Gotowy scenariusz stałej wystawy sztuki obozowej w Muzeum Auschwitz

Gotowy jest już scenariusz stałej wystawy sztuki obozowej, która powstanie w budynku dawnej kuchni w byłym niemieckim obozie Auschwitz – podał dyrektor Fundacji Auschwitz-Birkenau Wojciech Soczewica podczas obrad jej Komitetu Międzynarodowego. W 1947 r. na terenie byłych obozów Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau powstało Muzeum.

Świadectwo w sztuce. W Auschwitz powstanie nowa stała ekspozycja

.Komitet tworzą przedstawiciele państw-darczyńców, którzy wsparli kapitał wieczysty Fundacji. Organ pełni funkcję doradczą i opiniującą. Muzeum Auschwitz poinformowało, że grono to zebrało się w Oświęcimiu.

– Scenariusz ekspozycji jest już gotowy, a prace przygotowawcze rozpisane są na najbliższe siedem lat. W budynku kuchni obozowej na terenie byłego obozu Auschwitz I powstanie ekspozycja ukazująca prace stworzone przez więźniów w obozie oraz wykonane po wojnie przez Ocalałych. Dostrzec w nich można wiele emocji, z którymi mierzyli się ludzie w świecie obozowym. Duża część budżetu na ten projekt, który szacujemy na 24 mln dolarów, została już zabezpieczona – oznajmił Soczewica.

Paweł Sawicki z biura prasowego muzeum podał w piątek, że podczas obrad wiceprezes fundacji Łukasz Rozdeiczer-Krzyszkowski przedstawił sprawozdanie finansowe. Wynika z niego, że w 2024 roku na prace konserwatorskie w Muzeum Auschwitz trafiło z tego źródła blisko 22 mln zł. W tym roku będzie to 25 mln zł.

Zastępca dyrektora muzeum, który odpowiada za konserwacje, Rafał Pióro wskazał, że w ubiegłym roku zrealizowanych zostało 13 projektów, a w bieżącym trwają prace przy jedenastu. Kierująca Globalnym Planem Konserwacji Agnieszka Tanistra-Różanowska wyjaśniła, że konserwacją objęte są obecnie zarówno historyczne budynki oraz ruiny komór gazowych i krematoriów w byłym Auschwitz II-Birkenau, malowidła ścienne w byłym Auschwitz I, jak też przedmioty należących do ofiar, w tym walizki i buciki dziecięce.

Misją Fundacji Auschwitz-Birkenau jest zabezpieczenie i konserwacja wszystkich autentycznych pozostałości po byłym niemieckim obozie Auschwitz. Został on wsparty już przez 40 krajów. Zyski z inwestowanego kapitału wieczystego przekazywane są na konserwację Miejsca Pamięci Auschwitz. Jego wartość w ubiegłym roku przekroczyła 180 mln euro. Fundacja, począwszy od 2012 roku, przekazała muzeum na konserwacje ponad 148 mln zł.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku by więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. W Auschwitz ginęli także Polacy, Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości.

Jak Auschwitz-Birkenau kształtuje współczesną świadomość historyczną

.W kolejną rocznicę wyzwolenia KL Auschwitz warto zastanowić się nad wyjątkowością tego obozu koncentracyjnego i ośrodka zagłady jako miejsca zbiorowej pamięci i czynnika kształtowania współczesnej świadomości historycznej – pisze prof. Krzysztof MALICKI.

Coroczne uroczystości związane z rocznicą wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau należą do wyjątkowych w harmonogramie wydarzeń upamiętniających przeszłość, których areną jest nasz kraj.

Data wyzwolenia obozu utworzonego wiosną 1940 r. jako miejsca eksterminacji elit i poskramiania rodzącego się szybko polskiego ruchu oporu jest jednocześnie Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Auschwitz to bowiem jednocześnie największe miejsce zagłady Żydów w Europie, który to fakt jest jednym z fundamentów kształtowania współczesnej europejskiej pamięci i tożsamości, nieodłącznym odnośnikiem niemal każdej debaty nad nowożytną historią naszego kontynentu.

