obserwujemy laboratoria
.W zespole regularnie piszącym teksty dla działu Piękno Nauki na portalu wszystkoconajwazniejsze.pl podsumowujemy rok 2015 — oceniamy, jaki był on dla nauki.
Ja rok ten zapamiętam jako czas wielkich triumfów, ale też rosnących niepokojów. Niewątpliwie spektakularny przelot sondy New Horizons nad powierzchnią Plutona czy też odkrycie nowego gatunku hominidów to wydarzenia, które na trwałe zmienią nasze rozumienie świata. Opracowana niedawno technologia edytowania genomu daje nam całkiem nowe możliwości radzenia sobie z niedoskonałościami ludzkiego organizmu i leczenia chorób na poziomie DNA. Pozwala także na całkowite wyeliminowanie malarii, choroby trapiącej miliony ludzi na świecie. Z drugiej strony — coraz większa oporność bakterii na stosowane bez umiaru antybiotyki, wybuchy kolejnych epidemii czy też coraz widoczniej zmieniający się klimat pokazują, że mamy ciągle wiele do zrobienia.
Świat to niezwykle skomplikowany system naczyń połączonych, który dynamicznie się zmienia, reagując także na działalność ponad 7 miliardów przedstawicieli homo sapiens. Naukowcy starają się zrozumieć te procesy, byśmy mogli w miarę możliwości ograniczyć nasz wpływ na środowisko, a także bronić się przed negatywnymi zjawiskami.
Nauka daje odpowiedzi na pytania nurtujące nas od tysiącleci, ale też musi się zmierzyć z wyzwaniami, o których nie wiedzieliśmy jeszcze wczoraj.
W minionym roku świętowaliśmy stulecie ogólnej teorii względności, opisującej, jak masa i energia zakrzywiają czasoprzestrzeń. W 2015 roku wypadła także 110. rocznica annus mirabilis — dwunastu niezwykłych miesięcy, w czasie których 26-letni Albert Einstein opublikował cztery artykuły zmieniające paradygmaty rzeczywistości, pozwalające na powstanie m.in. fotografii cyfrowej a przy okazji dające mu Nagrodę Nobla. Naukowcy do dziś, 60 lat po jego śmierci, inspirowani są odkryciami tego pracownika urzędu patentowego.
Rok 2015 uświadamiał nam ponadto, że nauka musi czerpać z benedyktyńskiej cierpliwości i pokory. Misje kosmiczne, takie jak ta badająca Plutona czy też lądowanie Philae na komecie 67P/C-G, to praca wielkich zespołów przez kilkanaście lat. Nowy stellarator Wendelstein 7-X uruchomiony w grudniu tego roku w Greifswaldzie to kolejny krok do realizacji marzenia mającego już ponad pół wieku — o niewyczerpalnych zasobach energii. Reaktor termojądrowy próbuje „ukraść” gwiazdom „pomysł” na wytwarzanie energii — badania prowadzą tysiące ludzi skupionych w laboratoriach od Stanów Zjednoczonych po Australię i Chiny.
Dziś odkryć nie dokonują geniusze odizolowani od świata w wieżach swoich myśli. XXI wiek to czas kolektywnego badania rzeczywistości.
Wzrost światowych cen energii może wywołać w wielu krajach poważne niepokoje społeczne krytyczne wobec całej polityki proklimatycznej. W Unii Europejskiej – w szczególności programu Fit for 55.
Właściwy poziom dumy narodowej zbudujemy jedynie wtedy, gdy zamiast licytować sukcesy i porażki, zastanowimy się naprawdę, kim jesteśmy jako wspólnota: czy kieruje nami dążenie do wolności, czy do świętego spokoju, czy szczytne ideały, czy materialny dostatek, a wreszcie, co być może najważniejsze w historii Polski – co mogliśmy osiągnąć sami, a co stało się rezultatem działań obcych, a więc co nam pomogło, a co przeszkodziło i kto był winien – „my” czy „oni”.
Potrzebujemy odrodzenia, nowego globalnego zaangażowania. Aby tego dokonać, potrzebny będzie wielki wysiłek duchowy. Potrzebujemy nie tylko wizji i etyki, ale także wiary, która popchnie nas do konkretnego działania.
Są pytania, których bez pomocy nauki nie dałoby się w ogóle postawić. A jednocześnie ona sama jest faktem filozoficznym, domaga się wyjaśnień filozoficznych. Przy pewnej interpretacji nauka może być filozofią.
