Piękno historii

Insurekcja Kościuszkowska z 1794 r. była ostatnim zrywem Polaków w XVIII w., w momencie agonii I Rzeczypospolitej.

newsletter „Piękno Historii” to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Prezentujemy w nim wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy. 

Gen. Jan Kazimierz Kruszewski był dowódcą Korpusu Ochrony Pogranicza w II RP (1930-1939), który dokonał reorganizacji tej formacji.

Bitwa Warszawska 1920 r. to jeden z najważniejszych momentów polskiej historii. Do dziś w Polsce nie ma jednak monumentu ani muzeum poświęconego temu wydarzeniu. Powinniśmy dążyć do tego, by w Warszawie stanął łuk triumfalny na miarę tego w Paryżu, który przypomni każdemu o jednej z przełomowych chwil w dziejach Europy, a zarazem doda stolicy uroku i stanie się jednym z jej znaków rozpoznawczych.

Konflikt w tak dużym i niejednorodnym narodzie jak polski jest nieunikniony. Nie ustrzegli się go nawet Ojcowie Niepodległości.

Kościół świadczący o Chrystusie był przez totalitarną władzę postrzegany jako zagrożenie dla niej. Najzupełniej słusznie, choć zagrożenie dla komunizmu stanowił on w zupełnie inny sposób, niż wydawało się ideologom marksizmu i pragmatykom władzy. Ksiądz Jerzy Popiełuszko zwalczany był przez komunistów jako polityczny przeciwnik – zginął jako świadek Chrystusa.

W dniu 13 kwietnia 1943 roku ogłoszono potworną wiadomość. To właśnie wtedy odkryto szczątki tysięcy obywateli II RP. W Lesie Katyńskim pod Smoleńskiem, w zachodniej części Rosji, odkryto masowy grób.

Patriotyzm to jeden z fundamentów etosu Rzymian. Ich oddanie ojczyźnie, gotowość do poświęcenia i samoograniczenia na rzecz jej wielkości, innymi słowy, to, co określano jako amor patriae, caritas patriae bądź pietas in patriam, było jednocześnie siłą napędową rzymskiego imperializmu. Nie sposób tych dwóch kwestii rozgraniczyć.

Kościuszko nadał oddziałowi kosynierów krakowskich chorągiew z napisem „Zywią y bronią” [„Żywią i bronią” – red.]. Hasło to, powtarzane także w powstaniach w XIX w., stało się od drugiej połowy XIX w. dewizą ruchu ludowego. Akcentowało wszak nie tylko znaczenie pracy na ziemi, ale i rolę chłopów dla odrodzenia i przetrwania narodu, ich współodpowiedzialność za losy Polski.

NATO stanowi ewenement w historii stosunków międzynarodowych. Nie jest jednak pierwszą organizacją w dziejach o podobnym charakterze. Pod wieloma względami przypomina Związek Morski – starożytny sojusz greckich polis o wymiarze militarno-politycznym, na którego czele stały Ateny.

Mężczyźni walczyli o upowszechnienie praw wyborczych ponad dwa tysiące lat, natomiast kobietom zajęło to zaledwie stulecie. Sufrażystki nie osiągnęłyby jednak tak spektakularnego sukcesu, gdyby nie wcześniejsze zdobycze myśli oświeceniowej i dążenia do demokratyzacji życia politycznego w XVIII i XIX wieku. Trudno wyobrazić sobie zaistnienie tych procesów bez udziału mężczyzn.

Kazimierz Jagiellończyk władał Polską przez niemal pół wieku (1447–1492). Jego panowanie przypadło na czas wielkich przeobrażeń, podczas których rodziły się nowa Europa i nowy świat. Historycy nazywają umownie drugą połowę XV stulecia przełomem epok, okresem przejścia między średniowieczem a nowożytnością. Istnieje szereg analogii między tamtym momentem dziejów a współczesnością

Sztuka będąca zjawiskiem uniwersalnym i ponadhistorycznym, odpowiadającym potrzebom ludzkiej natury, doskonale sprawdza się jako skuteczne narzędzie narracyjne w rękach władzy.

Jeśli wolny świat zrezygnuje z aktywnej polityki pamięci, odda pole tym, których doświadczenia dwudziestowiecznych totalitaryzmów niczego nie nauczyły.

Zasadnicze pytanie w związku z funkcjonowaniem mitu napoleońskiego w Polsce nie brzmi: „dlaczego” ani „jak” powstał, ale co w biało-czerwonej legendzie Bonapartego jest faktem, a co ułudą i jakie wnioski z epopei napoleońskiej Polacy mogą wyciągnąć dzisiaj

Podczas II wojny światowej nie było wydarzenia równie znaczącego, jak konferencja teherańska. Zaprogramowała ona polityczne skutki tego wielkiego konfliktu.

Dominujący w aktualnej historiografii pogląd, że powstanie nie miało żadnych widoków na sukces, jest paradygmatem powszechnie przyjmowanym przez badaczy. A jednak co chwilę pada pytanie: jakie szanse miało powstanie listopadowe? Dlaczego zatem to pytanie jest tak często i tak uporczywie zadawane?

