[Newsletter PIĘKNO HISTORII] Walka o granice niepodległej Polski

Szanowni Państwo, przedstawiamy „Piękno Historii” – newsletter historyczny redakcji „Wszystko co Najważniejsze”. Tematem przewodnim tego wydania jest walka o granice niepodległej Polski na przestrzeni dziejów.
.„Piękno Historii to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Prezentujemy tu wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy.
Nasz newsletter to także szansa na zapoznanie się z głosem z epoki, w który warto się wsłuchać. Prezentujemy go pod postacią cytatu z wybranego źródła historycznego. Proponujemy ponadto zdjęcie bądź obraz z epoki, dzięki którym obcowanie z przeszłością będzie ciekawsze. Znajdą tu Państwo również polecenia książek historycznych, po jakie warto sięgnąć. Co tydzień przedstawimy także sylwetkę polskiego naukowca, wynalazcy, myśliciela, dowódcy wojskowego, polityka lub artysty, którego dokonania wpłynęły na świat, jaki znamy dziś.
Zapraszam Państwa do lektury.
Patryk PALKA
Redaktor „Piękna Historii”

________________________________________________________________________
Newsletter „Piękno Historii” na Państwa skrzynkach mailowych w każdy wtorek:
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> Zapisz się [TUTAJ] <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
________________________________________________________________________
Lektura na tydzień

Prof. Mariusz WOŁOS: Walka o granicę wschodnią w cieniu konferencji wersalskiej
.„Proces kształtowania się granic Drugiej Rzeczpospolitej, niezależnie od niespełnionych do końca aspiracji względem konferencji w Paryżu był sukcesem polskiej dyplomacji. Był to sukces osiągnięty mimo porażek.
Aspiracje, z którymi do Paryża udała się polska reprezentacja negocjacyjna były nieporównywalne do ostatecznych zapisów traktatowych. Koncepcje zgłaszane jeszcze przed konferencją przez Romana Dmowskiego zakładały kształt granic Drugiej Rzeczypospolitej obejmujących nie tylko Gdańsk, ale także Kaszubszczyznę Bytowską, Śląsk Zaolziański, Górny Śląsk, przynajmniej część Prus Wschodnich. Dostęp do morza miał być szerszy (według najśmielszych koncepcji miał sięgać nawet do samego Koszalina). Międzynarodowy wymiar terytorialny traktatu wersalskiego na wschodzie sięgał tymczasem rzeki Niemen.
Efekt oddziaływania wielkiego nieobecnego – niebolszewickiej Rosji – był wyjątkowo wyraźny wobec wschodniej granicy Drugiej Rzeczpospolitej, którą Traktat Wersalski, w art. 87 pozostawił ustaleniom podjętym w bliżej nieokreślonej przyszłości. (…) Formalnie nieobecna przy stole negocjacji pokojowych Rosja odgrywała w rzeczywistości istotną rolę. Liderzy państw zachodnich wsłuchiwali się uważnie w głos rosyjskich sojuszników, niezależnie od tego czy służyli oni wcześniej imperatorowi Mikołajowi II jak Sazonow, czy mieli liberalne poglądy jak Milukow lub Makłakow” – pisze prof. Mariusz WOŁOS w artykule „Walka o granicę wschodnią w cieniu konferencji wersalskiej”.
Link do tekstu: [CZYTAJ]
________________________________________________________________________

