.W zespole regularnie piszącym teksty dla działu Piękno Nauki na portalu wszystkoconajwazniejsze.pl podsumowujemy rok 2015 — oceniamy, jaki był on dla nauki.

Ja rok ten zapamiętam jako czas wielkich triumfów, ale też rosnących niepokojów. Niewątpliwie spektakularny przelot sondy New Horizons nad powierzchnią Plutona czy też odkrycie nowego gatunku hominidów to wydarzenia, które na trwałe zmienią nasze rozumienie świata. Opracowana niedawno technologia edytowania genomu daje nam całkiem nowe możliwości radzenia sobie z niedoskonałościami ludzkiego organizmu i leczenia chorób na poziomie DNA. Pozwala także na całkowite wyeliminowanie malarii, choroby trapiącej miliony ludzi na świecie. Z drugiej strony — coraz większa oporność bakterii na stosowane bez umiaru antybiotyki, wybuchy kolejnych epidemii czy też coraz widoczniej zmieniający się klimat pokazują, że mamy ciągle wiele do zrobienia.

Świat to niezwykle skomplikowany system naczyń połączonych, który dynamicznie się zmienia, reagując także na działalność ponad 7 miliardów przedstawicieli homo sapiens. Naukowcy starają się zrozumieć te procesy, byśmy mogli w miarę możliwości ograniczyć nasz wpływ na środowisko, a także bronić się przed negatywnymi zjawiskami.

Nauka daje odpowiedzi na pytania nurtujące nas od tysiącleci, ale też musi się zmierzyć z wyzwaniami, o których nie wiedzieliśmy jeszcze wczoraj.

W minionym roku świętowaliśmy stulecie ogólnej teorii względności, opisującej, jak masa i energia zakrzywiają czasoprzestrzeń. W 2015 roku wypadła także 110. rocznica annus mirabilis — dwunastu niezwykłych miesięcy, w czasie których 26-letni Albert Einstein opublikował cztery artykuły zmieniające paradygmaty rzeczywistości, pozwalające na powstanie m.in. fotografii cyfrowej a przy okazji dające mu Nagrodę Nobla. Naukowcy do dziś, 60 lat po jego śmierci, inspirowani są odkryciami tego pracownika urzędu patentowego.

Rok 2015 uświadamiał nam ponadto, że nauka musi czerpać z benedyktyńskiej cierpliwości i pokory. Misje kosmiczne, takie jak ta badająca Plutona czy też lądowanie Philae na komecie 67P/C-G, to praca wielkich zespołów przez kilkanaście lat. Nowy stellarator Wendelstein 7-X uruchomiony w grudniu tego roku w Greifswaldzie to kolejny krok do realizacji marzenia mającego już ponad pół wieku — o niewyczerpalnych zasobach energii. Reaktor termojądrowy próbuje „ukraść” gwiazdom „pomysł” na wytwarzanie energii — badania prowadzą tysiące ludzi skupionych w laboratoriach od Stanów Zjednoczonych po Australię i Chiny.

Dziś odkryć nie dokonują geniusze odizolowani od świata w wieżach swoich myśli. XXI wiek to czas kolektywnego badania rzeczywistości.

Marcin JAKUBOWSKI

100 najlepszych uniwersytetów Europy

100 najlepszych uniwersytetów Europy

W najnowszym zestawieniu Times Higher Education (THE) 2016 wśród stu najlepszych europejskich uniwersytetów prym wiodą uniwersytety na wyspach brytyjskich. W klasyfikacji brano pod uwagę 13 wskaźników, w tym prace badawcze, poziom pedagogiczny, wymiany z innymi ośrodkami naukowymi, szczególnie w zakresie współpracy międzynarodowej. Być może stąd tak wysoka pozycja uczelni brytyjskich. Ale to tylko jedna z hipotez. Oto lista stu najlepszych uniwersytetów w Europie. Zapraszamy do dyskusji. Poszukajmy uczelni z Polski. 1 University of Oxford Wlk.Brytania 2 University of Cambridge Wlk.Brytania 3 Imperial College…

Inteligencja kruków

Inteligencja kruków

W rozważaniach nad inteligencją jeszcze do niedawna uważano, że tylko ludzie posiedli umiejętność abstrakcyjnego rozumowania.  Skoro tylko człowiek posługuje się językiem, tylko on jest w stanie myśleć, prawda?   .Dzisiejsza nauka obala ten pogląd dzięki wielu eksperymentom badających m. in. umiejętność  rozwiązywania problemów przez wrony. Jak się okazuje, ptaki  z mózgami wielkości ludzkiego kciuka radzą sobie ze złożonymi problemami nie gorzej od siedmiolatków.  W słynnym już eksperymencie z przysmakiem w menzurce z wodą wrony decydowały się na użycie narzędzi w odpowiednim kontekście, np. o odpowiednim rozmiarze,…

Alice LATIMIER: Mózg może się uczyć w każdym wieku. O tym, że na naukę nigdy nie jest za późno
Alice LATIMIER

Alice LATIMIER

Mózg może się uczyć w każdym wieku.
O tym, że na naukę nigdy nie jest za późno

Przekażcie Waszym Rodzicom i najbliższym: czas zacząć naukę… nieważne ile ma się lat! Jesteśmy w pewnym sensie „zaprogramowani” na to, żeby się uczyć. Nasz mózg jest w stanie ciągle się dostosowywać i zmieniać pod wpływem naszych doświadczeń, od najmłodszych lat do starości. Nie ma więc jednego wieku na naukę nowego języka.

