Kalendarz rocznic 21-27 lipca

Kalendarz rocznic to przypomnienie o rocznicach niektórych wydarzeń związanych z historią Polski od 21 do 27 lipca.

21 lipca 

1342 – Przyszły król Polski Ludwik Węgierski zasiadł na tronie Węgier i Chorwacji.

1807 – Uroczyście proklamowano Wolne Miasto Gdańsk powstałe po klęsce Prus w wojnie z napoleońską Francją.

1905 – Na stokach warszawskiej Cytadeli stracony został Stefan Okrzeja, współtwórca Organizacji Bojowej PPS, aresztowany podczas zamachu na oberpolicmajstra Karla Nolkena.

1907 – W Warszawie urodził się Kazimierz Moczarski, żołnierz Armii Krajowej, więzień stalinowski, dziennikarz, autor „Rozmów z katem”, opisujących 255 dni, które spędził w jednej celi z Juergenem Stroopem, oprawcą warszawskiego getta.

1943 – Rozkaz Naczelnego Wodza o utworzeniu z Armii Polskiej na Wschodzie 2. Korpusu Polskiego; dowództwo tej formacji objął gen. Władysław Anders.

1944 – W Moskwie pod patronatem Stalina powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN).

1944 – Krajowa Rada Narodowa jako namiastka polskiego parlamentu powołała Ludowe Wojsko Polskie i zdecydowała o scaleniu Armii Ludowej i Armii Polskiej w ZSRR w jednolite Wojsko Polskie.

1946 – Na stokach poznańskiej cytadeli, w ostatniej publicznej egzekucji w Polsce, został powieszony niemiecki zbrodniarz wojenny, były namiestnik Kraju Warty Arthur Greiser.

1947 – W Łodzi urodził się Marek Nowicki, działacz opozycji antykomunistycznej, obrońca praw człowieka; prezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w latach 1990-2003.

1952 – Zapadł wyrok w tzw. procesie komandorów – siedmiu wysokich oficerów Marynarki Wojennej fałszywie oskarżonych o szpiegostwo i dywersję. Pięciu oskarżonych skazano na karę śmierci (wykonano trzy wyroki), pozostałych na karę dożywotniego więzienia.

1955 – W Warszawie premier Józef Cyrankiewicz i ambasador ZSRR Pantelejmon Ponomarienko podpisali protokół przekazania Polsce Pałacu Kultury i Nauki im. Józefa Stalina; następnego dnia PKiN został uroczyście otwarty.

1958 – W Bytomiu urodziła się Agnieszka Fatyga, aktorka i śpiewaczka; związana z teatrami Ateneum i Narodowym; odtwórczyni songów Bertolda Brechta.

1972 – W Warszawie rozpoczęto licencyjną produkcję Coca-Coli.

1973 – Pierwsza wolna sobota, którą wprowadziła Rada Państwa dekretem z 1972 r.; początkowo wolne soboty były dwa razy w roku (do odpracowania); od 1975 roku było to 12 dni sobót w roku, potem dwie i trzy miesięcznie.

1982 – Stan wojenny: Z okazji Święta 22 Lipca władze zwolniły z internowania 913 osób (w tym wszystkie kobiety), a 314 internowanym udzieliły urlopu.

1983 – Rozwiązała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego.

1984 – Sejm uchwalił amnestię dla więźniów politycznych. Na wolność wyszła większość skazanych i aresztowanych, w sumie ponad 600 osób.

1988 – Lech Wałęsa, za pośrednictwem mecenasa Władysława Siły-Nowickiego, przekazał ministrowi spraw wewnętrznych gen. Czesławowi Kiszczakowi list zawierający „wstępną zgodę na proponowane kontakty i rozmowy”.

