Turniej Czterech Skoczni. Jak powstał i zmieniał się przez lata
Turniej Czterech Skoczni to jedna z najbardziej prestiżowych imprez narciarskich. Co roku na przełomie grudnia i stycznia skoczkowie rywalizują o zwycięstwo w tych zawodach. Tradycja TCS sięga wczesnych lat 50. XX w. Kto ją zapoczątkował i jak Turniej zmieniał się na przestrzeni lat?
Turniej Czterech Skoczni. Początki
.Kibice skoków narciarskich dobrze wiedzą, że przełom grudnia i stycznia to szczególny moment roku. Nie chodzi bynajmniej o konieczność przygotowania się do imprezy sylwestrowej, ale o trwający wówczas Turniej Czterech Skoczni.
Najnowsza edycja TCS rozpoczęła się w sobotę 28 grudnia. To już 73 raz, gdy skoczkowie stają do rywalizacji na skoczniach w Oberstdorfie, Garmisch-Partenkirchen, Innsbrucku i Bischofshofen w ramach tej imprezy sportowej.
Idea wspólnego niemiecko-austriackiego turnieju skoków narciarskich, rozgrywanego na przełomie starego i nowego roku na kilku różnych skoczniach, narodziła się w 1949 r. – w gronie działaczy narciarskich z Garmisch-Partenkirchen oraz Innsbrucka. W Niemczech zawody noworoczne organizowano już w dwudziestoleciu międzywojennym. Po II wojnie światowej postanowiono wrócić do tego pomysłu, modyfikując jednak klasyczne reguły i tworząc turniej nowego typu. Duże zainteresowanie skokami narciarskimi w Niemczech i Austrii sprzyjało tej idei oraz skłoniło kluby narciarskie z obu krajów do współpracy.
Początkowo do działaczy z Garmisch-Partenkirchen i Innsbrucka dołączyli przedstawiciele klubu narciarskiego z Bischofshofen. Te miejsca wskazano również jako gospodarzy turnieju. By zapewnić Niemcom parytet w gronie organizatorów, postanowiono znaleźć jeszcze jednego gospodarza właśnie z tego kraju. Przedstawiciele SC Partenkirchen jako partnera zarekomendowali Skiclub 1906 Oberstdorf. W ten sposób w 1952 r. cztery ośrodki – Garmisch-Partenkirchen (Niemcy), Oberstdorf (Niemcy), Innsbruck (Austria) i Bischofshofen (Austria) – podpisały porozumienie w sprawie organizacji Deutsch-Österreichische Springertournee czyli Niemiecko-Austriackiego Turnieju Skoczków. Z czasem impreza zmieniła nazwę na Turniej Czterech Skoczni.
Ewolucja turnieju na przestrzeni lat
.Pierwszy Turniej Czterech Skoczni odbył się w dniach 1-11 stycznia 1953 r. Triumfatorem został Austriak Josef Bradl, mistrz świata z Zakopanego (w 1939 r. – wówczas pod flagą III Rzeszy) oraz jeden z pierwszych skoczków w historii, którzy przekroczyli barierę 100 m w długości skoku. Był to pierwszy i jedyny raz, kiedy TCS rozegrano nie na przełomie grudnia i stycznia, a dopiero po Nowym Roku. Wszystkie kolejne edycje turnieju rozpoczynały się nie wcześniej, niż 28 grudnia, i kończyły nie później, niż 7 stycznia. Tak pozostaje do dziś.
Nie od razu zawody Turnieju Czterech Skoczni odbywały się w znanej dziś kolejności: 1. Oberstdorf, 2. Garmisch-Partenkirchen, 3. Innsbruck, 4. Bischofshofen. Takie rozwiązanie obowiązuje nieprzerwanie dopiero od sezonu 1972/1973. Wcześniej kolejność bywała różna. Podczas premierowej edycji TCS w 1953 r. pierwsze zawody odbyły się w Garmisch-Partenkirchen.
Cechą charakterystyczną Turnieju Czterech Skoczni jest obowiązujący podczas zawodów system pucharowy (KO). W tradycyjnych zawodach do drugiej serii skoków awansuje 30 zawodników, którzy uzyskali najlepszy wynik punktowy w serii pierwszej. W systemie KO wszystkich spośród 50 skoczków, którzy zakwalifikowali się do pierwszej serii konkursu, dobiera się w pary – pierwszy z ostatnim, drugi z przedostatnim, trzeci z trzecim od końca itd. Do drugiej serii awansują zwycięzcy par (25 skoczków) oraz pięciu „szczęśliwych przegranych”, czyli najlepszych zawodników spośród tych, którzy osiągnęli gorszy wynik od rywala w parze. W drugiej serii zawody odbywają się klasycznym trybem. Ten sposób rywalizacji po raz pierwszy zastosowano podczas 45. edycji TCS – w sezonie 1996/1997. Od tamtej pory Turniej Czterech Skoczni zawsze rozgrywany jest według tych zasad.
W sezonach 2006/2007 oraz 2017/2018 nastąpiły zmiany w zasadach kwalifikacji do konkursów. Do 2007 r. najlepszych 15 zawodników klasyfikacji generalnej Pucharu Świata miało zapewniony udział w zawodach i nie musiało się kwalifikować do pierwszej serii. Tę liczbę początkowo ograniczono do 10, a w 2017 r. całkowicie zlikwidowano zasadę automatycznej kwalifikacji dla najlepszych skoczków. Od sezonu 2017/2018 każdy zawodnik, niezależnie od pozycji w klasyfikacji generalnej PŚ, musi przebrnąć przez kwalifikacje.
Na przestrzeni lat zmieniał się również system nagród. Przez pierwszych 60. edycji (do sezonu 2011/2012) zwycięzca otrzymywał samochód oraz nagrodę pieniężną. Triumfatorzy edycji 61.-70. (sezony od 2012/2013 do 2020/2021) otrzymywali 20 tysięcy franków szwajcarskich oraz statuetkę złotego orła. Od 71. edycji (sezon 2021/2022) nagroda pieniężna wzrosła do 100 tysięcy franków szwajcarskich.
Turniej Czterech Skoczni to także szansa na zaprezentowanie światu nowinek technologicznych, których implementacja jest kolejną cechą charakterystyczną tej imprezy. W sezonie 2012/2013 podczas TCS zaprezentowano sztuczne tory najazdowe ze zintegrowanym układem chłodzenia, dzięki którym nie ma już potrzeby wykorzystania śniegu podczas przygotowania najazdu. W kolejnym sezonie zastosowano podświetlenie ledowe belki startowej, sygnalizujące, czy skoczek może oddać skok (światło zielone, żółte lub czerwone). Także wtedy – w sezonie 2013/2014 – po raz pierwszy kibice zgromadzeni pod skocznią oraz sami skoczkowie mogli obserwować laserową linię wskazującą przybliżoną odległość, jaką zawodnik musi osiągnąć, by objąć prowadzenie. Wcześniej taką linię widzieli tylko kibice przed telewizorami.
.W kwietniu 2022 r. organizatorzy TCS ogłosili, że w sezonie 2023/24 wystartuje Turniej Czterech Skoczni kobiet. Ostatecznie tak się jednak nie stało, a pomysł kobiecego turnieju czeka na realizację.
Stanisław Nil