Paul KINGSNORTH: Technokraci porwali ekologię. I sprowadzili nas na manowce
Paul KINGSNORTH

Paul KINGSNORTH

Technokraci porwali ekologię. I sprowadzili nas na manowce

Jesteśmy w okresie, który może się okazać ostatecznym triumfem racjonalnego człowieka. Wybudowana przez niego wieża prawie sięgnęła sklepienia świata. Z każdej starej opowieści ludzkości można wysnuć, co się dalej wydarzy.

Jędrzej STĘPIEŃ: ChatGPT a przyszłość edukacji
Jędrzej STĘPIEŃ

Jędrzej STĘPIEŃ

ChatGPT a przyszłość edukacji

ChatGPT będzie mieć działanie podobne do rewolweru na Dzikim Zachodzie, zwanym po upowszechnieniu „wielkim wyrównywaczem”. Nasze wykształcenie i wszelkie przewagi nabyte w pocie czoła w szkołach i na kursach ulegną dewaluacji.

Prof. Anna WOJCIUK: Imperia wiedzy w stosunkach międzynarodowych
Prof. Anna WOJCIUK

Prof. Anna WOJCIUK

Imperia wiedzy w stosunkach międzynarodowych

Oświata i nauka wyraźnie należą do dziedzin życia, w których zderzenia odmiennych wartości z porządkami aksjologicznymi są dziś szczególnie wyczuwalne, a ich wynik będzie miał decydujący wpływ na przyszłość państw, społeczeństw i stosunków międzynarodowych.

Prof. Andrzej JAJSZCZYK: Badania naukowe zmieniają nasz świat
Prof. Andrzej JAJSZCZYK

Prof. Andrzej JAJSZCZYK

Badania naukowe zmieniają nasz świat

Najbardziej ambitne europejskie projekty badawcze realizowano w trzech dużych obszarach nauki: naukach o życiu, naukach ścisłych i technicznych oraz naukach społecznych i humanistycznych.

Prof. Piotr CZAUDERNA: Skąd się bierze „człowieczeństwo”? Svante Pääbo i Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny
Prof. Piotr CZAUDERNA

Prof. Piotr CZAUDERNA

Skąd się bierze „człowieczeństwo”?
Svante Pääbo i Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny

Przyjęło się uważać, iż Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny przyznaje się raczej za odkrycia, które mają potencjalnie praktyczne znaczenie. Tymczasem nagroda dla Svante Pääbo idzie pod prąd tej tendencji, bo praktyczne znaczenie jego odkryć jest nieco ograniczone. Z drugiej jednak strony z pewnością międzynarodowe środowisko genetyków, paleontologów i antropologów odczuło wielką radość i satysfakcję. Na pewno dzięki dokonaniom noblisty poznaliśmy lepiej nasze biologiczne i ewolucyjne korzenie.

Prof. Marek SANAK: Nagroda Nobla dla twórcy paleogenomiki
Prof. Marek SANAK

Prof. Marek SANAK

Nagroda Nobla dla twórcy paleogenomiki

Niewielu współczesnych naukowców może się pochwalić odkryciem nowego gatunku człowieka, opisaniem sekwencji jego genomu na podstawie kilku fragmentów kostnych znalezionych w jaskiniowych osadach oraz wykazaniem u ludzi współczesnych domieszki sekwencji genetycznej wymarłych gatunków człowieka.

Prof. Jan P. HUDZIK: Ranking szanghajski i polskie uczelnie
Prof. Jan P. HUDZIK

Prof. Jan P. HUDZIK

Ranking szanghajski i polskie uczelnie

Na liście szanghajskiej – przywoływanej i relacjonowanej na łamach „Wszystko co Najważniejsze” – znalazło się w tym roku kilka naszych uczelni. Zanim jednak zaczniemy otwierać szampana, zastanówmy się może przez chwilę, kim jesteśmy i kim chcemy być w tak zwanej światowej nauce?

Prof. Wojciech ROSZKOWSKI: Jak uczyć historii?
Prof. Wojciech ROSZKOWSKI

Prof. Wojciech ROSZKOWSKI

Jak uczyć historii?

Właściwy poziom dumy narodowej zbudujemy jedynie wtedy, gdy zamiast licytować sukcesy i porażki, zastanowimy się naprawdę, kim jesteśmy jako wspólnota: czy kieruje nami dążenie do wolności, czy do świętego spokoju, czy szczytne ideały, czy materialny dostatek, a wreszcie, co być może najważniejsze w historii Polski – co mogliśmy osiągnąć sami, a co stało się rezultatem działań obcych, a więc co nam pomogło, a co przeszkodziło i kto był winien – „my” czy „oni”.