2005 – W Warszawie zmarł Stanisław Stomma, publicysta, prawnik, działacz katolicki; współzałożyciel i redaktor naczelny (1946-1953) miesięcznika „Znak”, członek redakcji „Tygodnika Powszechnego”; prezes krakowskiego Klubu Inteligencji Katolickiej (1958-1964); poseł na Sejm (1957-1976), przewodniczący koła poselskiego Znak; jeden z inicjatorów polsko-niemieckiego pojednania; w 1976 r. jako jedyny poseł nie poparł zmian w Konstytucji, wprowadzających zapis o PZPR jako przewodniej sile narodu; przewodniczący Prymasowskiej Rady Społecznej (1981-1985); współzałożyciel i przewodniczący Klubu Myśli Politycznej „Dziekania”; uczestnik w obrad Okrągłego Stołu; senator RP w latach 1989-1991.

2005 – W Sopocie zmarł Andrzej Grubba, najlepszy polski tenisista stołowy; zdobywca 15 medali mistrzostw świata i Europy, zwycięzca turnieju Europa TOP 12 w 1985 r. oraz zdobywca Pucharu Świata w roku 1988 i dwukrotny finalista tych rozgrywek.

2012 – W Warszawie zmarł Andrzej Łapicki, aktor, reżyser teatralny; wieloletni wykładowca warszawskiej PWST, jej rektor w latach 1981-1987 i 1994-1996; prezes ZASP (1989-1996); dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie (1996-1998), poseł na Sejm (1989-1991).

22 lipca

1018 – W czasie wyprawy na Kijów Bolesław Chrobry pokonał Jarosława Mądrego, wielkiego księcia kijowskiego.

1603 – W Lipnikach pod Tykocinem zmarł Łukasz Górnicki, humanista, poeta, tłumacz, sekretarz i bibliotekarz króla Zygmunta Augusta, autor „Dworzanina polskiego” i „Dziejów w Koronie Polskiej”.

1793 – Pod naciskiem wojsk rosyjskich obradujący w Grodnie Sejm usankcjonował II rozbiór Polski.

1807 – Napoleon Bonaparte nadał konstytucję Księstwu Warszawskiemu, które utworzył z części ziem zaboru pruskiego.

1878 – Urodził się Janusz Korczak, pedagog, pisarz, lekarz, działacz społeczny, prekursor walki o prawa dziecka i uznanie jego podmiotowości; twórca zakładów wychowawczych, autor powieści dla dzieci „Król Maciuś I”, „Bankructwo Małego Dżeka”, „Kajtuś czarodziej”.

1897 – W Warszawie rozpoczęła działalność pierwsza stacja pogotowia ratunkowego.

1917 – Po tzw. kryzysie przysięgowym w Legionach władze niemieckie aresztowały w Warszawie Józefa Piłsudskiego i Kazimierza Sosnkowskiego; obaj zostali osadzeni w areszcie w twierdzy magdeburskiej.

1930 – W Warszawie zmarł Wacław Szymanowski, rzeźbiarz i malarz, autor projektu pomnika Fryderyka Chopina w warszawskich Łazienkach oraz pomnika Juliusza Słowackiego we Wrocławiu (wcześniej – w Krzemieńcu).

1938 – Koło miejscowości Gura Humorului w Rumunii w katastrofie lecącego z Czerniowiec do Bukaresztu samolotu Lockheed L-14 Super Electra PLL LOT zginęło wszystkich 14 osób, które były na pokładzie.

1942 – Niemcy rozpoczęli akcję wysiedleńczą w warszawskim getcie; w ciągu dwóch miesięcy 254 tys. ludzi wywieźli do obozu zagłady w Treblince, 11 tys. skierowali do obozów pracy, na miejscu rozstrzelali ok. 6 tys. W getcie legalnie pozostało 35 tys. osób, a ok. 25 tys. żyło w ukryciu.

1944 – Radio moskiewskie ogłosiło powstanie w zajętym przez Armię Czerwoną Chełmie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Podało też tekst ogłoszonego przez PKWN manifestu. W rzeczywistości PKWN powstał pod patronatem Stalina 21 lipca 1944 r. w Moskwie, a jego członkowie dotarli do Chełma dopiero 27 lipca 1944 r.

1949 – W Warszawie oddano do użytku Trasę W-Z i most Śląsko-Dąbrowski; na placu Zamkowym ponownie ustawiono kolumnę Zygmunta III Wazy.

