[Newsletter PIĘKNO HISTORII] Marsz, marsz Dąbrowski...

Przedstawiamy cotygodniowy newsletter historyczny

Szanowni Państwo, przedstawiamy „Piękno Historii” – newsletter historyczny redakcji „Wszystko co Najważniejsze”. Tematem przewodnim tego wydania są Legiony Polskie we Włoszech.

.„Piękno Historii” to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Prezentujemy tu wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy. 

Nasz newsletter to także szansa na zapoznanie się z głosem z epoki, w który warto się wsłuchać. Prezentujemy go pod postacią cytatu z wybranego źródła historycznego. Proponujemy ponadto zdjęcie bądź obraz z epoki, dzięki którym obcowanie z przeszłością będzie ciekawsze. Znajdą tu Państwo również polecenia książek historycznych, po jakie warto sięgnąć. Co tydzień przedstawimy także sylwetkę polskiego naukowca, wynalazcy, myśliciela, dowódcy wojskowego, polityka lub artysty, którego dokonania  wpłynęły na świat, jaki znamy dziś. 

Zapraszam Państwa do lektury.
Patryk PALKA
Redaktor „Piękna Historii”

 
_______________________________________________________________________________________________________________

Lektura na tydzień

 

„To geniusz Napoleona przywiódł go do sojuszu z Polakami. Napoleon miał świadomość więzi między Polską i Francją. Wielką Rewolucję Francuską zapoczątkowały te same idee, którymi dzielili się francuscy rewolucjoniści i polscy reformatorzy. Na długie lata przed rewolucją Polacy i Francuzi utrzymywali kontakt, wymieniając się ideami i myślami. (…) 

Idee oświecenia, które legły u podstaw Wielkiej Rewolucji Francuskiej, były także podwalinami myśli reformatorskiej w Polsce. Polacy, a w szczególności liberalni arystokraci byli ich gorącymi orędownikami, co musi budzić szacunek, zważywszy na to, jak osiemnastowieczną Polskę traktowali jej sąsiedzi. Nie oznacza to bynajmniej, że relacje Napoleona z Polską podlegają łatwej ocenie” – pisze brytyjski historyk, biograf Napoleona Andrew ROBERTS w artykule To geniusz Napoleona tchnął go do przymierza z Polską.

[CZYTAJ]

_______________________________________________________________________________________________________________
 

„Napoleon nie zainteresowałby się sprawą polską, gdyby nie była istotna z perspektywy jego polityki imperialnej. A stała się istotna dzięki samym Polakom, którzy swoją determinacją dowiedli, że mogą pełnić rolę ważnego strategicznie sojusznika. (…)

Najważniejsza nauka płynąca z dekonstrukcji mitu napoleońskiego nie polega na uzmysłowieniu sobie, że Bonaparte był zimnokrwistym politykiem realizującym swoje zamierzenia bez względu na środki. Chodzi o dostrzeżenie, że pomyślność Polski na arenie międzynarodowej zależy od umiejętnego odnalezienia się w realiach rozgrywki toczonej przez imperia, a walka o wolność ma swoją cenę – znacznie wyższą niż wierność i lojalność. Założenie, że dobrotliwy cesarz rozprawi się z polskimi wrogami i w podzięce za lojalność oraz wierną służbę ofiaruje wymierne profity, w tym wypadku bezpieczeństwo i szanse na rozwój, to poważny błąd” – Patryk PALKA, Mit Napoleona w Polsce.

[CZYTAJ]

_______________________________________________________________________________________________________________

 

Kalendarium historyczne: 7 stycznia – 13 stycznia

Wtorek 7 stycznia:

  • 1520 – Król Zygmunt I Stary wydał przywilej toruński. Odtąd obowiązek pańszczyźniany chłopa wobec właściciela ziemskiego (szlachcica) wynosił minimum 1 dzień w tygodniu. Z czasem te obciążenia rosły.
  • 1882 – Zmarł Ignacy Łukasiewicz, polski przedsiębiorca, farmaceuta, działacz niepodległościowy, filantrop, wynalazca pierwszej na świecie lampy naftowej, pionier przemysłu naftowego, twórca pierwszego na świecie nowoczesnego szybu naftowego (kopalnia ropy w Bóbrce) oraz jednej z pierwszych rafinerii ropy naftowej.  
  • 1943 – Zmarł Nikola Tesla, serbsko-amerykański wynalazca, posiadacz kilkuset patentów, jeden z najwybitniejszych umysłów w historii. 

