Piękno historii

Demokracja szlachecka wyrosła na bazie wspólnoty i współpracy elit, a system ustrojowy w państwie polsko-litewskim tę wspólnotę umacniał. Do czasu – pisze Mikołaj MALINOWSKI

Rzeczpospolita była wspólnotą obywateli, których celem była wolność. Nie istniała po to, by wspierać ambicje swoich monarchów, podbijać terytoria, gromadzić bogactwa i zdobywać chwałę. Chodziło o wolność.

Współcześni Ukraińcy chętnie szukają swego rodowodu w czasach Rusi Kijowskiej, choć niewątpliwie najważniejszym doświadczeniem formacyjnym dla tej wspólnoty było jej – niewolne od konfliktów – funkcjonowanie w ramach wieloetnicznej Rzeczypospolitej szlacheckiej.

Brak należytej oceny komunizmu i docenienia znaczenia przeszłości sprawił, że zlekceważono znaki ostrzegawcze. Najważniejszymi były prześladowania niezależnych historyków Rosji, faktyczna rehabilitacja Stalina i wreszcie wieloletnia kampania dezinformacji historycznej.

Dziedzictwo Polaka Jana Karskiego, który bezskutecznie alarmował świat o tym, co Niemcy robili w Auschwitz, jest dziś moralnym wezwaniem do działania w obronie praw człowieka.

W okupowanej Polsce nie było nikogo takiego jak Quisling w Norwegii czy Petain we Francji. Istniał za to ruch oporu, który był popierany przez ludność i który otrzymywał rozkazy od legalnego rządu polskiego w Londynie.

De Gaulle był wyznawcą idei Europy narodów, Europy ojczyzn, Europy pomnej swej chrześcijańskiej tożsamości, Europy rozumianej jako wspólnota wartości. Kaczyński w dzisiejszej Europie pozostaje jednym z głównych protagonistów tej wizji.

Sprawa reparacji niemieckich i odszkodowań od Niemiec obfituje w niezwykle ciekawe i wciąż nieznane lub mało znane szczegóły. Ilustruje ona konsekwencję i bezwzględność w tej kwestii kolejnych rządów Republiki Federalnej Niemiec – od Adenauera po Merkel. A zarazem hipokryzję, gdyż jednocześnie politycy niemieccy deklarują wolę pojednania z narodem polskim.

19 maja 1943 r. zastępca sekretarza generalnego MSZ Gustaw Potworowski zwracał się do Aleksandra Ładosia: „Ministerstwo było ostatnio informowane przez organizacje żydowskie, jakoby istniała możność indywidualnego ratowania żydów przed uśmierceniem ich ze strony Niemców na zasadzie paszportów krajów Ameryki Południowej”.

Hitler poinstruował swoich generałów przed inwazją, aby nie okazywali litości Polakom. Oficjalna niemiecka polityka zakładała wyniszczenie przez głód i choroby 85 proc. ludności polskiej do lat 50. XX wieku

Pucz moskiewski doprowadził do rozpadu ZSRR i demokratycznego wyboru Borysa Jelcyna na prezydenta Rosji. Jednak dziś na Kremlu rządzą spadkobiercy spiskowców, a nie ich demokratyczni przeciwnicy. Dlaczego?

Legendę gen. Charles’a de Gaulle’a dekonstruuje pisarz, eseista, autor głośnej we Francji książki „De Gaulle i komuniści” oraz były redaktor naczelny „Le Figaro Magazine” Henri-Christian Giraud. Jego zdaniem de Gaulle zawarł ze Stalinem tajny pakt, pomógł otworzyć drugi front walki z Niemcami daleko od granic Polski oraz wzmocnił partie komunistyczne po II wojnie światowej.

Stworzone przez Stanisława Koniecpolskiego Brody stały drugim po Zamościu centrum latyfundialnym w Rzeczypospolitej o tak wszechstronnie opracowanym programie funkcjonowania. W XVII w. to miasto zyskało wyjątkową rangę.

Najwyższy Trybunał Narodowy sądził 49 zbrodniarzy niemieckich, wśród nich m.in. komendantów: obozów Rudolfa Hößa i Amona Götha, Arthura Liebehenschela, wysokich rangą urzędników: Arthura Greisera, Josefa Bühlera, ale również esesmanów z KL Auschwitz.

Praca uczonego jest zbyt skomplikowana i subtelna na to, by w jednym momencie pewność nowej wielkiej prawdy mogła przed nim zabłysnąć. Maria, stojąc znużona przed swymi aparatami, nie odczuła, być może, żadnego radosnego triumfu.

„Wolność, wolność!”, rozlegało się na Placu Wacława i na Letnej jesienią 1989 roku, ale w wyjątkowej atmosferze pokoju, zbliżenia i współpracy, w czym wielu dostrzegło wpływ nowo kanonizowanej czeskiej księżniczki z XIII wieku. Ale ilu protestujących naprawdę tęskniło za wolnością, a ilu za standardem życia, który widzieli w zachodnich magazynach lub filmach? Dziś wydaje się, że odsetek członków tej drugiej grupy był znacznie większy, niż mógłby przypuszczać zewnętrzny obserwator w tamtym czasie.

Konstytucja 3 maja z 1791 r. pozostaje jednym z tych wydarzeń w dziejach Polski, które pozwalają wierzyć w mądrość i żywotne siły narodu. Jej moc i triumfalny wymiar najlepiej wyraził Jan Matejko.