1949 – W Raszynie uruchomiono stację nadawczą Polskiego Radia; jej 335-metrowy maszt był najwyższy w Europie.

1949 – W Warszawie urodził się Wojciech Trzciński, kompozytor, dyrygent, założyciel Centrum Artystycznego Fabryka Trzciny na warszawskiej Pradze.

1952 – Sejm uchwalił Konstytucję PRL.

1952 – W Warszawie oddano do użytku Marszałkowską Dzielnicę Mieszkaniową (MDM).

1953 – Koniec pierwszego etapu powojennej odbudowy Starego Miasta w Warszawie; do użytku oddano Rynek i część budynków przy ulicach Piwnej i Zapiecek.

1954 – W podkrakowskiej Hucie im. Lenina dokonano pierwszego spustu surówki.

1955 – W Warszawie oddano do użytku Pałac Kultury i Nauki im. Józefa Stalina oraz Stadion Dziesięciolecia PRL.

1973 – W Bielsku-Białej uruchomiono linię produkcyjną Fiata 126p.

1974 – W Warszawie uroczyście otwarto Trasę Łazienkowską i Wisłostradę. W Gdańsku otwarto Port Północny.

1983 – Rada Państwa, po 586 dniach obowiązywania, zniosła formalnie stan wojenny w Polsce, zachowując część represyjnego ustawodawstwa.

2002 – W siedzibie „Gazety Wyborczej” doszło do spotkania Lwa Rywina z redaktorem naczelnym Adamem Michnikiem; opublikowany stenogram ich rozmowy dał początek tzw. aferze Rywina, która doprowadziła do przegranej rządu SLD w wyborach parlamentarnych.

2018 – Andrzej Bargiel jako pierwszy człowiek w historii zjechał na nartach ze szczytu K2 w paśmie Karakorum.

2019 – Zmarł Kazimierz Albin, ostatni żyjący więzień z pierwszego transportu Polaków do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, po ucieczce w 1943 r. żołnierz Armii Krajowej, członek Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej.

2024 – Zmarł Andrzej Milczanowski, w latach 1992-1995 minister spraw wewnętrznych, w 1990 r. współtwórca i jeden z szefów Urzędu Ochrony Państwa, w czasach PRL działacz opozycji.

23 lipca

1422 – W Czerwińsku nad Wisłą król Władysław II Jagiełło nadał szlachcie polskiej przywilej, który m.in. zabraniał królowi konfiskowania majątków szlacheckich bez wyroku sądowego; nie pozwalał również na łączenie urzędów starosty i sędziego.

1777 – Kazimierz Pułaski dotarł do Stanów Zjednoczonych Ameryki, które walczyły o niepodległość.

1792 – Król Stanisław August Poniatowski zgłosił akces do konfederacji targowickiej; przedstawił rosyjskie ultimatum na naradzie Straży Praw zwołanej w Zamku Królewskim; za jego przyjęciem opowiedziała się większość zebranych; po uzyskaniu zapewnienia o zachowaniu przez Rosję integralności terytorialnej Rzeczypospolitej, mając nadzieję na uratowanie przynajmniej części reform Sejmu Czteroletniego, zdecydował o zakończeniu działań zbrojnych w wojnie z Rosją.

1817 – W krypcie św. Leonarda w Katedrze na Wawelu pochowano księcia Józefa Poniatowskiego.

1829 – W Warszawie zmarł Wojciech Bogusławski, aktor, dramatopisarz, reżyser, twórca polskiego teatru narodowego.

1842 – W Przemyślu urodził się Henryk Jordan, lekarz, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, pionier wychowania fizycznego na ziemiach polskich; w 1888 r. założył w Krakowie pierwszy w Polsce park gier i zabaw ruchowych dla dzieci i młodzieży (ogród jordanowski).

