Han KANG z Literackim Noblem 2024

Han KANG

Południowokoreańska pisarka Han KANG otrzymała Nagrodę Nobla 2024 w dziedzinie literatury.

Historia literackiej Nagrody Nobla

.Literacka Nagroda Nobla jest jedną z najbardziej prestiżowych nagród na świecie, przyznawaną corocznie od 1901 roku. Podobnie jak pozostałe nagrody, ustanowione przez wynalazcę dynamitu, Alfreda Nobla, literacka Nagroda Nobla ma honorować twórców, za wkład w rozwój ludzkości. W przypadku literatury jednak Alfred Nobel chciał, aby nagrodę otrzymywał autor, który stworzył „najbardziej wyróżniające się dzieło o tendencji idealistycznej”. To sformułowanie już wywołało liczne interpretacje, a także zmieniające się podejścia do samego wyboru laureatów. Pierwszym laureatem był francuski poeta Sully Prudhomme, którego twórczość wpisywała się w XIX-wieczną tradycję liryczną. W pierwszych dekadach istnienia nagrody dominowali zaś w ogóle twórcy z Europy Zachodniej, szczególnie ci, których prace były zgodne z klasycznymi i humanistycznymi wartościami literatury.

Literacki Nobel poza nowoczesnością

.Początkowo literacka Nagroda Nobla była krytykowana za ignorowanie nowoczesnych prądów literackich, takich jak modernizm czy awangarda, a także za pomijanie autorów spoza Europy. W pierwszych latach XX wieku laureatami byli tacy twórcy jak Rudyard Kipling (1907), znany głównie z literatury kolonialnej, oraz Selma Lagerlöf (1909), pierwsza kobieta, która otrzymała to wyróżnienie.

Zmiany w podejściu do wyboru laureatów zaczęły pojawiać się wraz z nadejściem XX wieku, gdy literatura stawała się coraz bardziej różnorodna. W 1923 roku Nagrodę Nobla otrzymał William Butler Yeats, irlandzki poeta, którego prace łączyły narodową tradycję z nowoczesnym podejściem do formy i tematyki. Wkrótce potem wyróżniono Thomasa Manna (1929), autora powieści Czarodziejska góra, oraz Luigiego Pirandella (1934), którego twórczość dramatyczna zrewolucjonizowała europejskie sceny teatralne.

Po II wojnie światowej Nagroda Nobla zaczęła nabierać bardziej międzynarodowego charakteru, honorując twórców z różnych zakątków świata. Przyznano ją między innymi południowoafrykańskiej pisarce Nadine Gordimer, której prace dotykały problemów apartheidu i niesprawiedliwości społecznej, czy w 1986 roku otrzymał ją nigeryjski dramaturg i poeta Wole Soyinka.

Ważną zmianą w historii literackiej Nagrody Nobla było docenienie autorów piszących w językach innych niż angielski, francuski czy niemiecki. Laureatami tego prestiżowego wyróżnienia zostali m.in. hiszpański poeta Vicente Aleixandre (1977), peruwiański pisarz Mario Vargas Llosa (2010) oraz chiński autor Mo Yan (2012).

Noblowskie kontrowersje

.W 2016 roku decyzja o przyznaniu literackiej Nagrody Nobla amerykańskiemu muzykowi Bobowi Dylanowi wzbudziła wiele kontrowersji. Akademia uznała, że Dylan, poprzez swoją twórczość muzyczną, wniósł istotny wkład w rozwój literatury, co wywołało dyskusję na temat definicji literatury w ogóle, zwłaszcza zaś w kontekście kultury współczesnej.

W ciągu swojej historii Nagroda Nobla w dziedzinie literatury była także narzędziem politycznym. W czasach Zimnej Wojny wyróżniano pisarzy, którzy byli krytyczni wobec reżimów totalitarnych, jak rosyjski pisarz Aleksander Sołżenicyn (1970).

Do tej pory literacką Nagrodę Nobla otrzymało ponad 100 pisarzy z różnych części świata, choć wybory Szwedzkiej Akademii były często przedmiotem publicznych dyskusji i sporów.

Literacki Nobel 2024 dla Han KANG

Nagroda Nobla w dziedzinie literatury to jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień, które co roku przyciąga uwagę międzynarodowej opinii publicznej.

Nagroda Nobla w dziedzinie literatury za rok 2024 została przyznana południowokoreańskiej pisarce Han Kang „za jej intensywną, poetycką prozę, która mierzy się z historycznymi traumami i ukazuje kruchość ludzkiego życia.” Autorka ta zdobyła międzynarodowe uznanie dzięki swoim wnikliwym i emocjonalnie naładowanym powieściom, które nie tylko rzucają światło na najboleśniejsze aspekty współczesnej historii Korei Południowej, ale także w wyjątkowy sposób podejmują uniwersalne pytania o kondycję człowieka i całej ludzkości.

Kim jest Han KANG?

Han Kang zyskała światową sławę dzięki powieści Wegetarianka, która w 2016 roku zdobyła nagrodę Man Booker International Prize. To historia o kobiecie, która postanawia przestać jeść mięso. Zdaniem krytyków ma surrealistyczny, a zarazem metaforyczny wymiar, odnosząc się do kwestii opresji, wolności i ciała. Powieść ukazuje kruchość ludzkiej psychiki i granice, których przekroczenie może prowadzić do wewnętrznej przemiany – lub destrukcji.

