100 idei dla Polski

Czy możliwe jest odwrócenie trendów demograficznych? To chyba najczęstsze pytanie, które ostatnio słychać w kontekście demografii. Co zrobić, by zbliżyć się do poziomu zastępowalności pokoleń?

W przypadku polityki społeczno-gospodarczej i związanych z nią wydatków publicznych prawdziwe jest powiedzenie: „pokaż, na co chcesz wydać pieniądze, a powiem ci, kim jesteś i jakiej chcesz Polski”.

Podział na Polskę Rafała Trzaskowskiego i Andrzeja Dudy jest fałszywy. Ani jeden, ani drugi elektorat nie jest monolitem i nie ma solidnego, wspólnego fundamentu.

Bez prowadzenia badań naukowych na dobrym, światowym poziomie Polska jest skazana na cywilizacyjne zapóźnienie i marginalizację w świecie. Wspieranie nauki powinno być zadaniem ogólnonarodowym, niezależnym od sympatii politycznych.

W oparciu o rozwiązania amerykańskie realne byłoby uruchomienie pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce przed rokiem 2035 i kilku następnych do roku 2040.

Wynalazki made in Poland pozostają zazwyczaj wyspowe, nieskojarzone z szerszym produktem. Dlatego też w polskim pejzażu kapitalizmu dominują przedsiębiorstwa przypominające albo samowystarczalne warsztaty, albo integratorów komponentów z importu, albo ekstensywne konglomeraty, które produkują rzeczy nieskomplikowane, np. mleko.

Obserwuję z niepokojem, że polskie elity intelektualne zatraciły w ostatnich latach swą wyrazistość i troskę o sprawy państwowe, społeczne. Środowiska te nie uczą rozpoznawać i nie walczą nawet o wartości zapisane w Konstytucji. Dogmat rynku i dominacja własności prywatnej stworzyła nowy rodzaj stosunków społecznych – dosłownie wszystko jest towarem; szczególnie mnie martwi, że również życie i zdrowie ludzkie. Cnotą jest chciwość a nie empatia. Urzędnik państwowy nie wykonuje służby społecznej tylko sprzedaje usługi społeczne. Nie człowiek, a kapitał ludzki ma się coraz lepiej.

W życiu politycznym, stymulowanym przez niektóre media, zbyt często dominuje pusta retoryka, przewaga interesu partyjnego nad interesem państwa, promocja krzykliwych i często agresywnych zachowań kosztem merytorycznej debaty. Jeśli już tak być musi, to przynajmniej niech to będzie tylko część debaty – znalezienie sposobu na konstruktywną rozmowę o fundamentalnych wyzwaniach będących przed nami przesądza bowiem o naszej zdolności do autonomicznego kształtowania wspólnej przyszłości.

Czy uda się odbudować solidarność międzyludzką? Czy konsumenci, odbiorcy publicznej pomocy będą się przykładać do tworzenia pomyślności ogółu? Czym ich do tego zachęcić? Co zrobić, żeby obywatelom chciało się chcieć? Podobne pytania stoją nie tylko przed nami, ale przed całą wielką zachodnią cywilizacją, której jesteśmy cząstką. Dotychczas my, Polacy, spełnialiśmy zasadniczo dobry uczynek, korzystając z wolności. Dobry dla nas i dla innych. Chodzi o to, by nie zbaczając z drogi ku wolności, zespolić ją z drogą do solidarności.

Mimo całej epoki, jaka dzieli nas od okresu międzywojennego, sytuacja II Rzeczpospolitej i główne zadania stojące przed państwem polskim, dążenia ówczesnych elit i ówczesnego społeczeństwa jawią się wcale nie jako archaiczne, ale jako zadziwiająco aktualne.

Przez lata byliśmy świadkami tego, jak Niemcy stale pouczały inne kraje. Grekom każą prywatyzować majątek narodowy, chociaż o prywatyzacji swojego nigdy by nie pomyśleli. Francji wytykają przerost administracji publicznej, a Włochom nadmierne zadłużenie. Nieustannie udzielamy lekcji pozostałym krajom, jakbyśmy to my rządzili unią walutową. Takie postępowanie może doprowadzić jedynie do utraty zaufania i sympatii, a nawet rozwoju wrogości. Politycy zrobią wszystko, co mogą, aby utrzymać euro. Byłoby to wyjście warunkowo akceptowalne, gdyby różnice w produktywności między Niemcami, Francją, Austrią, Włochami i Grecją zmalały. Chociaż Hiszpania i Portugalia są na dobrej drodze ku temu, to Grecja i Włochy nie! Z żalem patrzę na brexit, bo tracimy ostatniego czempiona produktywności, subsydiarności i odpowiedzialności w Europie.

Wydaje nam się, że prawdziwym sukcesem w historii ostatnich dziesięcioleci była Solidarność, ale spójrzmy – w perspektywie światowej symbol upadku komunizmu stanowi zburzenie Muru Berlińskiego. Polacy, mimo że są narodem o największej liczbie Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, funkcjonują jako hitlerowscy kolaboranci, uczestniczący w zbrodni Holokaustu.

W 2015 r. mieliśmy do czynienia z bezprecedensowym napływem uchodźców do Europy, największym od II wojny światowej. Nie zamieciemy problemu pod dywan. Radykalizm i odmowa działania nie są rozwiązaniem. Rząd powinien podejmować działania, które nie osłabią pozycji Polski w Unii Europejskiej, a z drugiej strony — zapewnią ochronę podstawowych interesów narodowych.

Przywództwo w Unii jest dziś znacznie bardziej pluralistyczne niż w 2004 r., co daje większą przestrzeń Polsce na silne zaangażowanie się w wytyczenie kierunku rozwoju projektu europejskiego. Polacy są przekonanymi Europejczykami i wierzą, że silna Europa jest naszym wspólnym interesem. Silna i demokratyczna Europa będzie jednak niemożliwa bez silnych ekonomicznie państw narodowych. To polska lekcja z 15-lecia w Unii Europejskiej.

Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że niemożliwe jest dzisiaj budowanie silnej gospodarki i dobrobytu bez oparcia się na nauce. Coraz częściej widzimy też, że nie ma możliwości realizacji przełomowych projektów badawczych bez współpracy z firmami, które są ich odbiorcami. Stawiam tezę, że nauka, o ile ma być ambitna, potrzebuje gospodarki.

Les technologies de l’information, la biotechnologie et la nanotechnologie – le niveau de progrès dans ces domaines déterminera le niveau de développement social et la compétitivité de l’économie.

Transformacja polskiej gospodarki w tzw. przemysł 4.0 nie zajdzie autonomicznie jedynie poprzez nasycenie przestrzeni publicznej, prywatnej i przemysłowej nowymi technologiami kupowanymi przy spadających cenach. Zwycięzcami będą ci, którzy potrafią wykorzystać swoje kompetencje do sprzęgnięcia ich z nowymi technologiami, w szczególności spełniającymi warunek wykładniczo skalującego się rynku. Wymaga to oczywiście odwagi i umiejętności podejmowania decyzji w szczególności dotyczących wprowadzania do dzisiejszych ciągów technologicznych, zaburzających je i silnie modyfikujących, procesów wywodzących się właśnie ze sztucznej inteligencji, technologii przyrostowych czy nowych materiałów. Za tymi procesami musi nadążać otoczenie prawne.