1914 – Austro-Węgry wystosowały wobec Serbii ultimatum z żądaniem m.in. dopuszczenia cesarsko-królewskich organów ścigania do śledztwa na terenie Serbii ws. zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda; niespełnienie tego warunku doprowadziło 28 lipca do wypowiedzenia Serbii przez Austro-Węgry wojny, która przekształciła się w konflikt światowy.

1920 – W Smoleńsku bolszewicy powołali Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (Polrewkom), który miał sprawować władzę na ziemiach polskich zajętych przez wojska bolszewickie.

1942 – Początek funkcjonowania niemieckiego obozu zagłady w Treblince; do sierpnia 1943 r. zgładzono w nim ok. 870 tys. Żydów.

1942 – Adam Czerniaków, przewodniczący Judenratu w warszawskim getcie, popełnił samobójstwo.

1944 – Oddziały Armii Krajowej, współdziałając z Armią Czerwoną, rozpoczęły walkę o Lwów.

1944 – Armia Czerwona zajęła niemiecki obóz koncentracyjny na Majdanku, wyzwalając około tysiąca więźniów.

1944 – W Chełmie Lubelskim ukazał się pierwszy numer dziennika PKWN „Rzeczpospolita”, pod redakcją Jerzego Borejszy.

1944 – Współpracujący z Niemcami Ukraiński Legion Samoobrony dokonał pacyfikacji polskiej wsi Chłaniów i przyległych miejscowości w pow. krasnostawskim; w masakrze zginęło ponad 40 osób.

1951 – Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał na karę śmierci niemieckiego zbrodniarza Jürgena Stroopa, odpowiedzialnego m.in. za krwawe stłumienie powstania w getcie warszawskim.

1960 – W gdańskim klubie Czarny Kot zadebiutował zespół Czerwono-Czarni, jedna z pierwszych polskich grup bigbitowych.

1978 – W Warszawie zmarł Jerzy Duszyński, aktor, odtwórca głównych ról w pierwszych polskich filmach powojennych: „Zakazane piosenki”, „Skarb”; aktor teatrów warszawskich.

1980 – W większości lubelskich zakładów zakończyły się strajki.

1983 – Jerzy Kukuczka i Wojciech Kurtyka jako pierwsi Polacy zdobyli szczyt Gaszerbrum I (8068 m n.p.m.) leżący w paśmie Karakorum – gór na pograniczu Indii, Pakistanu i Chin.

2013 – Nastąpiło całkowite wyłączenie sygnału analogowego telewizji naziemnej w Polsce.

24 lipca

1292 – W Starym Sączu zmarła Kinga, zwana również Kunegundą, księżniczka węgierska, księżna krakowska i sandomierska, kanonizowana w 1999 r.

1400 – W salach krakowskiego Collegium Maius odbyły się pierwsze wykłady uniwersyteckie.

1599 – Parlament szwedzki pozbawił Zygmunta III Wazę praw do tronu szwedzkiego, kończąc w ten sposób polsko-szwedzką unię personalną.

1900 – W Warszawie urodził się Aleksander Żabczyński, aktor, uczestnik kampanii polskiej 1939 r., oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ranny w bitwie pod Monte Cassino; gwiazda kina międzywojennego.

1912 – W Warszawie urodził się Stanisław Wohl, operator, scenarzysta i reżyser; współzałożyciel i wieloletni wykładowca PWSF w Łodzi; autor scenariusza filmu „Strachy” i serialu „Czterej pancerni i pies”.

1919 – Sejm RP uchwalił ustawę o Policji Państwowej.

1922 – W Wilnie urodził się Bernard Ładysz, śpiewak operowy, aktor filmowy; bas-baryton Opery Warszawskiej i Teatru Narodowego, niezapomniany Skołuba w „Strasznym dworze” Stanisława Moniuszki.

1924 – W Kielcach urodziła się Krystyna Skuszanka, reżyserka teatralna, w latach 1983-1990 wraz z mężem Jerzym Krasowskim prowadziła Teatr Narodowy w Warszawie.

1933 – W Puławach urodził się Jerzy Harasymowicz, poeta, związany ze środowiskiem pisma „Współczesność”, piewca Bieszczadów i Beskidu Niskiego.

