WszystkocoNajważniejsze/rb

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 13 stycznia 2025