Wolność i despotyzm nie są rozdzielone geograficznie. Są impulsami wpisanymi w ludzką naturę. Historia tworzy jednak przez wieki i przedstawia w retrospekcji kształt uwarunkowań, które wolność pozwalają rozwinąć albo stłumić; umacniają despotyczne techniki albo je podważają. To jest właśnie jedna z możliwych do wyobrażenia historii stosunków polsko-rosyjskich.