1939 – Premier Węgier Pal Teleki w depeszy do Adolfa Hitlera odmówił poparcia planowanej niemieckiej inwazji na Polskę, tłumacząc, że „nie może przedsięwziąć żadnej akcji militarnej przeciw Polsce ze względów moralnych”.

1944 – Wojska 1 Frontu Białoruskiego zajęły Lublin.

1944 – W Lesie Grabińskim koło Iwonicza-Zdroju Niemcy z Gestapo i Ukraińcy z formacji SS rozstrzelali 72 Polaków przetrzymywanych wcześniej w więzieniu w Jaśle.

1945 – Odezwa płk. Jana Rzepeckiego do byłych żołnierzy AK, wzywająca ich do legalnej pracy i walki politycznej.

1948 – W Warszawie powstał Instytut Badań Literackich (IBL), placówka naukowa zajmująca się badaniem historii i teorii literatury, historii kultury, dokumentacją literacką i leksykografią. Od 1952 r. IBL działa w strukturach Polskiej Akademii Nauk.

1959 – W Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie rozpoczęła się seryjna produkcja samochodu dostawczego Żuk.

1978 – Premiera filmu „Wodzirej” w reżyserii Feliksa Falka z Jerzym Stuhrem w roli głównej.

1979 – W Warszawie zmarł Edward Stachura, poeta, prozaik, tłumacz; autor powieści „Cała jaskrawość” i „Siekierezada”.

1993 – Po raz ostatni ukazała się gazeta „Świat Młodych” – wydawane od 1949 roku jedno z najpopularniejszych pism dla młodzieży w czasach PRL.

1995 – W Warszawie zmarł Jerzy Toeplitz, krytyk filmowy, historyk kina, pedagog.

1998 – Sejm RP uchwalił ustawę o podziale terytorialnym państwa, wprowadzającą podział na 16 województw i przywracającą powiaty.

1998 – Zmarł Jacek Kalabiński, dziennikarz, korespondent prasowy w USA, dziennikarz Radia Wolna Europa i BBC, tłumacz przemówienia Lecha Wałęsy w amerykańskim Kongresie.

2017 – W Otwocku zmarł Zbigniew Gostomski, malarz, artysta współczesny, twórca artystycznych eksperymentów, fotografik, profesor ASP w Warszawie, uczestnik i twórca happeningów, aktor teatru Tadeusza Kantora „Cricot 2”, współzałożyciel Galerii Foksal.

25 lipca

975 – Urodził się Thietmar, niemiecki duchowny katolicki, biskup Merseburga, autor kluczowej dla poznania wczesnych dziejów Polski „Kroniki”.

1016 – Urodził się Kazimierz Odnowiciel, książę Polski w latach 1034-1058. Był pierwszym Polakiem, którego znamy dokładną datę narodzin.

1410 – Wojska polsko-litewskie rozpoczęły oblężenie Malborka.

1434 – W Krakowie odbyła się królewska koronacja dziesięcioletniego Władysława Jagiellończyka (Władysława III Warneńczyka).

1510 – W Krakowie przy ulicy Kanoniczej 17 powstała pierwsza drukarnia wydająca książki w języku polskim; jej założycielem był Bawarczyk Florian Ungler.

1655 – Kapitulacja wielkopolskiego pospolitego ruszenia pod Ujściem przed armią szwedzką króla Karola X Gustawa.

1908 – We Lwowie urodził się Stanisław Kasznica, uczestnik kampanii wrześniowej, od 1945 r. ostatni komendant główny NSZ. Aresztowany w 1947 r., skazany na śmierć i stracony rok później w więzieniu na Mokotowie.

1908 – W Zakopanem urodził się Bronisław Czech, narciarz, taternik; trzykrotny olimpijczyk, dwudziestokrotny mistrz Polski – w biegach narciarskich, skokach, biegu zjazdowym i slalomie alpejskim; po aresztowaniu w 1940 r. przez gestapo trafił do więzienia w Tarnowie, a następnie do KL Auschwitz, gdzie zmarł na udar serca w 1944 r.