Prof. Maciej FIC: Powstania śląskie – insurekcje inne niż wszystkie
.„Dla wielu mieszkańców Polski interesujących się historią XX w. powstania śląskie (dodajmy od razu – i górnośląska kampania plebiscytowa) wydają się czymś niecodziennym i wyjątkowym, nawet w skali narodu, który nad pracę organiczną często przedkładał zrywy zbrojne.
Jak to się stało, że na terenie, który formalną łączność z polską państwowością utracił w średniowieczu, możliwe było zorganizowanie u progu odrodzonej Rzeczypospolitej trzech powstań rok po roku? Co spowodowało, że kilkadziesiąt tysięcy osób podjęło działania, które jeden z kolegów Stefana Dei – powstańca – w czasie spotkania z grupą niemieckich członków tzw. APo (mieszanej polsko-niemieckiej policji plebiscytowej, powołanej po II powstaniu śląskim) określił następująco: Germany, szwaby, pocałujcie nas w nos, my do Polski idziemy” – pyta prof. Maciej FIC w tekście Powstania śląskie – insurekcje inne niż wszystkie.
Link do tekstu: [CZYTAJ]
________________________________________________________________________
Kalendarium historyczne: 14 stycznia – 20 stycznia
Wtorek 14 stycznia:
- 1770 – Urodził się Adam Jerzy Czartoryski, polski arystokrata, mąż stanu, jeden z najważniejszych polityków i liderów Emigracji w dobie porozbiorowej, pisarz, poeta, mecenas sztuki. W latach 1804-1806 minister spraw zagranicznych Imperium Rosyjskiego, współtwórca projektu liberalnej konstytucji Królestwa Polskiego (kongresowego), prezes Rządu Narodowego Królestwa Polskiego podczas Powstania Listopadowego (1831 r.), założyciel i przywódca Hotelu Lambert.
- 1863 – W nocy z 14 na 15 stycznia w Królestwie Polskim przeprowadzono brankę do carskiego wojska. Na polecenie Aleksandra Wielopolskiego rekrutów celowo wybierano spośród polskiej młodzieży w taki sposób, by rozbić siatkę konspiracyjną dążącą do wzniecenia ogólnonarodowego powstania. Finalnie branka przyniosła efekt odwrotny do zamierzonego i stała się jedną z bezpośrednich przyczyn wybuchu Powstania Styczniowego dn. 22 stycznia 1863 r.
- 1901 – Urodził się Alfred Tarski, polski matematyk i filozof, czołowy przedstawiciel szkoły lwowsko-warszawskiej, uznawany za jednego z najwybitniejszych logików w dziejach obok Arystotelesa, Gottloba Fregego oraz Kurta Gödla, twórca m.in. semantycznej definicji prawdy, a w matematyce teorii modeli czy paradoksu Banacha-Tarskiego (współautor).
Środa 15 stycznia:
- 1869 – Urodził się Stanisław Wyspiański, dramaturg, poeta, malarz, grafik, jeden z najwybitniejszych polskich artystów przełomu XIX i XX w., autor m.in. dramatu „Wesele”.
- 1940 – W środowisku polskich władz emigracyjnych we Francji zapadła decyzja o utworzeniu Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Na jej czele stanął gen. Zygmunt Szyszko-Bohusz.
- 1945 – Krajowa Rada Narodowa wydała dekret powołujący instytucję państwową o nazwie Narodowy Bank Polski, która zastąpiła istniejący od 1924 r. Bank Polski SA (zlikwidowany w 1952 roku).
Czwartek 16 stycznia:
- 1826 – Urodził się Romuald Traugutt, generał, działacz niepodległościowy, dyktator Powstania Styczniowego.
- 1919 – Naczelnik Państwa Józef Piłsudski powierzył Ignacemu Janowi Paderewskiemu misję tworzenia rządu. Paderewski pełnił w nim funkcję premiera oraz ministra spraw zagranicznych (do 9 grudnia 1919 r.). Został także delegatem Polski na konferencję pokojową w Paryżu.
- 1969 – W geście protestu przeciw interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji niespełna 21-letni student Jan Palach dokonał aktu samospalenia na Placu Wacława w Pradze. W wyniku odniesionych obrażeń zmarł w szpitalu 3 dni później.
Piątek 17 stycznia:
- 1945 – Na wieść o postępującej ofensywie Armii Czerwonej Niemcy podjęli decyzję o likwidacji KL Auschwitz. 17 stycznia, w trakcie mroźnej zimy, rozpoczęto wyprowadzać więźniów z obozu w pieszych kolumnach. Łącznie zbrodniczej ewakuacji poddano wówczas około 56 tys. osób. Z uwagi na panujące warunki wiele z nich straciło życie. Był to największy z marszy śmierci na terenie okupowanej Polski.
- 1945 – Oddziały Armii Czerwonej oraz 1. Armii Wojska Polskiego wkroczyły do zniszczonej Warszawy. Niemcy wycofali się z niej jeszcze tego samego dnia. 19 stycznia pośród morza ruin przeprowadzono zwycięską defiladę wojskową.
- 2004 – Zmarł Czesław Niemen, jeden z najwybitniejszych polskich muzyków XX w., wokalista, kompozytor, autor tekstów, multiinstrumentalista, w repertuarze którego znajdują się m.in. takie utwory, jak „Dziwny jest ten świat”, „Pod Papugami”, „Płonie Stodoła”, „Sen o Warszawie”, „Jednego serca”, „Bema pamięci żałobny rapsod” czy „Wspomnienie” (Mimozami jesień się zaczyna).
Sobota 18 stycznia:
- 1902 – Na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” ukazał się pierwszy odcinek powieści „Chłopi” Władysława Reymonta.
- 1918 – Rozpoczęła się konferencja pokojowa w Paryżu, podczas której dyskutowano o kształcie europejskiego ładu politycznego po I wojnie światowej. Efektem prac delegatów poszczególnych państw, w tym Polski, był podpisany 28 czerwca 1919 r. traktat wersalski.
- 1919 – Powstał Polski Czerwony Krzyż (do 1927 roku jako Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża). Pierwszym prezesem organizacji został Paweł Sapiecha.
Niedziela 19 stycznia:
- 1893 – Urodził się Zygmunt Szyszko-Bohusz, generał Wojska Polskiego, żołnierz Legionów Polskich podczas I wojny światowej, weteran wojny polsko-sowieckiej (1919-1921) oraz kampanii polskiej 1939 r., od 1940 r. dowódca Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, od 1943 r. zastępca dowódcy 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa, po II wojnie światowej prezes Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (1965-1966) oraz Generalny Inspektor Sił Zbrojnych w latach 1976–1980.
- 1945 – Gen. Leopold Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu Armii Krajowej. Głosił on, że „Postępująca szybko ofensywa sowiecka doprowadzić może do zajęcia w krótkim czasie całej Polski przez Armię Czerwoną. Nie jest to jednak zwycięstwo słusznej sprawy, o którą walczymy od roku 1939. W istocie bowiem – mimo stwarzanych pozorów wolności – oznacza to zmianę jednej okupacji na drugą, prowadzoną pod przykrywką Tymczasowego Rządu Lubelskiego, bezwolnego narzędzia w rękach rosyjskich. (…) Żołnierze Armii Krajowej! Daję Wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą. W przekonaniu, że rozkaz ten spełnicie, że zostaniecie na zawsze wierni tylko Polsce oraz by Wam ułatwić dalszą pracę – z upoważnienia Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zwalniam Was z przysięgi i rozwiązuję szeregi AK (…)”.
- 1947 – Odbyły się pierwsze w powojennej Polsce wybory do Sejmu Ustawodawczego. Zostały one sfałszowane przez komunistów.
Poniedziałek 20 stycznia:
- 1320 – Władysław Łokietek został koronowany w katedrze wawelskiej na króla Polski. Zakończył się okres rozbicia dzielnicowego (1138-1320).
- 1661 – Król Jan Kazimierz Waza nadał kolegium jezuickiemu we Lwowie status uniwersytetu. W 1919 r., po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, uczelnię przemianowano na Uniwersytet Jana Kazimierza. Była to jedna z najbardziej elitarnych placówek edukacyjnych i naukowych w II RP.
- 2005 – Zmarł Jan Nowak-Jeziorański, politolog, dziennikarz, żołnierz i polityk, kurier i emisariusz rządu RP na uchodźstwie oraz Komendy Głównej AK, uczestnik kampanii wrześniowej oraz Powstania Warszawskiego, wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
________________________________________________________________________
Obraz tygodnia