Środa 8 stycznia:

  • 1884 – Urodził się Kornel Makuszyński, pisarz, poeta, publicysta, autor m.in. „Szatana z siódmej klasy”, „Awantury o Basię”, „Szaleństw panny Ewy”, „O dwóch takich, co ukradli księżyc”, serii przygód Koziołka Matołka czy serii poświęconej przygodom małpki Fiki-Miki. 
  • 1894 – Urodził się Maksymilian Maria Kolbe, właśc. Rajmund Kolbe, polski duchowny katolicki, franciszkanin, misjonarz, założyciel Rycerstwa Niepokalanej, święty Kościoła katolickiego, który w KL Auschwitz ofiarował swoje życie w zamian za współwięźnia Franciszka Gajowniczka (1941 r).
  • 1918 – Prezydent USA Thomas Woodrow Wilson przedstawił Kongresowi Stanów Zjednoczonych swój program pokojowy, który przeszedł do historii jako „Czternaście punktów”, mający doprowadzić do uregulowania sytuacji międzynarodowej po I wojnie światowej. Punkt 13 mówi o stworzeniu w centrum Europy niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza. 

Czwartek 9 stycznia:

  • 1797 – Gen. Jan Henryk Dąbrowski podpisał umowę z rządem utworzonej przez Napoleona Republiki Lombardzkiej w sprawie powołania Legionów Polskich we Włoszech. 
  • 1831 – Urodził się Agaton Giller, pisarz, publicysta, działacz niepodległościowy, jeden z najbardziej wpływowych członków Tymczasowego Rządu Narodowego, a następnie Rządu Narodowego podczas Powstania Styczniowego, w kwietniu i maju 1863 r. przewodniczący rządu. 
  • 1942 – W katastrofie statku pasażerskiego na Morzu Śródziemnym (koło Balearów) zginął Jerzy Różycki, matematyk, jeden z najwybitniejszych kryptologów 1. połowy XX w., który wspólnie z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim złamał szyfr niemieckiej „Enigmy”. 

Piątek 10 stycznia:

  • 1569 – W Lublinie rozpoczęły się obrady sejmów polskiego i litewskiego, w trakcie których pracowano nad projektem unii między Polską a Litwą (unia lubelska). 
  • 1892 – Urodził się Melchior Wańkowicz, pisarz, dziennikarz, korespondent wojenny przy 2. Korpusie Polskim gen. Władysława Andersa, mistrz polskiego reportażu, autor m.in. „Bitwy o Monte Cassino”, „Na tropach Smętka” czy „Ziela na kraterze”.
  • 1946 – W londyńskiej Methodist Central Hall otwarto 1. sesję Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Uczestniczyli w niej delegaci 51 państw. 

Sobota 11 stycznia:

  • 1919 – Równo 2 miesiące po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Naczelnik Państwa Józef Piłsudski podpisał dekret o obowiązkowym ubezpieczeniu pracowników na wypadek choroby. Na jego mocy powstały pierwsze w historii kraju kasy chorych. Art. 4 dekretu głosił, że „Obowiązkowi ubezpieczenia podlegają wszyscy, utrzymujący się z pracy najemnej, bez względu na to, czy są związani z pracodawcą umową najmu”. 
  • 1924 – Sejm RP wydał ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej, której głównym autorem był Stanisław Grabski. Stanowiła ona ważny krok w kierunku powołania Banku Polskiego i wprowadzenia nowej waluty – złotego. 
  • 1953 – Zakończył się pierwszy w historii Turniej Czterech Skoczni. Zwyciężył 45-letni wówczas Austriak Josef Bradl, zdobywca złotego medalu mistrzostw świata w Zakopanem (1939 r.). 

Niedziela 12 stycznia:

  • 1578 – Miała miejsce premiera „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego. 
  • 1953 – Papież Pius XII mianował kardynałem abp. Stefana Wyszyńskiego, ówczesnego metropolitę gnieźnieńskiego i warszawskiego oraz prymasa Polski. 
  • 1976 – Zmarła Agatha Christie, brytyjska pisarka, autorka powieści kryminalnych i obyczajowych, twórczyni postaci Herkulesa Poirota i Panny Marple. 