1918 – Na wiecu w Zakopanem uchwalono przyłączenie Orawy i Spiszu do Polski.

1932 – W Moskwie podpisano polsko-sowiecki pakt o nieagresji.

1934 – W Warszawie urodził się przyszły ksiądz Adam Boniecki, redaktor naczelny polskiej edycji dziennika „L’Osservatore Romano” (1979-1991); generał zakonu marianów (1993-2000); od 1964 r. związany z „Tygodnikiem Powszechnym”, w latach 1999-2011 jego redaktor naczelny.

1939 – W ośrodku wywiadowczym w Pyrach pod Warszawą polski wywiad przekazał przedstawicielom wywiadów brytyjskiego i francuskiego rezultaty prac nad szyframi niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.

1944 – Pod Radzyminem na przedpolach Warszawy rozpoczęła się przegrana przez wojska sowieckie bitwa pancerna; walki były jedną z przyczyn podjęcia decyzji o wybuchu Powstania Warszawskiego.

1944 – Operacja Most III – na improwizowanym lądowisku w okolicy wsi Wał Ruda wylądował samolot Dakota, na pokładzie którego przerzucono do Anglii m.in. Józefa Retingera, Tomasza Arciszewskiego i Tadeusza Chciuka oraz zdobyte przez wywiad AK części rakiety V2.

1945 – Zakończyła się obława augustowska, w której z rąk NKWD zginęło kilkuset Polaków.

1952 – Wszedł w życie podpisany 18 kwietnia 1951 r. w Paryżu traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

1969 – W Vence we Francji zmarł Witold Gombrowicz, prozaik, eseista, dramatopisarz; autor m.in. „Ferdydurke”, „Iwony, księżniczki Burgunda”, „Trans-Atlantyku”, „Pornografii” i „Operetki”.

2014 – Sejm przyjął ustawę powołującą do życia Polską Agencję Kosmiczną.

2020 – W Warszawie zmarł Bernard Ładysz, śpiewak operowy. Współpracował m.in. z Marią Callas. W Polsce najbardziej znane jest jego wykonanie arii Skołuby ze „Strasznego Dworu”. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej.

26 lipca

1030 – Urodził się Stanisław ze Szczepanowa, biskup krakowski, z rozkazu króla Bolesława II stracony za zdradę; święty Kościoła katolickiego, jeden z patronów Polski.

1376 – W Zakroczymiu książę mazowiecki Janusz I przyznał mieszczanom warszawskim przywilej prowadzenia łaźni miejskiej, zastrzegając sobie prawo do bezpłatnego korzystania z niej raz w tygodniu.

1400 – Król Władysław II Jagiełło zainaugurował działalność odnowionej Akademii Krakowskiej.

1792 – Pod Markuszowem na Lubelszczyźnie doszło do ostatniego zwycięskiego dla wojsk dowodzonych przez ks. Józefa Poniatowskiego starcia w trakcie polsko-rosyjskiej wojny w obronie Konstytucji 3 maja.

1885 – Władze pruskie rozpoczęły akcję wysiedlania z granic państwa Polaków nieposiadających pruskiego obywatelstwa (tzw. rugi pruskie).

1887 – Ludwik Zamenhoff wydał w Warszawie pierwszy podręcznik do nauki języka esperanto „Unua libro”.

1894 – W Krakowie urodziła się Magdalena Samozwaniec, pisarka; córka malarza Wojciecha Kossaka, siostra Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej; autorka popularnych powieści i opowiadań satyrycznych.

1924 – W Warszawie urodził się Stanisław Komornicki „Nałęcz”, generał WP, historyk wojskowości; w czasie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, żołnierz 1. Armii Wojska Polskiego; zginął w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 r.

1941 – We Lwowie Niemcy zamordowali Kazimierza Bartla, matematyka, pięciokrotnego premiera RP, prezesa Polskiego Towarzystwa Matematycznego, rektora Politechniki Lwowskiej.

1944 – Rząd sowiecki ogłosił, że uznaje PKWN za jedyną legalną władzę w Polsce.

