Po raz pierwszy w niedawnej historii regionu udało się odwrócić trend wzrostu nierówności. Ponad 50 milionów mieszkańców Ameryki Łacińskiej wyszło z biedy i powiększyło klasę średnią.
Trump Tropików? Brazylijska mieszanka filipińskiego Duterte i tureckiego Erdoğana? Otóż nie. Jair Bolsonaro – mimo wielu krytycznych opinii, porównań do populistów i niepochlebnych etykietek mu przypisywanych – to nie lokalna karykatura Donalda Trumpa, tylko Brazylijczyk z krwi i kości, świetnie rozumiejący niepokoje i troski swojego narodu i sprawnie korzystający z okazji, które stwarza mu historia.
W Brazylii coraz częściej pojawiają się doniesienia o tym, że biedni mieszkańcy ulegają oparzeniom chemicznym z powodu źle przygotowanych środków dezynfekujących ręce. W wielu miejscach przychodnie i szpitale często nie mają nawet bieżącej wody. Apele o częste i dokładne mycie rąk mydłem są tu nie do wypełnienia. I brzmią złowrogo – bo jeśli nie będziemy myć rąk tak często, jak apelują Europejczycy, ba, jeśli nie będziemy mogli myć rąk mydłem nawet raz dziennie, to czy jesteśmy skazani na zakażenie?
Ameryka Łacińska jest dziś świadoma własnych ułomności i coraz bardziej zdecydowana, aby te odwieczne problemy – korupcję, nierówności, przemoc – wreszcie zwalczyć. Poszukuje swoich skutecznych sposobów na powrót do wzrostu w dzisiejszym świecie – różnym od świata z początku stulecia. Przegrają politycy, którzy – tak jak Sebastián Piñera – zuchwale lekceważyli głos społeczeństwa.
Naukowcy uważają, że bez zdecydowanego nacisku świata na Brazylię Amazonii grozi zagłada.
W odpowiedzi na ogromną korupcję, nieudolność instytucji i rosnącą przestępczość Bolsonaro proponuje otwarty dostęp do broni („każdy prawdziwy mężczyzna powinien mieć przy sobie broń”), zwiększenie uprawnień policji i wojska oraz przywrócenie kary śmierci i tortur. Czasy dyktatury wojskowej zatarły się już nieco w powszechnej pamięci i nie rażą tak bardzo, zwłaszcza jeśli w jego retoryce mają kojarzyć się z czasem porządku, ładu, cudu gospodarczego i rosnącego dobrobytu. Nawet za cenę ograniczenia demokracji.
Brazylijczycy głośno wyrażają swoją konsternację i ogromny żal do władz o zaniedbania, widząc w ogniu trawiącym bezcenne kolekcje metaforę traumatycznych przeżyć swojego kraju, pustoszonego brutalną przestępczością, korupcją i skutkami recesji, w wyniku której ponad 12 milionów osób pozostaje bez pracy.
Zajęci w Europie własnymi problemami z imigrantami napływającymi z Afryki zdajemy się nie dostrzegać największego kryzysu migracyjnego w historii Ameryki Południowej. Kryzysu wywołanego nie wojną, ale katastrofą społeczno-ekonomiczną w Wenezueli. Dla innych krajów regionu to dziś wielki egzamin z gościnności i otwartości.
Historia Salvadoru, pierwszej stolicy Brazylii, to historia wielkości miasta i tracenia przez nie pozycji.
Wielka brazylijska burżuazja nie śpi i odczuwa na swoich bankowych saldach napięcia wynikające z recesji. Wielokrotnie dała jasno do zrozumienia, że nie brzydzi się militarnej i policyjnej przemocy, kiedy potrzebuje odzyskać pełnię kontroli nad procesami ekonomicznego podziału bogactwa; że nie zawaha się siłą przenieść koszty stagnacji na tych, którzy i tak mają najmniej, wracając na drogę pogłębiania rozdzierających kraj ekonomicznych nierówności.
Kiedy przedstawiciele klasy średniej z taką emfazą mówią o korupcji, jako najważniejszej chorobie drążącej kraj, chorobie domagającej się leczenia w pierwszej kolejności, to dlatego, że nie chcą mówić o chorobie nierówności, której są beneficjentami.
Zapamiętuję Brazylię w jej wielkości geograficznej, intensywności przyrody, różnorodności źródeł kulturowych i mieszaniny kolorów skóry, nierównościach społecznych i przestrzennych, radości ludzi i otwartości na to, co zewnętrzne — także na świat nowych technologii.
“Wschodzące gospodarki eksportujące surowce nie wykorzystały tej manny z nieba i w minionej dekadzie nie wdrożyły reform strukturalnych. Wręcz przeciwnie, wiele z nich sięgnęło po państwowy kapitalizm, nadmiernie wzmacniając państwowe przedsiębiorstwa i banki”