Stany Zjednoczone są kluczowe w globalnej odpowiedzi na wyzwania klimatyczne. Najważniejsze pytanie dotyczy tego, czy w obliczu wielu pól konfrontacji USA będą w stanie nawiązać konstruktywne stosunki z Chinami w celu ochrony klimatu.
Już w latach 50. ubiegłego wieku Stanisław Lem, autor literatury fantastycznonaukowej, zaczął spisywać swoje prorocze obserwacje teraźniejszości oraz tego, co jeszcze przed nami. Jego wizje spełniają się w sposób wręcz niespotykany.
Polski uniwersytet jest zdepersonalizowany. Następuje osłabienie relacji między nauczycielami a studentami. Zanik wspólnotowości napędzany jest postępującą biurokratyzacją. Częścią rzeczywistości polskich uniwersytetów jest „najmowanie” pracowników naukowych, którzy niejednokrotnie prowadzą działalność komercyjną poza murami uczelni w ramach podmiotów zewnętrznych.
Współczesny model kształcenia nie jest w stanie reagować wystarczająco szybko na postępujące zmiany społeczne. Nie wystarczy już czekać, aż rozkwitnie tysiąc kwiatów. Musimy stworzyć odpowiednie i przyjazne środowisko, które uwolni pomysłowość nauczycieli i szkół i stworzy podwaliny zmian.
W jakie absolutnie podstawowe kompetencje powinna wyposażać swych absolwentów szkoła?
Pandemia COVID-19 naruszyła dotychczasowy porządek świata i zmieniła funkcjonowanie wielu podsystemów społecznych. Jednym z nich jest subsystem edukacyjny, który musiał się dostosować do nowej sytuacji poprzez bezprecedensową zmianę trybu funkcjonowania polegającą na przejściu szkół na nauczanie zdalne.
Lem interesował się cybernetyką, genetyką i kosmologią (rozważał możliwość istnienia rozpatrywanego dziś na serio „multiversum” – wielu wszechświatów sąsiadujących ze sobą). Tak nadużywane dziś określenie „człowiek renesansu” znakomicie pasowało do Lema.
Wykorzystując doświadczenia z przeszłości i tworząc kapitał intelektualny na przyszłość, właśnie teraz decydujemy o naszym losie na nadchodzące, trudne, ale także fascynujące lata. Świadomość naszej wspólnej za to odpowiedzialności przesądza o znaczeniu edukacji i nauki – najważniejszych elementów w osiąganiu mądrej synergii, płynącej z rozumienia przeszłości, świadomego działania w teraźniejszości i aktywnego kształtowania przyszłości.
Niedocenienie inteligencji pociąga za sobą niedoszacowanie potencjalnej potęgi sztucznej inteligencji.
Badania naukowe i innowacje odgrywają kluczową rolę w strategii rozwoju i zatrudnienia Unii Europejskiej. Stymulowanie działań w tych sektorach pozwoli opracować odpowiednie rozwiązania umożliwiające sprostanie istotnym wyzwaniom, takim jak zmiany klimatyczne, bezpieczeństwo energetyczne, zdrowie publiczne, warunki życia i pracy.
Teleportacja jest równoważna morderstwu. Zanim wejdziecie do maszyny, powinniście zadać sobie pytanie: czy posiadam duszę?
Zakładając, że SpaceX, Stany Zjednoczone Ameryki, Chiny, Unia Europejska, Rosja i Indie są wszystkie potencjalnymi graczami w kosmicznym wyścigu, do tej grupy mogłoby dołączyć także kilka innych firm. SpaceX może być pionierem w tej materii, ale prawdopodobnie znajdzie swoich następców.
Masowe bezrobocie wśród młodzieży przy równoczesnym braku pracowników w rozwijających się sektorach gospodarki to francuski paradoks – źródło napięć społecznych, a zarazem symptom dysfunkcjonalności systemu edukacyjnego w jego ogólnych i zawodowych komponentach.
Nowa biotechnologia jest ekscytująca i przerażająca zarazem. Jako taka musi zrobić wszystko, aby wyrządzone szkody zminimalizować. Nie może istnieć poza społeczeństwem.
Polska nauka to nie tylko historia, ale także teraźniejszość. Polscy naukowcy są obecni w najważniejszych ośrodkach naukowych na świecie.
Dzięki Polakom rozwinęła się elektronika, chemia, przemysł lotniczy. Polacy skonstruowali ręczne wykrywacze min i rozszyfrowali niemiecką Enigmę, dzięki czemu szybciej skończyła się II wojna światowa.
