Wieluń - to tu zaczęła się ta wojna

Dokładnie z wybiciem godziny 4.40, 1 września z udziałem prezydenta Andrzeja Dudy rozpoczęły się w Wieluniu uroczystości upamiętniające 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej i bombardowanie miasta w 1939 r. Wieluń był jednym z pierwszych miast, na które spadły niemieckie bomby.

Wieluń – obchody 85. rocznicy wybuchu II wojny światowej

Z powodów symbolicznych właśnie Wieluń stał się dziś miejscem szczególnego upamiętnienia rocznicy wybuchu II wojny światowej. Prezydent RP Andrzej Duda złożył wiązankę kwiatów pod pomnikiem upamiętniającym zbombardowaną synagogę w Wieluniu, a później wieniec pod pomnikiem upamiętniającym nalot bombowy na wieluński szpital pw. Wszystkich Świętych. W uroczystości brał udział również zastępca ambasadora Niemiec w Polsce Robert Rohde.

Uroczystość rozpoczęło wycie syren alarmowych, następnie zabrzmiał dzwon „Pamięć i przestroga”, podarowany Wieluniowi przez Andrzeja Dudę w 80. rocznicę bombardowania miasta. Dzwon zabił 12 razy – jego uderzenia symbolizowały 1200 ofiar niemieckiego bombardowania bezbronnego miasta.

„Śmiało można powiedzieć tak: w istocie wybaczyliśmy, choć pamiętamy, choć ból jest, choć cały czas są jeszcze dziesiątki tysięcy tych, którzy zostali osobiście skrzywdzeni przez Niemców” – mówił w swoim przemówieniu prezydent Andrzej Duda.

„Wybaczenie i uznanie winy to jedno, a zadośćuczynienie za szkody to drugie. I ta sprawa cały czas jeszcze nie jest załatwiona i nigdy nie była załatwiona od 80 lat, licząc cały okres II wojny światowej” – powiedział Andrzej Duda.

Jak dodał, wierzy jednak, że sprawa ta zostanie załatwiona. „Wierzę w to głęboko, że będzie załatwiona, bo nikt nigdy nie zrzekł się oczekiwania wobec tego, że jeżeli ktoś po prostu przyszedł i coś nam zniszczył, to powinien nam to oddać takie samo albo za to zapłacić. Tak, jak jest zupełnie naturalne, że jeżeli ktoś, komuś wyrządził szkodę, to musi ponieść tego oczywiste konsekwencje, także w postaci przywrócenia do stanu poprzedniego, albo wypłaty takiej kwoty, która to umożliwi” – mówił Andrzej Duda.

Prezydent podkreślił, że „tego wszystkiego, co straciliśmy przez ponad 40 lat bycia za żelazną kurtyną nikt nam nie rozliczy i nikt nam nie wyrówna, ale za te wyliczalne straty, które ponieśliśmy w wyniku wojny i napaści, zadośćuczynienie nie tylko jest możliwe, ale jest należne”. „My Polacy go oczekujemy” – podkreślił.

„Tak samo, jak oczekujemy my i oczekuje cały wolny świat, że Rosja zapłaci za zbrodnie na Ukrainie i za zniszczenia, których dzisiaj na Ukrainie dokonuje, bo to jest element zwykłej sprawiedliwości i zwykłej logiki następstw. Jeżeli jest zniszczenie, należy się zadośćuczynienie, i jeśli jest winny tego, to winny jest za to odpowiedzialny” – powiedział Andrzej Duda.

Zdaniem prezydenta „polskie władze powinny się tego domagać”. „I wierzę w to głęboko, że będą się tego domagały aż do skutku (…) Liczę na to, że będziemy mieli w tym zakresie uczciwe wsparcie wspólnoty międzynarodowej, bo nam się ono po prostu należy, dlatego że zawsze byliśmy po właściwej stronie” – wskazał prezydent.

Krótkie przemówienie do zgromadzonych wygłosił również zastępca ambasadora Niemiec. Podkreślając niemiecką winę i poczucie odpowiedzialności za dokonane w Polsce zbrodnie, ambasador przemówił również po polsku.

