W jaki sposób Partenon był oświetlany w starożytnej Grecji?

Górujący nad Atenami Partenon to jeden z najbardziej okazałych zabytków znajdujących się w stolicy Grecji. Ta poświęcona starożytnej greckiej bogini Atenie świątynia z V wieku p.n.e. skrywa wiele sekretów. Historycy od lat zastanawiali się w jaki sposób Partenon był oświetlany w antyku. Odpowiedź na to pytanie przyniosło najnowsze badanie przeprowadzone przez archeologa i prof. z Uniwersytetu Oksfordzkiego Juana de Larę.

W jaki sposób Partenon był oświetlany w starożytnej Grecji?

.Wzbudzająca podziw świątynia Ateny, Partenon, która znajduje się na ateńskim Akropolu została wybudowana stylu doryckim w latach 447–432 p.n.e. w złotym wieku Aten. To okazałe miejsce kultu religijnego starożytnych Greków poświęcono patronce miasta, bogini mądrości i sprawiedliwej wojny Atenie.  Ten jednej z najbardziej ikonicznych zabytków starożytnego świata od dawna wzbudzał wielkie zainteresowanie nie tylko badaczy, ale również szerokiego grona odbiorców, turystów itp. Budowla ta skrywa wiele sekretów, ale jedną z największych tajemnic związanych z tą strukturą udało się rozwikłać brytyjskiemu naukowcowi.

Trwające cztery lata multidyscyplinarne badanie realizowane przez archeologa i historyka sztuki z Oksfordu prof. Juana de Larę niemal dosłownie rozświetliło historię ateńskiego Partenonu. Naukowcowi udało się rozwikłać liczącą ponad 2 tys. lat zagadkę dotyczącą tego w jaki sposób Partenon był oświetlany w czasach, gdy był on aktywnie wykorzystywany jako świątynia Ateny, czyli starożytnej greckiej bogini mądrości, sztuki i słusznej wojny, informuje portal „Arkeonews„.

Za sprawą pomysłowego połączenia dowodów archeologicznych z najnowocześniejszą technologią 3D i technik związanych z fizyką optyczną profesorowi Juanowi de Larze udało się zrekonstruować system oświetlania Partenonu. Skrupulatne odtworzenie tego układu oświetlenia świątyni wykazało, że został on zaprojektowany w taki sposób, aby wśród wierzących w dawnych greckich bogów było wzbudzane poczucie podziwu i czci.

Olśniewający model 3D Partenonu

.Badanie prof. Juana de Lary było wspierane przez naukowców z Kolegium Uniwersyteckiego w Londynie (UCL) oraz Londyńskie Stowarzyszenie na rzecz Sztuki i Nauk Humanistycznych. Wyniki szczegółowej analizy zostały opublikowane pod koniec pierwszej dekady maja 2025 r. w „Roczniku Brytyjskiej Szkoły w Atenach”. Badanie archeologa pokazało, że architekci Partenonu oraz słynny rzeźbiarz Fidiasz celowo uwzględnili różne elementy wewnątrz budowli, aby istniała możliwość manipulowania zarówno naturalnym słonecznym światłem, jak i światłem sztucznym. Do tych rozwiązań należały starannie rozmieszczone otwory w dachu, wewnętrzne zbiorniki wodne, ulokowane w strategicznych punktach konstrukcji okna oraz mający właściwości odbijające starannie wypolerowany marmur.

Na podstawie badania prof. Juana de Lary został opracowany szczegółowy model 3D Partenonu, wraz z jego wnętrzem. Przygotowano go na bazie umożliwiającego budowę scen o dużym poziomie szczegółowości silnika do gier komputerowych Unreal Engine 5, programu do tworzenia trójwymiarowych grafik i animacji 3ds Max, oprogramowania do tworzenia modeli oświetlania opartych na prawach fizyki Luxrender oraz aplikacji do montażu Premiere Pro. Wzbudzający podziw efekt rekonstrukcji można obejrzeć na kanale YouTube Delara.

Atena Partenos – monumentalny posąg, który odbijał światło

.Odtworzone wnętrze świątyni zawiera Atenę Partenos, czyli wykonany z kości słoniowej i złota oraz mierzący ponad 12 metrów posąg Ateny. Twórcą tego dzieła był słynny grecki rzeźbiarz Fidiasz. Oprócz Ateny Partenos był on autorem innego monumentalnego posągu w postaci Zeusa Olimpijskiego. Te imponujące statuy oraz inne okazałe dzieła sprawiły, iż w antycznym świecie Fidiasz uzyskał renomę najwybitniejszego rzeźbiarza – za takowego uważali go przy tym nie tylko Grecy, ale również Rzymianie.

Atena Partenos, tak jak cały Partenon, została wykonana w okresie znanym jako wiek Peryklesa lub złoty wiek Aten i przypadał on na lata od mniej więcej 461 do 429 r. p.n.e. Zarazem Atena Partenos jak i Zeus Olimpijski nie przetrwały do naszych czasów. Cały Partenon został zbudowany dokładnie w tym celu, aby pomieścić wykonany przez Fidiasza wielki posąg Ateny, który został stworzony na cześć triumfu koalicji helleńskich państw w II wojnie perskiej.

Jak wynika z badania prof. Juana de Lary powierzchnia znajdującego się niegdyś w Partenonie imponującego posągu Ateny miała właściwości umożliwiające odbijanie światła. Naukowiec obliczając pozycję słońca w różnych porach dnia i latach V wieku p.n.e., gdy światło wpadało przez wschodnie wejście, doszedł do zaskakujących wniosków. Otóż okazało się, że wnętrze Partenonu na ogół było umyślnie przyciemnione, co sprzyjało atmosferze szacunku.

Świątynia, która dawała wiernym magiczne doświadczenie

.Od tej reguły wymykały się tygodnie na które przypadało najważniejsze święto starożytnych Aten, czyli Festiwal Panatenajski. W czasie tego odbywającego się co cztery lata święta w czasie którego oddawano cześć bogini Atenie zachodziło niezwykłe zjawisko. To właśnie wówczas przez kilka poranków wschodzące słońce idealnie wyrównywało się z wejściem do świątyni, na skutek czego w rezultacie na złote szaty Ateny Partenos padało światło. Wierni starożytnych greckich bóstw mogli wówczas doświadczyć zapierającego dech w piersiach migotliwego widowiska.

„Wyobraź sobie, że wchodzisz do Partenonu – twoje oczy, wciąż zmęczone jasnym słońcem na zewnątrz, powoli dostosowują się do stopniowej ciemności wewnątrz. Gdy światło słoneczne przenika przez drzwi świątyni, uderza w złote szaty bogiń świetlistą pionową wiązką. Taki efekt zamierzali stworzyć architekci i Fidiasz. To musiało być magiczne doświadczenie!” – opisuje zaskakujące zjawisko świetlne do jakiego kilka razy w roku dochodziło w świątyni Ateny na Partenonie prof. Juan de Lara.

.Prof. Juana de Lary podkreślił także, że aby uzyskać maksymalny możliwy obraz danych odkryć archeologicznych konieczne jest zastosowanie nowoczesnych technologii. „Aby uwolnić pełny potencjał odkryć archeologicznych, musimy dalej wykorzystywać nowoczesną technologię i narzędzia cyfrowe, które są niezbędnymi towarzyszami (nowoczesnych archeologów – przyp. red.) w eksploracji naukowej i badaniach” – stwierdził naukowiec.

Marcin Jarzębski