Wystawa "Saskie wizje - architektura władzy" w Zamku Królewskim w Warszawie

Architektura nie jest jedynie schronieniem przed deszczem i wiatrem. To także język, potężne narzędzie komunikacji, które potrafi mówić, często głośno i dobitnie. I najczęściej głosem władzy. Przemykając ulicami miast, mijamy budowle, które od wieków przekazują komunikaty: o potędze, ambicjach, ideach i lękach ich twórców. Czasem je dostrzegamy, częściej pozostają podskórne, wyczuwalne jedynie intuicyjnie.

„Saskie wizje – architektura władzy”

.Wystawa „Saskie wizje – architektura władzy” przygotowana w Zamku Królewskim w Warszawie zaprasza do wnikliwego spojrzenia na architekturę jako narzędzie politycznego wpływu. Przywołuje fascynujący, a zarazem nieoczywisty moment w historii Rzeczypospolitej — epokę panowania Wettinów, saskiej dynastii na polskim tronie (1697–1763), która zostawiła po sobie nie tylko ślady w kronikach politycznych, ale też ambitne – choć nie zawsze zrealizowane – plany architektoniczne.

W centrum uwagi wystawy znajdują się oryginalne XVIII-wieczne rysunki architektoniczne przechowywane w Państwowym Archiwum Saskim w Dreźnie. To świadectwa wizji, które miały odmienić oblicze warszawskiego Zamku Królewskiego. Przedstawiają one projekty rozbudowy rezydencji królewskiej za panowania Augusta II Mocnego i jego syna Augusta III. Dopełnieniem tych materiałów są makiety – jedna pokazująca pierwotny wygląd zamku, druga ukazująca jego planowaną, imponującą metamorfozę.

August II Mocny – król z rozmachem

.Gdy Fryderyk August I Wettyn, elektor Saksonii, zasiadł na polskim tronie jako August II Mocny, przywiózł ze sobą coś więcej niż polityczne ambicje. Wraz z nim do Warszawy napłynęła fala artystów, architektów i inżynierów – elita saskiego dworu, która miała nadać stolicy nowy, europejski kształt. Efektem tych działań była m.in. słynna Oś Saska – pierwszy nowoczesny układ urbanistyczny miasta. Ale to dopiero początek.

W planach Augusta II znajdowała się także wielka rozbudowa Zamku Królewskiego – mająca wyraźnie zaznaczyć królewską obecność i saską dominację. Miał to być architektoniczny manifest siły – wyraźny, jednoznaczny, widoczny z daleka. Choć wiele z tych projektów nigdy nie zostało zrealizowanych, przetrwały jako rysunki i szkice, które do dziś imponują rozmachem i detalem.

„Saskie wizje – architektura władzy” i August III – dziedzic ambicji

.Syn Augusta II, August III, nie tylko przejął tron, ale i część ojcowskich wizji. Korzystając z bardziej stabilnej sytuacji politycznej, mógł zrealizować niektóre z planowanych projektów. To właśnie za jego czasów Zamek Królewski wzbogacił się o monumentalne wschodnie skrzydło w stylu późnego baroku – z efektowną fasadą i kunsztowną dekoracją. W jego czasach także Sala Senatorska zyskała swój obecny wystrój – świadectwo królewskiego prestiżu i upodobania do przepychu.

Ale dlaczego właśnie wschodnia strona, ta od strony Wisły, została wybrana do rozbudowy? Czy chodziło o symboliczne „odwrócenie się” ku Saksonii? I jakie znaczenie miały przechowywane w Dreźnie projekty po II wojnie światowej, gdy Warszawa potrzebowała pomocy w odbudowie swojego serca? Wystawa odpowiada na te i inne pytania, pokazując, jak historia architektury splata się z historią władzy i tożsamości narodowej.

Wśród eksponatów znajdzie się również unikatowy fragment tablicy inskrypcyjnej – element zdobiący niegdyś attykę centralnego ryzalitu wschodniego skrzydła Zamku. Znaleziony przypadkiem podczas prac archeologicznych na terenie dawnego pałacu Brühla, relikt został przekazany Zamkowi Królewskiemu przez spółkę „Pałac Saski”. Ten niepozorny kawałek kamienia to niemal metafora całej wystawy – echo dawnej potęgi, które przetrwało mimo burz dziejów. Wystawa „Saskie wizje – architektura władzy” dostępna jest od 25 kwietnia 2025 roku.

Newsletter o kulturze i sztuce

.„Kultura Najważniejsza” to newsletter, w którym podpowiadamy, co warto obejrzeć, co przeczytać, czego posłuchać, ale i czego – posmakować. Odrywając się od codzienności, chcemy przypomnieć o fascynującym świecie kultury i sztuki, na który warto znaleźć czas.

Sztuka wyraża nasze estetyczne potrzeby. Prowokuje do myślenia, pobudza kreatywność, wyzwala emocje. Pozwala poczuć się wyjątkowo, a co najważniejsze, wzbogaca nas samych. Chcemy razem, wspólnie z Państwem, wybierać, to co najważniejsze w kulturze. W każdy czwartek, punktualnie o godzinie 21.00 znajdą Państwo w swojej skrzynce e-mailowej zbiór propozycji kulturalnych, które warto uwzględnić podczas planowania weekendu.

Przedstawiamy premiery kinowe, a także filmy dostępne na platformach streamingowych dla tych, którzy wolą rozkoszować się kulturą w domowym zaciszu. Przypominamy o klasykach, wracamy do pozycji, które zdobyły największe nagrody filmowe i wywarły wpływ na pokolenia oraz do których nawiązuje współczesna kinematografia – i nie tylko.

Nie zapominamy również o koncertach czy płytach. Muzyka pełni tu ważną rolę. Dzięki „Kulturze Najważniejszej” nie ominie Państwa absolutnie żadne wartościowe wydarzenie. 

Zachęcamy do zapisania się do specjalnego, bezpłatnego newslettera „Kultura Najważniejsza”, który pozwoli Państwu zaplanować kulturalny weekend [LINK DO ZAPISÓW].

Oprac. LW