Poniedziałek 13 stycznia: 

  • 1870 – Urodził się Jędrzej Moraczewski, polityk, publicysta, inżynier kolejowy, jeden z przywódców ruchu socjalistycznego w II RP, premier Tymczasowego Rządu Republiki Polskiej utworzonego tuż po odzyskaniu niepodległości – 17 listopada 1918 roku. Jego gabinet wprowadził w Polsce m.in. powszechne prawo wyborcze kobiet i mężczyzn oraz ośmiogodzinny dzień pracy.
  • 1932 – Przed Sądem Okręgowym w Warszawie zakończył się tzw. proces brzeski (trwający od 26 października 1931 r.), w którym za rzekome planowanie zamachu stanu skazano przywódców opozycji parlamentarnej wobec obozu sanacji. Wśród skazanych był m.in. wielokrotny premier, mąż stanu i jeden z Ojców Niepodległości Wincenty Witos. Proces zorganizowano na polecenie Józefa Piłsudskiego. 
  • 1982 – Powstał Ogólnopolski Komitet Oporu (OKO), konspiracyjna struktura pełniąca funkcję centralnego przedstawicielstwa zawieszonego wówczas NSZZ „Solidarność”. Komitet powołali Eugeniusz Szumiejko i Andrzej Konarski. Była to pierwsza ogólnopolska organizacja podziemna w okresie stanu wojennego.
_______________________________________________________________________________________________________________

Obraz tygodnia

Fot. Generał Jan Henryk Dąbrowski na czele Legionów / obraz Juliusza Kossaka.
 

Epopeja Legionów Polskich we Włoszech – walka u boku Napoleona choćby na krańcu świata, byle tylko nie składać broni i nie tracić nadziei na odzyskanie własnego państwa – to jedno z pierwszych i najważniejszych źródeł idei walki o niepodległość Polski. Do czynu legionistów z przełomu XVIII i XIX w. odwoływało się pokolenie, które w 1918 r. osiągnęło cel, jakiego generacja Dąbrowskiego, Wybickiego i Poniatowskiego nie mogła zrealizować. 

Jednym z najbardziej żywych śladów obecności idei legionowej w polskiej tożsamości jest nasz hymn państwowy. Prawdopodobnie między 14 a 20 lipca 1797 r. przebywający we włoskim Reggio Emilia Józef Wybicki napisał słowa Pieśni Legionów Polskich we Włoszech. Zarówno on, jak i pozostali legioniści marzyli o „przekroczeniu Wisły i Warty”, by móc wydrzeć ojczyznę z rąk zaborców, odbudować ją i znów „być Polakami”. Szli u boku Napoleona Bonapartego, który pokazał, że Austrię, Prusy i Rosję da się pokonań – „dał przykład, jak zwyciężać”. 

Niemal 130 lat później, 26 lutego 1927 r., władze II Rzeczpospolitej ustanowiły ten utwór oficjalnym hymnem państwowym pod ogólnie przyjętą nazwą Mazurek Dąbrowskiego.

O różnicach między pierwotną wersją Pieśni Legionów… a współczesnym Mazurkiem Dąbrowskiego, a także popularnych błędach popełnianych podczas wykonywania hymnu, przeczytać można na łamach „Wszystko co Najważniejsze”:

[CZYTAJ]

_______________________________________________________________________________________________________________

 

Cytat tygodnia

Fot. Spotkanie gen. Jana Henryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego z cesarzem Napoleonem w Berlinie w 1806 r. / źródło: „Józef Wybicki”, W. Zajewski.
 
„Polacy! Napoleon wielki, niezwyciężony, wchodzi w trzykroć sto tysięcy wojska do Polski. Nie zgłębiajmy tajemnic zamysłów, starajmy się być godnymi jego wspaniałości. »Obaczę, powiedział nam, obaczę, jeżeli Polacy godni są być narodem. Idę do Poznania, tam się pierwsze moje zawiążą wyobrażenia o jego wartości«. Polacy! Od was więc zawisło istnieć i mieć Ojczyznę: wasz zemściciel, wasz stwórca się zjawił. Zabiegajmy mu drogę ze stron wszystkich, tak jak osierocone dzieci rzucają się na łono ojca. Przynoście mu wasze serca i odwagę wrodzoną Polakom: powstańcie i przekonajcie go, iż gotowi jesteście i krew toczyć na odzyskanie Ojczyzny. Wie, iż jesteście rozbrojeni. Broń i oręż z rąk jego otrzymacie. A wy, Polacy, przymuszeni przez naszych najeźdźców, bić się za nich przeciwko własnej sprawie, stawajcie pod chorągwiami Ojczyzny swojej. (…) Przypomnijcie sobie, iż proklamacja, która was do formowania Legionów Polskich we Włoszech wzywała, nie była ku waszej zdradzie użyta. Ci to są legioniści, którzy niezwyciężonego Napoleona pozyskawszy względy, dali mu pierwsze wyobrażenie o duchu i charakterze Polaków”.
 
