Nagroda Nobla 2025 w dziedzinie ekonomii. Laureaci Joel Mokyr, Philippe Aghion i Peter Howitt
Ekonomiczna Nagroda Nobla 2025 przyznana. Królewska Szwedzka Akademia Nauk ogłosiła że Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych za 2025 rok otrzymali Francuz Philippe Aghion, izraelsko-amerykański historyk gospodarki Joel Mokyr oraz kanadyjski ekonomista Peter Howitt. Wyróżniono ich za badania które fundamentalnie zmieniły sposób w jaki rozumiemy wzrost gospodarczy innowacje i mechanizmy rozwoju współczesnych społeczeństw.
Od stagnacji do postępu
.Łączna wartość nagrody wynosi 11 milionów koron szwedzkich z czego połowa trafi do Joela Mokyra a druga połowa zostanie podzielona między Philippe’a Aghiona i Petera Howitta. Jak czytamy w uzasadnieniu nagrody „tegoroczni laureaci wyjaśnili w jaki sposób innowacje tworzą siłę napędową rozwoju a technologia poprzez nieustanne zastępowanie starych rozwiązań nowymi umożliwia trwały wzrost gospodarczy poprawę jakości życia i dobrobyt społeczeństw na całym świecie”.
Jeszcze dwa stulecia temu stagnacja była regułą a nie wyjątkiem. Przez większość historii ludzkości gospodarki rozwijały się powoli a nawet wielkie wynalazki nie przynosiły trwałego wzrostu, ich wpływ gasł zaś po kilku dekadach. Dopiero rewolucja przemysłowa zapoczątkowała proces który Joel Mokyr nazwał samopodtrzymującym się mechanizmem innowacji. Mokyr profesor historii gospodarczej na Northwestern University zrewolucjonizował myślenie o przyczynach trwałego wzrostu. W swoich badaniach wykazał, że o ile wcześniejsze pokolenia wiedziały że coś działa to dopiero rozwój naukowego myślenia pozwolił zrozumieć dlaczego dane rozwiązanie jest skuteczne. To rozumienie wsparte otwartością społeczeństw na nowe idee stworzyło grunt pod eksplozję innowacji. „Jeśli chcemy by innowacje następowały po sobie w sposób samoczynny musimy nie tylko znać praktykę ale rozumieć teorię która za nią stoi” podkreślał Mokyr w swoich wykładach”.
Twórcza destrukcja sercem kapitalizmu
.Philippe Aghion i Peter Howitt którzy od początku lat 90 współpracują nad teorią wzrostu opartego na innowacjach wprowadzili do ekonomii pojęcie twórczej destrukcji w duchu Josepha Schumpetera. W swoim klasycznym artykule z 1992 roku opracowali matematyczny model opisujący jak nowe technologie wypierają stare a przedsiębiorstwa oparte na przestarzałych rozwiązaniach znikają z rynku. Ich koncepcja tłumaczy dlaczego rozwój gospodarczy zawsze niesie ze sobą napięcia i konflikty. Każda innowacja bowiem nie tylko tworzy coś nowego ale też niszczy dotychczasowy porządek. „Twórcza destrukcja prowadzi do konfliktów które trzeba umieć rozwiązywać w sposób konstruktywny. W przeciwnym razie innowacje zostaną zablokowane przez interesy firm i grup którym grozi utrata pozycji” wyjaśnia John Hassler przewodniczący Komitetu Noblowskiego ds. ekonomii.
Aghion i Howitt dowiedli że trwały rozwój gospodarczy nie jest dany raz na zawsze. Zależny jest od zdolności społeczeństw do przyjmowania zmian ochrony konkurencji i wspierania mechanizmów które pozwalają nowym ideom wypierać stare struktury.
Trójka, która tłumaczy wzrost cywilizacji
.Tegoroczni laureaci reprezentują trzy różne tradycje myślenia ekonomicznego ale łączy ich jedno przekonanie że innowacja jest nie tylko motorem gospodarki ale i cywilizacji. Joel Mokyr ur 1946 Leiden Holandia doktorat na Yale University 1974 profesor Northwestern University Evanston USA. Philippe Aghion ur 1956 Paryż doktorat na Harvard University 1987 profesor Collège de France INSEAD Paryż i London School of Economics Londyn. Peter Howitt ur 1946 Kanada doktorat na Northwestern University 1973 profesor Brown University Providence USA.
Sezon Noblowski 2025
.Nagroda w dziedzinie ekonomii zamknęła sezon Noblowski 2025. Wcześniej wyróżniono:
– w dziedzinie medycyny badaczy odkrywających nowe metody leczenia chorób neurodegeneracyjnych
– w fizyce Johna Clarke’a Michela Devoreta i Johna Martinisa za pionierskie prace nad fizyką kwantową
– w chemii naukowców rozwijających technologie sztucznej fotosyntezy
– w literaturze poetkę z Japonii której twórczość łączy minimalizm z duchowością
– a Pokojową Nagrodę Nobla otrzymała wenezuelska polityk María Corina Machado wyróżniona za „wysiłki na rzecz sprawiedliwego i pokojowego przejścia od dyktatury do demokracji” ku niezadowoleniu byłego prezydenta USA Donalda Trumpa.
Ku przyszłości. Nagroda Nobla 2025 z ekonomii
.Badania Aghiona Howitta i Mokyra łączą w sobie historię teorię i praktykę gospodarczą oferując odpowiedź na jedno z najważniejszych pytań współczesności: jak utrzymać rozwój w epoce szybkich zmian technologicznych i rosnących nierówności Ich dorobek przypomina że prawdziwy postęp nie jest wynikiem przypadku lecz owocem odwagi wiedzy i społecznej otwartości. „Wzrost gospodarczy nie jest dany raz na zawsze to proces który trzeba pielęgnować Jeśli zablokujemy innowacje cofniemy się do stagnacji” podsumował John Hassler.
Oficjalna ceremonia wręczenia nagród odbędzie się 10 grudnia w Sztokholmie w rocznicę śmierci Alfreda Nobla.
Michał Kłosowski