Chociaż Wegetarianka przyniosła Han międzynarodowe uznanie, jej twórczość to więcej niż jedna, ikoniczna powieść. Autorka konsekwentnie porusza w swoich książkach tematy związane z traumą, zwłaszcza na tle historycznych wydarzeń, które odcisnęły swoje piętno na podzielonym dziś, narodzie koreańskim. W swoich utworach Han Kang nie unika brutalnych obrazów cierpienia, jednak nigdy nie czyni z nich celu samego w sobie – jej proza to przede wszystkim próba zrozumienia, jak jednostka radzi sobie z bólem, tak psychicznym, jak fizycznym, a także jak trauma wpływa na relacje międzyludzkie i międzynarodowe.

Znacząca część twórczości Han Kang osadzona jest bowiem w kontekście trudnych momentów z historii Korei, takich jak wojna koreańska, dyktatura wojskowa czy masakra w Gwangju z 1980 roku,, czyli krwawe stłumienie studenckich protestów, które miało kluczowy wpływ na tożsamość samej autorki. Jej ojciec, również pisarz, sam bowiem brał udział w protestach w Gwangju. Jak twierdzi sama Han Kang wydarzenie tamto ukształtowało jej wrażliwość i sprawiło, że wiele z jej dzieł porusza kwestie przemocy politycznej i społecznej. W powieści Nadchodzi chłopiec, Han opowiada o krwawych represjach wobec uczestników protestów prodemokratycznych, pokazując dramat ludzi, którzy musieli zmierzyć się z niewyobrażalnym okrucieństwem.

Twórczość Han Kang to nie tylko historyczne traumy Korei. Autorka splata osobiste doświadczenia swoich bohaterów z uniwersalnymi tematami straty, bólu i alienacji. W jej książkach pojawiają się też pytania o to, co to znaczy być człowiekiem w świecie pełnym przemocy i cierpienia, a także w jaki sposób można odnaleźć sens w życiu po przeżytej traumie. Jej bohaterowie nie zawsze też odnajdują odpowiedzi na te pytania.

Siła poetyckiej prozy Han Kang

Tym, co wyróżnia prozę Han Kang, jest poetycki styl, który przyciąga czytelników i krytyków na całym świecie. Choć jej książki często poruszają trudne tematy, język, jakim się posługuje, jest delikatny i pełen metafor, bogaty w opisy natury i codziennych detali życia codziennego. Wszystko to buduje kontrast z brutalnością, o której pisze, co potęguje wrażenie kruchości ludzkiego istnienia. W jednym z wywiadów autorka przyznała, że pisanie to dla niej sposób na „dotknięcie nieznanego”.

Han Kang jest także autorką esejów i wierszy. W swoich utworach często łamie tradycyjne zasady narracyjne, mieszając elementy poezji z prozą, a także przeskakując między perspektywami.

Przyznanie Nagrody Nobla Han Kang to nie tylko hołd dla jej dotychczasowej twórczości, ale także sygnał, że literatura – oraz kultura – Azji Wschodniej, a zwłaszcza z Korei Południowej, ma coraz większy wpływ na światowy rynek literacki.

Książki Han Kang zostały przetłumaczone na kilkadziesiąt języków, a ona sama jest regularnie zapraszana na międzynarodowe festiwale literackie, gdzie dzieli się swoimi przemyśleniami na temat literatury, polityki i roli pisarza we współczesnym świecie. Przyznanie Han Kang literackiego Nobla w 2024 roku to nie tylko triumf dla autorki, ale również ważny moment dla literatury światowej. Wyróżnienie jej twórczości przez Szwedzką Akademię pokazuje, że współczesna literatura musi mierzyć się z najtrudniejszymi pytaniami, jakie stawia przed nami historia, ale także nasze codzienne życie. Han Kang swoim pisarstwem udowadnia, że nawet w obliczu największych traum, literatura może być narzędziem do refleksji, dialogu i, być może, uzdrowienia.

Literatura jest najważniejsza

Po co w ogóle istnieje literatura? Po co czytać? Na łamach „Wszystko Co Najważniejsze” wyjaśniał to francuski pisarz Michel HOUELLEBECQ. – Fundamentalną racją bytu literatury powieściowej jest to, że człowiek na ogół ma umysł zbyt skomplikowany, zbyt bogaty, jak na egzystencję, którą musi prowadzić. Fikcja nie jest dla niego tylko przyjemnością – jest potrzebą. Potrzebuje innych egzystencji, innych niż jego własna, po prostu dlatego, że jego własna mu nie wystarcza. Te inne egzystencje nie muszą koniecznie być ciekawe, mogą być równie dobrze posępne. Mogą zawierać wiele doniosłych wydarzeń lub prawie żadnych. Nie muszą być egzotyczne: mogą rozgrywać się pięćset lat temu na innym kontynencie, a mogą być osadzone w domu obok. Ważne jest tylko to, że są inne – napisał.

Michał Kłosowski

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 10 października 2024
Nobel Prize