.W poniedziałek 20 stycznia przypada 705. rocznica koronacji królewskiej Władysława Łokietka –jednego z najważniejszych wydarzeń w dziejach średniowiecznej Polski. Koronacja Łokietka zamyka bowiem trwający od 1138 r. okres rozbicia dzielnicowego i wprowadza kraj w erę konsolidacji, której symbolem stał się syn Władysława – Kazimierz Wielki.
Władysław Łokietek przez większość życia toczył boje o panowanie nad możliwie największym obszarem ziem, które wchodziły w skład państwa Piastów w minionych stuleciach – nim zostało podzielone między synów Bolesława Krzywoustego. Ambicja, zręczność oraz szczęście Łokietka umożliwiły scalenie trzonu państwa polskiego w rękach jednego panującego, a korona królewska dała mandat jego następcom do kontynuowania dzieła odbudowy Królestwa Polskiego i utrwalania jego granic.
Gdyby w XIV w. Polski nie udało się zjednoczyć, podczas konferencji pokojowej w Paryżu 600 lat później prawdopodobnie nie byłoby komu ani o co walczyć. Dzieło budowy polskich granic to tradycja sięgająca czasów piastowskich. W tym kontekście Władysław Łokietek był jednym z największych inżynierów w polskiej historii.
________________________________________________________________________
Newsletter „Piękno Historii” na Państwa skrzynkach mailowych w każdy wtorek:
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> Zapisz się [TUTAJ] <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
________________________________________________________________________
Cytat tygodnia