1944 – W Warszawie Niemcy rozstrzelali działaczy komunistycznych: Pawła Findera – jednego z przywódców PPR – oraz Małgorzatę Fornalską.

1974 – Premiera pierwszego odcinka serialu telewizyjnego „Janosik”.

1974 – Zmarł Jan Żabiński, długoletni dyrektor Ogrodu Zoologicznego w Warszawie, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, wraz z żoną Antoniną ukrywał na terenie zoo Żydów z warszawskiego getta.

1979 – W Warszawie zmarł Stefan Wiechecki „Wiech”, satyryk, felietonista, scenarzysta, piewca tzw. gwary warszawskiej.

27 lipca

1597 – W Krakowie zmarł Jakub Wujek, jezuita, teolog, pisarz religijny, autor jednego z najbardziej znanych przekładów Biblii na język polski.

1849 – W Warszawie urodził się Leopold Julian Kronenberg, finansista, bankier, działacz gospodarczy.

1904 – W Tomaszowie mazowieckim urodził się Oskar Lange, ekonomista i polityk, członek Rady Państwa PRL.

1906 – Urodził się Jerzy Giedroyć, polityk, publicysta, twórca i redaktor emigracyjnego Instytutu Literackiego i pisma „Kultura”, twórca i propagator koncepcji o szczególnym znaczeniu suwerenności Białousi, Litwy i Ukrainy dla bezpieczeństwa i niepodległości Polski.

1918 – Episkopat Polski założył Katolicki Uniwersytet Lubelski.

1933 – Urodził się Stanisław Jędryka, reżyser i scenarzysta filmowy, twórca m.in. seriali „Wakacje z duchami”, „Podróż za jeden uśmiech”, „Stawiam na Tolka Banana”.

1939 – Podniesiono banderę na statku pasażerskim MS „Chrobry”, ostatnim nowym polskim transatlantyku.

1941 – Urodziła się Halina Kowalska, aktorka teatralna i filmowa („Nie lubię poniedziałku”, „Sanatorium pod klepsydrą”).

1944 – Po kilkudniowych walkach oddziały Armii Krajowej wraz z oddziałami Armii Czerwonej zajęły Lwów; po opanowaniu miasta NKWD aresztowało komendanta Obszaru Lwowskiego AK płk. Władysława Filipkowskiego, wielu innych oficerów i żołnierzy AK.

1944 – Wojska 1 Frontu Białoruskiego po sforsowaniu Wisły zdobyły przyczółki w rejonie Magnuszewa i Puław.

1944 – Armia Czerwona wkroczyła do Białegostoku.

1944 – Niemcy ropoczęli ewakuację obozu koncentracyjnego przy ul. Gęsiej w Warszawie; około 400 więźniów Żydów niezdolnych do marszu i chorych rozstrzelali.

1944 – Zarządzenie gubernatora Dystryktu Warszawskiego Ludwiga Fischera wzywające mieszkańców Warszawy do stawienia się następnego dnia do budowy umocnień.

1944 – W Lublinie NKWD aresztowało sztab Lubelskiego Okręgu AK oraz Delegata Rządu Władysława Cholewę.

1944 – Edward Osóbka-Morawski i Wiaczesław Mołotow podpisali w Moskwie układ, który potwierdzał nową granicę między Polską a ZSRR na Bugu.

1981 – Premiera filmu „Człowiek z żelaza” w reżyserii Andrzeja Wajdy.

2004 – Sąd Najwyższy uchylił wyroki, które zapadły na początku lat 60. w tak zwanej „aferze mięsnej”.

2016 – Papież Franciszek przyjechał do Krakowa z okazji odbywających się w tym mieście Światowych Dni Młodzieży.

2022 – Samolot szkolno-treningowy PZL TS-11 Iskra został oficjalnie wycofany ze służby w Siłach Powietrznych RP. 

