Piękno muzyki

Konkurs Chopinowski w Warszawie to już prawie od stu lat przedmiot dumy i szerokiego zainteresowania rosyjskich muzyków i melomanów. Dlatego też bez wątpienia mający się odbyć w przyszłym roku w polskiej stolicy konkurs muzyczny wywoła jak najżywszy oddźwięk.

“Trzeba umieć zagrać nokturny, mazurki, etiudy i ballady, a ich dobre wykonanie wymaga nienagannej techniki, całkowitej przejrzystości, genialnego dźwięku i ogromnego serca – dopiero wszystkie te cechy tworzą znakomitego pianistę. Jeśli potrafisz się nimi wykazać, to potem możesz zrobić już wszystko”.

Na wiadomość o wybuchu I wojny światowej Paderewski miał powiedzieć: „La patrie avant tout, l’art ensuite” (Ojczyzna przede wszystkim, potem sztuka). Słowa te stały się jego życiowym credo.

To oczywiście zaskakujące, że nawet wytrawni znawcy muzyki w Londynie, Paryżu czy Nowym Jorku nie mają pojęcia, kim był Moniuszko, ale nie jest to wyłącznie polski problem. Niewiele państw radzi sobie lepiej z promocją własnej muzyki niż Polska.

Si même les mélomanes les plus expérimentés de Londres, de Paris ou de New York ignorent complètement Moniuszko, ce n’est pas pour autant un problème uniquement polonais. Peu de pays sont capables de mieux promouvoir leur musique que la Pologne.

Największe dzieła powstawały dzięki zachwytowi nad zjawiskami szczęścionośnymi, jak miłość, duchowość, piękno świata, pozytywne zmiany dotyczące bytu samego twórcy, czy inne, wspaniałe dzieła spoza własnej dziedziny sztuki. Niezmiennym elementem jest zapatrzenie się w mistrza, w kogoś, kto sprawił wewnętrzny przymus wyboru wejścia na tę drogę niepewności i nieustannej próby tylko w tym celu, aby być kimś takim samym jak mistrz. Wtedy im bliżej paradygmatu znajdzie się naśladowca, tym większe będzie jego szczęście generujące powstanie nowego już dzieła, nowego stylu, własnej drogi.

Prawda i Piękno są przybyszami z innego świata. Tylko ten, kto myśli, czuje i ma taką wolę, może, choć pewnie tylko przelotnie, sprostać twórczemu aktowi powołania ich do życia w naszym upadłym świecie. Podobnie duch prawdziwej przyjaźni podlega falom przypływu i odpływu. Miłość na takiej płaszczyźnie – jak odczucie wspólnoty z Bogiem czy innymi ludźmi – przenika ludzkie serce tylko sporadycznie i w sposób niedoskonały.

Zaledwie cztery miesiące od zakończenia walk o Wrocław, które przeszły do historii pod nazwą Festung Breslau, na scenie przedwojennego Stadt-Theater odbyła się legendarna już premiera Moniuszkowskiej „Halki”. Było to wydarzenie o znaczeniu ponadnarodowym, istotne dla całego kraju, ale przede wszystkim dla polskości Wrocławia.

Jazz powstał na styku tragicznie przeciętych kultur – gdy biały porwał czarnego i uczynił go niewolnikiem na ziemi należącej do czerwonego. Wielkie tragedie, wielkie emocje, ale też wielkie wzruszenia. Francja była kolonialna od zawsze, za co płaci teraz niebagatelną cenę.

Współimprowizowanie wywołuje taki sam stan umysłu, jaki obserwujemy u zakochanych. Nawet gdy są na siebie obrażeni nie przestają tęsknić, oczekiwać wspólnych aktywności i ufać we wzajemność. Zatem dopełnienie nieistniejącego w nadziei na zaistnienie oczekiwań to twórcze zaufanie tak u improwizujących jazzmanów, jak i u zakochanych. Znaczy to, że kolejną, a może najważniejszą funkcją zaufania w zjawisku współwyimprowizowywania muzyki jazzowej jest … miłość. Może nie amor, ale z pewnością caritas i agape. Miłość człowieka improwizującego do drugiego człowieka improwizującego. Miłość generująca zaufanie i podziw, podziw generujący zaufanie i miłość, zaufanie dopełniające twórczo nieistniejącą dotąd muzykę. Kocham więc ufam. Miłość, więc zaufanie.

