Piękno nauki

Na utwory Lema natrafiłem niegdyś w licealnej bibliotece i po dziś dzień pamiętam, że ich czytanie przyprawiło mnie o istny zawrót głowy.

Lem interesował się cybernetyką, genetyką i kosmologią (rozważał możliwość istnienia rozpatrywanego dziś na serio „multiversum” – wielu wszechświatów sąsiadujących ze sobą). Tak nadużywane dziś określenie „człowiek renesansu” znakomicie pasowało do Lema.

Wartość poznawcza powieści tkwi raczej w spostrzeżeniach na temat tego, w jaki sposób ludzie konfrontują się z tajemniczym Obcym. Robimy to, jak przekonuje Lem, z nieuchronnie antropocentrycznej perspektywy, mierząc tego Obcego, nawet jeśli w najmniejszym stopniu nas nie przypomina, w skali antropometrycznej.

Jeżeli Europa nie weźmie się w garść i nie znajdzie nowego sposobu na wykorzystanie rodzimych talentów, aby utrzymać swoją pozycję na świecie, nie zapominając przy tym o wspólnych wartościach, takich jak swoboda badań, współpraca i pokój, jej znaczenie na arenie międzynarodowej znacznie spadnie.

Z dyskusją wokół szczepionek mamy do czynienia od ponad dwóch dekad. Temat bezpieczeństwa i etyczności wraca jak bumerang. Rozgrzewa tym bardziej, że strony sporu posługują się obrazowymi analogiami, które mają zohydzić drugą stronę. Trudno o bardziej jednoznaczny przykład, jak nauka powinna służyć ludzkości.

Niewątpliwie lawinowo przybywa nam informacji, zwiększają się stopniowo możliwości ich analizy i przetwarzania, choćby w oparciu o technologię big data. Czy jednak równocześnie przybywa nam mądrości? Dokąd zmierzamy? Quo vadis, medicina?

Kryzysy wymagają alternatywnych mechanizmów przywództwa, finansowania i koordynacji między instytucjami. Zamiast rekrutować naukowców na przywódców politycznych, musimy zaszczepić myślenie naukowe w nowych i istniejących instytucjach.

Są pytania, których bez pomocy nauki nie dałoby się w ogóle postawić. A jednocześnie ona sama jest faktem filozoficznym, domaga się wyjaśnień filozoficznych. Przy pewnej interpretacji nauka może być filozofią.

W przypadku zadań wymagających nastawienia na wzrost oraz zdolności inspirowania organizacji do rozwoju, o jakim nikomu się nie śniło, tryb pracy zdalnej zdecydowanie nie wystarczy.

Przez wiele lat spieraliśmy się, czy uniwersytet powinien działać jak przedsiębiorstwo, zastanawialiśmy się, czy powinien być kopią sprawnych korporacji, narzekaliśmy na jego niepraktyczne cele. Zdaje się, że przeoczyliśmy debatę nad rolą formacyjną uniwersytetu, przekazem idei itp.

Nigdy nie sądziłam, że 7 listopada, w roku 150. urodzin Marii Salomei Skłodowskiej zrządzeniem losu ja, jarocinianka z urodzenia, znajdę się w Paryżu, i to nie jako turystka, ale jako attaché temporaire de recherche et d’enseignement na Uniwersytecie Piotra i Marii Curie w Paryżu. 

Szczepionki przeciw SARS-CoV-2 opracowane w technologii mRNA są pionierskie, ale nie będą ostatnie. Świat nauki i firm farmaceutycznych odniósł sukces, którym jest bezprecedensowe tempo ich dostarczenia. I jeśli już nie trwają, to na pewno niebawem zostaną rozpoczęte prace nad projektami kolejnych szczepionek mRNA, wycelowanych w najbardziej niebezpieczne wirusy.

Bez prowadzenia badań naukowych na dobrym, światowym poziomie Polska jest skazana na cywilizacyjne zapóźnienie i marginalizację w świecie. Wspieranie nauki powinno być zadaniem ogólnonarodowym, niezależnym od sympatii politycznych.

Faworytów do tegorocznej Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny było kilku. Wśród nich badacze genomu człowieka neandertalskiego, z biologiem specjalizującym się w genetyce ewolucyjnej – Svante Pääbo – na czele. Rok 2020 musiał należeć jednak do naukowców badających wirusy.

Pierwszy wykład w tym roku akademickim zaczyna się od przypomnienia zasad: dezynfekcja biurek, obowiązek noszenia maseczek przez czas trwania zajęć, zachowania odstępu między studentami. Tak wygląda francuski uniwersytet w roku akademickim 2020/21.

Boję się, że włączenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wraz z Ministerstwami Sportu i Edukacji Narodowej do Ministerstwa Kultury dramatycznie zmniejszy szansę na wyjście polskiej gospodarki z pułapki średniego wzrostu. Taka zmiana nie doprowadzi do zwiększenia finansowania badań ani do zmiany sposobu myślenia o nauce. Dalej będzie się wierzyć, że uczelnie mogą być izolowane od potrzeb społeczeństwa, a uczeni realizują swoje pasje, zajmując się rozwiązywaniem nikomu niepotrzebnych zagadek.

Albo wspólnie zapanujemy nad przyszłością, albo nieprzewidywalna przyszłość zapanuje nad nami. Uniwersytet wciąż pozostaje kluczowym elementem w procesie tworzenia się społeczeństwa wiedzy.

W powstającym na południu Francji eksperymencie, którego koszt całkowity zamknie się w sumie około 22 miliardów euro, uczestniczą Unia Europejska, Chiny, Rosja, Japonia, Indie, Korea Południowa i Stany Zjednoczone. Każdy z partnerów projektu dostarcza komponenty, które teraz z ogromną precyzją umieszczone będą wewnątrz kriostatu. Pierwszy próbny rozruch ITER-a planowany jest na rok 2025, ale będzie trzeba jeszcze 10 lat na całkowite ukończenie konstrukcji i fazę testów. Pierwsze wyładowania, w których będzie powstawała energia, zostaną wytworzone w 2035 roku.