Jan Henryk Dąbrowski
Józef Wybicki

Źródło: Odezwa Jana Henryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego do Polaków (1806 r.)

 
_______________________________________________________________________________________________________________

Postać tygodnia

Fot. Ignacy Łukasiewicz, obraz Andrzeja Grabowskiego (1833-1886) 
 
Pośród najwybitniejszych polskich wynalazców, których działalność najbardziej przysłużyła się światu, niezawodnie musi znaleźć się nazwisko Ignacego Łukasiewicza (1822-1882).

Dr Remigiusz KOPOCZEK napisał o Łukasiewiczu, że „wiedział jak trafnie zidentyfikować potrzeby społeczne, potrafił opracować praktyczne rozwiązania i przekształcić branże. Jego zdolność do przemiany społeczeństwa i przemysłu jest dowodem na to, jak duży wpływ jednostki mogą mieć na świat. (…) 

Najważniejszy wynalazek Ignacego Łukasiewicza – lampa naftowa – zrewolucjonizował sposób oświetlania na świecie i położył podwaliny pod nowoczesny przemysł naftowy. (…) Lampa naftowa szybko zyskała popularność i stała się powszechnie stosowana, zmieniając sposób, w jaki ludzie żyli i pracowali. Przyniosła światło do domów, ulic i miejsc pracy, przedłużając produktywne godziny dnia i poprawiając bezpieczeństwo i komfort. Dostępność niezawodnego i przystępnego cenowo oświetlenia miała ogromny wpływ na różne branże, takie jak górnictwo, produkcja i transport. Odgrywała również kluczową rolę w rozwoju edukacji, kultury i działań społecznych.

Wynalazki Ignacego Łukasiewicza w przemyśle naftowym wykraczają poza wynalazek lampy. Założył on pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej i stworzył podstawy dla nowoczesnego przemysłu naftowego. Jego przedsiębiorczość i innowacyjne podejście doprowadziły do opracowania technik wiercenia i procesów rafinacji, które zrewolucjonizowały wydobycie i wykorzystanie ropy naftowej.

Łukasiewicz był postacią zupełnie nietuzinkową – z sukcesem połączył naukę z biznesem. Współpracownicy Johna Rockefellera przyjeżdżali na Podkarpacie, żeby poznawać know-how Łukasiewicza w obszarze wydobycia i destylacji ropy naftowej”.

Więcej informacji na temat działalności Ignacego Łukasiewicza odnaleźć można w artykule dr. Remigiusza KOPOCZKA pt. 170. rocznica praktycznego zastosowania lampy naftowej:

[CZYTAJ]

 
_______________________________________________________________________________________________________________

Książka, którą warto przeczytać

 
W tym tygodniu polecam Państwu nie jedną książkę, a cały genialny cykl literacki Mariana Brandysa pt. Koniec świata szwoleżerów.

Całość składa się z 6 części: „Czcigodni weterani”, „Niespokojne lata”, „Rewolucja w Warszawie”, „Zmęczeni bohaterowie”, „Nieboska komedia: Odejścia i powroty” oraz „Nieboska komedia: Ogień i popiół”. 

Koniec świata szwoleżerów to nie zbiór opracowań naukowych, ale fascynujących powieści historycznych, opowiadających o tym, co stało się z byłymi żołnierzami Legionów po porażce Bonapartego? Jak odnaleźli się w nowej sytuacji? Z czym musieli się zmagać, tocząc boje już nie na polach bitew, ale wewnątrz siebie?

Choć cykl powstał w latach 70. XX w., ani wcześniej, ani później nie ukazało się nic równie porywającego i zarazem tak dobrze oddającego charakter epopei legionowej oraz dylematów, z którymi mierzyli się jej bohaterowie po upadku Napoleona.

_______________________________________________________________________________________________________________
Dziękuję Państwu za uwagę.

Zapraszam do lektury kolejnego wydania newslettera „Piękno Historii” już w przyszłym tygodniu – jak zawsze we wtorek.

Jeśli newsletter „Piękno Historii” spełnia Państwa oczekiwania, zachęcam do podzielenia się nim, przesyłając dalej link do zapisów [LINK].

GIF autorstwa josue_aa / Tenor.
josue_aa / Tenor
_______________________________________________________________________________________________________________
 

WszystkoCoNajważniejsze/PP

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 8 stycznia 2025