Muzyka abstrakcyjna w całym rozumieniu i znaczeniu słowa. Muzyka adresowana do słuchacza tu i teraz. Za każdym razem inna, za każdym razem znakomita. Za każdym razem słyszę tę piękną, nienachalną sugestię nastroju w kierunku jakiego można byłoby skierować słuchacza gdyby nie to, że przecież może tam udać się sam, więc lepiej nie sugerować, albo może jednak trochę? Muzyka będąca pozornie senną opowieścią, gdzie doświadczenie i wielka świadomość odpowiedzialności za każdy dźwięk przeplata się z niejako nadwrażliwym postrzeganiem sfer pozornie określonych, jakkolwiek podatnych na otwarcie przez odbiorcę.

Widać jasno, że jeżeli wypracowywanie produktu nie zawsze materialnego, ale zapewniającego, ratującego, ułatwiającego, bądź poprawiającego funkcje życiowe człowieka może sprawiać przyjemność i nieść poczucie spełnionej misji, wtedy jazz jest także labor, bowiem co do jego bycia opus nie mam cienia wątpliwości.

Automat nie ma potrzeby tworzenia muzyki, nie tworzy jej sam z siebie dla samej przyjemności usłyszenia dźwięków, by nie pozostawać w ciszy, nie podejmuje wyzwania stopniowego przekraczania swoich ograniczeń. Muzyka nie jest celem. Być może dlatego muzyka tworzona komputerowo nie budzi szczególnego entuzjazmu.

Bycie razem w rytmie, w pulsie, w swingu generuje bycie razem w świecie. Niebywałym doświadczeniem jest uczestnictwo w jam session. Chrześcijański nakaz wybaczania zyskuje nowy byt, gdy dwaj obrażeni na siebie muzycy nie rozmawiają ze sobą, ale grają razem, bo imperatyw utrzymania więzi w muzyce jest wyższy niż wzajemna niechęć prywatna.

Media społecznościowe w tej edycji konkursu wiodą prym. Komunikacja internetowa dała nam wszystkim możliwość indywidualnej oceny występów. Pod względem dyskusji i oprawy medialnej najciekawszy jest twitterowy hashtag #Chopin17. Ku mojemu wielkiemu zachwytowi odkryłam na Twitterze kącik osób zainteresowanych muzyką poważną.

Miłość nie jest jakimkolwiek wymaganiem. Jest przede wszystkim – i taka z pewnością być powinna – świadomością odchodzenia, umierania, bycia ze sobą wbrew tej oczywistości, że za chwilę nas nie będzie.

Wirtuozeria Bibera służyła czemuś więcej niż tylko technicznemu popisowi. Artysta miał ogromną wyobraźnię muzyczną i w swoich pomysłach technicznych odkrywał nowe barwy instrumentu, brzmienia dotąd nieznane i niestosowane, zadziwiające w tamtej epoce. Niektóre z nich są tak śmiałe, że z powodzeniem mogłyby konkurować z sonorystycznymi eksperymentami twórców XX wieku.

Najsłynniejszą chanson Janequina jest „Bitwa pod Marignano”, wspaniały muzyczny obraz walki. Słyszymy tu zarówno gorączkowe przygotowania do bitwy, jak i sam jej przebieg: bitewny alarm, dźwięk trąbek, tętent koni, szczęk broni, zbrojne starcie, walkę i na koniec triumfalnie obwieszczone zwycięstwo. To prawdziwa perełka szesnastowiecznej polifonii.

Nikt przed nim nie miał takiej wyobraźni instrumentalnej, nikt nie potrafił wydobyć takiego bogactwa brzmień, stosując typowe w swojej epoce instrumentarium. Vivaldi odwoływał się często do muzyki ilustracyjnej. W swojej muzyce portretował nie tylko zjawiska natury, jak w sławnym cyklu „Pory Roku”, ale również ludzkie namiętności, co było typowe dla zmysłowej muzyki jego czasów.

Kłamstwo jest chyba jednym z najgorszych „grzechów głównych” miłości, bo zamyka obszar tego, co nazywamy zaufaniem, a bez tego właściwie żyć się nie da. Czy można te wszystkie sprawy sobie wzajemnie wybaczyć? Otóż myślę, że tak, ale wymaga to dojrzałości i głębokiej miłości.