„Powinno powstać niepodległe państwo polskie obejmujące ziemie zamieszkałe przez ludność bezspornie polską, z gwarancją wolnego i bezpiecznego dostępu do morza, którego niezawisłość polityczna i gospodarcza oraz integralność terytorialna będą zagwarantowane układem międzynarodowym”.
Thomas Woodrow Wilson
Źródło: Czternaście punktów Wilsona – program pokojowy prezydenta USA (1918 r.). Punkt 13. dotyczący Polski.
________________________________________________________________________
Postać tygodnia

.Pytanie o kształt granic Polski w XIX i XX w. nie znikało z agendy polskich państwowców, mężów stanu i działaczy niepodległościowych. Odpowiedź, której udzielali, była nie tylko odzwierciedleniem ich spojrzenia na geografię i gospodarkę odrodzonego państwa, ale na Polskę jako taką. Adam Jerzy Czartoryski (1770-1861), jeden z najbardziej wpływowych polskich polityków pierwszej połowy XIX w., poświęcił życie szukając odpowiedzi na to pytanie i próbując zrealizować rozmaite plany odbudowy Rzeczpospolitej, które zmieniały się wraz z biegiem spraw międzynarodowych. Niezależnie od tego jaką orientację polityczną wspierał w danym momencie, w centrum jego zainteresowań zawsze była sprawa polska.
Książę Czartoryski posiadał niezwykłe koneksje. Zdobył przyjaźń i szacunek cara Aleksandra I, który uczynił go swoim osobistym doradcą, a w latach 1804-1806 powierzył funkcję ministra spraw zagranicznych w rosyjskim rządzie. To m.in. za jego sprawą car postanowił utworzyć Królestwo Polskie po kongresie wiedeńskim i nadać mu liberalną konstytucję, której projekt współtworzył sam Czartoryski. W strukturach Królestwa książę Adam Jerzy był jedną z najbardziej prominentnych i szanowanych figur – pełnił m.in. funkcję prezesa Senatu.
Gdy nadzieje związane z Aleksandrem zawiodły i wybuchło Powstanie Listopadowe, Adam Jerzy Czartoryski, choć przeciwny wojnie z Rosją, wszedł w skład powstańczego Rządu Narodowego, a nawet został jego prezesem. Po upadku powstania udał się do Francji, gdzie stał się liderem środowisk Wielkiej Emigracji. W 1833 r. założył Hôtel Lambert, obóz polityczny, którego głównym celem było lobbowanie w sprawie polskiej i odbudowa niepodległego państwa.
Do śmierci w 1861 r. (szczególnie intensywnie do zakończenia wojny krymskiej w 1856 r.) książę Adam Jerzy Czartoryski próbował wykorzystać zmieniającą się co jakiś czas sytuację międzynarodową przeciw imperiom zaborczym. Snuł m.in. plany odbudowy Polski w oparciu o sojusz z Imperium Osmańskim. Zapisał się w historii jako mąż stanu, wielki mecenas sztuki oraz promotor polskiej nauki.
Na łamach „Wszystko co Najważniejsze” dostępny jest tekst prof. Janusza PEZDY na temat Wielkiej Emigracji – jej dorobku i wpływu na kulturę polską. Zachęcam Państwa do zgłębienia tego zagadnienia: [CZYTAJ]
________________________________________________________________________
Książka, którą warto przeczytać

.Na obszarze między Niemcami a Rosją granice państw przesuwają się często. Na przestrzeni ostatnich kilku stuleci Polska przekonała się o tym wielokrotnie. W książce Piekielni sąsiedzi. Jak Rosja i Niemcy dogadywały się kosztem Polski Grzegorz Kucharczyk i Krzysztof Rak przedstawiają historię relacji niemiecko-rosyjskich ze szczególnym uwzględnieniem roli, którą odgrywało w nich państwo polskie.
Jak daleko sięga historia współpracy Berlina i Moskwy? Na jakich fundamentach jest oparta? Jak wpłynęła na kształt Europy Środkowo-Wschodniej? Autorzy odpowiadają na te pytania odwołując się do najnowszych badań oraz cennych i jak dotąd mało znanych źródeł.
________________________________________________________________________
.Dziękuję Państwu za uwagę.
Zapraszam do lektury kolejnego wydania newslettera „Piękno Historii” już w przyszłym tygodniu – jak zawsze we wtorek.
Jeśli newsletter „Piękno Historii” spełnia Państwa oczekiwania, zachęcam do podzielenia się nim, przesyłając znajomym link do zapisów.
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> Zapisz się [TUTAJ] <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
________________________________________________________________________
![]() |
WszystkoCoNajważniejsze/PP