„Szanowni państwo, Niemcy uznają swoją historyczną odpowiedzialność i poczuwają się do zachowania pamięci o zbrodniach popełnionych przez Niemców, bez żadnego ale. Świadomi tej odpowiedzialności chylę czoła przed ofiarami nalotu na Wieluńi wszystkimi ofiarami napaści Niemiec na Polskę” – powiedział.

Wieluń – tu zaczęła się wojna

.1 września 1939 roku Wieluń był jednym z pierwszych miast, na które spadły niemieckie bomby. Od godz. 4.40 do 14.00 na miasto spadło 380 bomb o łącznej wadze 46 ton. Według różnych źródeł, w wyniku ataku Luftwaffe, zginęło od 1,2 do ponad 2 tys. osób. W gruzach legło 75 proc. miejskiej zabudowy.

O tym, że to Wieluń był zasadniczo początkiem wojny, a nie Westerplatte przypominał na łamach „Wszystko co Najważniejsze” Andrzej Zawada – krytyk literacki, poeta. „Druga wojna światowa nie zaczęła się od ataku na Westerplatte. Jest literacką kreacją utrwalony w polskiej pamięci historycznej obraz niemieckiego pancernika ostrzeliwującego małą załogę strzegącą najbardziej na północ wysuniętego przyczółka Ojczyzny. Obraz ten, za pomocą szeroko rozpowszechnianego wiersza K.I. Gałczyńskiego pt. Pieśń o żołnierzach z Westerplatte, jeszcze w roku 1939, zmieniony został w liryczny mit narodowy. Powielany przez powojenną edukację szkolną i przez media, stał się podręcznikowym faktem historycznym” – pisał. Dlatego – dodaje – to właśnie „Wieluń stał się pierwszym miastem zbombardowanym w czasie tamtej wojny i pierwszą ofiarą nowej wojennej ideologii – totalizmu”.

Wśród ważnych obiektów, które zostały zniszczone w ataku Luftwaffe na Wieluń, były kościół św. Michała Archanioła, synagoga i oznaczony znakami czerwonego krzyża szpital pw. Wszystkich Świętych.

XIII-wieczna kolegiata pw. św. Michała Archanioła została poważnie uszkodzona od wybuchu bomby. Budynek został później przez Niemców wysadzony i rozebrany. Zachowały się jedynie jego fundamenty.

Synagoga w Wieluniu zbudowana w połowie XIX wieku przy ul. Żołnierskiej (obecnie Sienkiewicza) służyła środowisku ponad 5 tys. wieluńskich Żydów (w 1939 r. 33 proc. mieszkańców Wielunia). Obecnie w tym miejscu jest park i pamiątkowa tablica przypominająca bombardowanie bóżnicy.

Nie istnieje też szpital pw. Wszystkich Świętych. Zbombardowany 1 września 1939 r. nie został odbudowany. Obecnie w tym miejscu stoi budynek szkolny, a o tragicznych wydarzeniach z września 1939 r. przypomina poświęcony im pomnik.

To również Wieluń jest pierwszym miastem, które podjęło uchwałę opisującą straty wojenne i wyrażającą poparcie dla dochodzenia przez Polskę od Niemiec reparacji. W 2023 Rada Miasta przyjęła uchwałę ws. reparacji, odszkodowań i zadośćuczynienia z tytułu strat, jakie Polska poniosła z powodu napaści Niemiec oraz późniejszej okupacji. Komentował to wydarzenie w 2023 r. ówczesny wiceminister spraw zagranicznych Arkadiusz Mularczyk. „Ta uchwała ma charakter absolutnie symboliczny, bo przecież wszyscy wiemy, że wybuch wojny został zapoczątkowany właśnie nalotem bombowym na Wieluń, podczas którego zniszczono całe stare miasto, zginęło ponad 1200 ludzi w ataku bombowym na śpiące miasto” – powiedział wiceminister.

PAP/Marek Juśkiewicz/WszystkocoNajważniejsze/ad