Zgoda na utworzenie polsko-rosyjskich spółek joint venture absolutnie zamknęłaby starania Polski o wejście do NATO.

Jak pisze Kyryło Wysłobokow jedynym realnym sposobem ochrony ukraińskich dóbr kultury w czasie wojny jest ich digitalizacja.

Można zaryzykować tezę, że tragedia Czechosłowacji w 1968 r. uchroniła później Polskę przed podobnym losem.

Tytuł niniejszego tekstu stanowi nawiązanie do eseju Mordechaja Paldiela Bohaterscy Polacy czasu wojny. Pragnę podkreślić w ten sposób szczególny charakter osiągnięć 1. Dywizji Pancernej, której szlak bojowy, prowadzący od zwycięstwa do zwycięstwa, był naznaczony heroizmem i okupiony krwią. Na końcu bohaterskiej drogi czekała kapitulacja III Rzeszy i polska flaga powiewająca nad niemieckim miastem Wilhelmshaven.

„Operacja polska” NKWD z lat 1937–1938 była ludobójstwem, w wyniku którego śmierć poniosło co najmniej 111 091 niewinnych osób. To wydarzenie nie mniej ważne i nie mniej godne upamiętniania niż zbrodnia katyńska czy rzeź wołyńska.

Nie należy się bać organizowania żadnych uroczystości z okazji 80. rocznicy rzezi wołyńskiej, zwłaszcza w takiej formule, jaką proponują obecnie biskupi – mówi prof. Grzegorz Motyka, historyk specjalizujący się w tematyce polskiego ruchu oporu w okresie II wojny światowej i stosunkach polsko-ukraińskich, w wywiadzie dla „Wszystko co Najważniejsze”.

Rewolucja 1905 roku jest jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Polski początku XX wieku. O istocie jej znaczenia świadczy fakt, iż wydarzenia z tego czasu upamiętniono na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie pod nazwą „Akcje zbrojne 1904–1908”. Niedocenianą rolę odegrały w niej kobiety, nie tylko pomagając, ale również prowadząc walkę na pierwszej linii – pisze Przemysław PREKIEL.

Znany francuski dziennikarz poświęcił kilka lat na poszukiwania informacji o swoim przodku, Polaku walczącym w powstaniu listopadowym. Dotarł do fascynujących dokumentów i dowiedział się o swoich polskich korzeniach. Jego fascynacja polską historią trwa.

Stalin zostawił po sobie chore marzenie o tym, by państwo, którym rządził, było wielkie. Państwo Stalina było gigantycznym więzieniem, ale owo chore marzenie o wielkości oddziałuje na wyobraźnię Rosjan do dzisiaj.

Tolerancja wyznaniowa była jednym z elementów wolności szlacheckich stanowiących podstawę ustroju Rzeczypospolitej. O jej stosowaniu więcej bowiem ważyły względy pragmatyczne niż teologiczne.

Społeczeństwo żydowskie przykładało się do wsparcia rewolucji: w Warszawie powstały specjalne warsztaty, w których żydowscy rzemieślnicy „wzięci w rekwizycję” pracowali na potrzeby armii, szyjąc mundury, buty, produkując oporządzenie etc. Kasy bankierów zasilały skarb w potrzebne fundusze, kosztem i staraniem społeczeństwa żydowskiego zorganizowano lazaret oficerski.

Sprowadzenie szczątków Prezydentów RP na uchodźstwie jest ostatecznym potwierdzeniem faktu, że III RP jest kontynuatorką wielkich polskich tradycji ustrojowo-prawnych, a także doktryny legalizmu, z takim trudem przechowywanej na emigracji.

Współcześni Ukraińcy chętnie szukają swego rodowodu w czasach Rusi Kijowskiej, choć niewątpliwie najważniejszym doświadczeniem formacyjnym dla tej wspólnoty było jej – niewolne od konfliktów – funkcjonowanie w ramach wieloetnicznej Rzeczypospolitej szlacheckiej.

Brak należytej oceny komunizmu i docenienia znaczenia przeszłości sprawił, że zlekceważono znaki ostrzegawcze. Najważniejszymi były prześladowania niezależnych historyków Rosji, faktyczna rehabilitacja Stalina i wreszcie wieloletnia kampania dezinformacji historycznej.

W okupowanej Polsce nie było nikogo takiego jak Quisling w Norwegii czy Petain we Francji. Istniał za to ruch oporu, który był popierany przez ludność i który otrzymywał rozkazy od legalnego rządu polskiego w Londynie.

Dziedzictwo Polaka Jana Karskiego, który bezskutecznie alarmował świat o tym, co Niemcy robili w Auschwitz, jest dziś moralnym wezwaniem do działania w obronie praw człowieka.

Polski ruch oporu w czasie wojny był większy niż ruchy oporu we wszystkich innych narodach okupowanej Europy razem wziętych.

Najwyższy Trybunał Narodowy sądził 49 zbrodniarzy niemieckich, wśród nich m.in. komendantów: obozów Rudolfa Hößa i Amona Götha, Arthura Liebehenschela, wysokich rangą urzędników: Arthura Greisera, Josefa Bühlera, ale również esesmanów z KL Auschwitz.