Nowoczesne muzeum. Sposób na zaciekawienie Polską

.Na temat tego w jaki sposób należy opowiadać bogatą w interesujące wydarzenia i postaci polską historię, na łamach „Wszystko co Najważniejsze” pisze Robert KOSTRO, dotychczasowy dyrektor Muzeum Historii Polski, w tekście „Nowoczesne muzeum. Sposób na zaciekawienie Polską„.

„Polska ma niezwykle bogatą i ciekawą historię, którą należy opowiadać umiejętnie. (…) Historia Polski i Polaków to także dzieje złożonych relacji tożsamościowych. W czasach piastowskich nasz kraj był stosunkowo mało zróżnicowany etnicznie, z czasem stawał się jednak w coraz większym stopniu wieloetniczny, wielonarodowy, wieloreligijny, a apogeum tego procesu nastąpiło w 2. połowie XVI w., kiedy Polska i Litwa zawarły unię lubelską, dając początek Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jej mieszkańcy mówili różnymi językami i wyznawali różne religie; obok chrześcijan wielu obrządków żyli żydzi i muzułmanie. Sytuacja ponownie uległa zmianie po upadku Rzeczypospolitej – w wieku XIX i na początku XX – kiedy następuje powrót do bardziej jednolitego narodu, bazującego na wspólnej kulturze, wspólnym etnosie, co jest bliższe współczesnemu modelowi polskiego społeczeństwa. Skomplikowana ewolucja polskiej tożsamości jest niezwykle ważnym elementem naszego charakteru narodowego. To istotne, by ją pokazywać i o niej opowiadać” – pisze Robert KOSTRO w artykule „Nowoczesne muzeum. Sposób na zaciekawienie Polską”.

„Polska wniosła również istotny wkład w rozwój cywilizacji europejskiej i światowej nauki. Opowieść o polskim sposobie życia i myślenia, a także o Polakach, których pomysły i wynalazki przyczyniły się do rozwoju ludzkości, jest równie ciekawa i nie mniej ważna od narracji wolnościowej i tożsamościowej. Jest kilka elementów polskiej historii, które warto eksponować w sposób szczególny, chcąc zainteresować świat Polską i pomóc innym zrozumieć polski punkt widzenia na otaczającą rzeczywistość. Pierwszym z nich jest wyjątkowy związek Polski z Litwą, którego charakter i trwałość pozostają bezprecedensowe w dziejach Europy. Unia polsko-litewska, która przechodziła oczywiście różne fazy i okresy rozprężenia, przetrwała blisko 400 lat. W przeciwieństwie do wielowiekowej unii angielsko-szkockiej był to związek niewymuszony, a choć Polacy i Litwini nie zawsze byli zgodni, potrafili współpracować i koegzystować pokojowo. Częściami wyjątkowego organizmu politycznego, jakim była Rzeczpospolita, stały się nie tylko Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie, ale też Księstwo Kurlandii i Semigalii czy Prusy Książęce, które weszły w skład państwa polsko-litewskiego na drodze pokojowej, zachęcone m.in. atrakcyjnością ustrojową. Ów fenomen pokojowej ekspansji i wyjątkowość ustroju były niesłychanie ważnymi cechami Rzeczypospolitej Obojga Narodów, o których trzeba opowiadać i przypominać”.

”Nie sposób zrozumieć Polski i Polaków bez choćby cząstkowej wiedzy na temat rozbiorów, które dokonały się pod koniec XVIII w. Rzeczpospolita była bodaj jedynym w historii państwem tak rozległym terytorialnie i z tak dobrze rozwiniętą klasą polityczną, które zostało w sposób bezwzględny podzielone pomiędzy sąsiednie kraje i starte z mapy. Traktaty rozbiorowe są fenomenem negatywnym, pozostając jednocześnie niezwykle ważnym elementem polskiego doświadczenia. Są one również istotne z punktu widzenia reszty Europy, która wraz z upadkiem Rzeczypospolitej w pewnym sensie utraciła ważny komponent systemu równowagi, który państwo to zapewniało w środkowo-wschodnim regionie kontynentu”.

LINK DO TEKSTU: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/robert-kostro-nowoczesne-muzeum/

PAP/ LW