27 stycznia uwaga całego zachodniego świata koncentruje się na uroczystościach na terenie dawnego obozu, choć upamiętnianie ofiar i przestroga przed niebezpieczeństwami powtórzenia się historii nie powinny być jedynymi aspektami tego aktu pamięci, który tego dnia warto przemyśleć. Przy okazji kolejnej rocznicy wyzwolenia obozu warto zastanowić się nad wyjątkowością Auschwitz jako miejsca zbiorowej pamięci i czynnika kształtowania współczesnej świadomości historycznej, a także postawić pytanie o to, jak bezpośredni kontakt z tak wyjątkowym miejscem cierpień i martyrologii wpływa na postrzeganie świata, uwrażliwia na zło oraz kształtuje perspektywę aksjologiczną.

Istnieje powiedzenie, które głosi, że widząc jeden obóz koncentracyjny, poznajemy zarazem wszystkie inne. Jest w tym powiedzeniu wiele słuszności z uwagi na fakt, że w swej biurokratycznej pedanterii „państwo SS” tworzyło obozowy system według ustandaryzowanych zasad i kryteriów. KL Auschwitz był jednak obozem wyjątkowym na tle podobnych mu obiektów. Poza olbrzymim rozmiarem najbardziej wyróżniło go to, że stał się największym miejscem zbiorowego mordu na obszarze Europy, „fabryką śmierci” – w olbrzymiej większości więźniów narodowości żydowskiej. Fakt ten wystarczyłby sam w sobie, by lokalizacja ta była reprezentatywnym miejscem pamięci wszystkich wojen i konfliktów pomiędzy ludźmi, choć były wszak miejsca (jak Treblinka czy Bełżec), w których intensywność dokonywanych zbrodni przybierała nierzadko postać, jakiej nie udawało się osiągnąć nawet w Auschwitz.

Od momentu wyzwolenia obóz stopniowo zajmował coraz bardziej istotną rolę w kształtowaniu pamięci o zbrodniach narodowosocjalistycznych Niemiec, choć świadomość tego, kto utworzył KL Auschwitz, w wielu miejscach na świecie nadal nie jest wystarczająca, a praca nad zmianą tego stanu rzeczy stanowi pilne wyzwanie systemów edukacji. Mimo wszystko KL Auschwitz jest miejscem dobrze znanym, czemu sprzyja stosunkowo dobry stan zachowania wielu obiektów obozowych, świadectwa tysięcy więźniów reprezentujących różne narody, którzy przeżyli ten obóz i dali o tym świadectwo na wszystkich kontynentach, nie wyłączając wielu ocalałych członków żydowskiego Sonderkommando, wtajemniczonych w sekrety funkcjonowania ostatniego kręgu piekła, którym były krematoria, komory gazowe i stosy spaleniskowe.

W przeciwieństwie do systemu sowieckiego gułagu ludobójstwo nazistowskie zostało stosunkowo dobrze udokumentowane nawet od strony wizualnej, tworzonej zarówno przez sprawców zbrodni, jak i nawet ofiary. Będący sam symbolem obóz Auschwitz skumulował w sobie wiele pomniejszych symboli i ikonicznych obrazów, które wpłynęły z czasem na kształtowanie wizerunku przeszłości kolejnych generacji i utkwiły mocno w wyobraźni kolejnych pokoleń na całym świecie. Do globalnej świadomości przedostały się zwłaszcza wizerunki tatuaży na przegubach dłoni poddawanych eksperymentom medycznym dzieci, groza selekcji na rampie w Birkenau dokonywanej przez doktora Mengele, „anioła śmierci”. Nawet cyniczny napis „Arbeit macht frei” witający nowych więźniów obozu macierzystego identyfikowany jest w zbiorowej pamięci właśnie z Auschwitz, choć przecież nie tylko w tym obozie fraza ta witała więźniów i nie tu wykorzystano ją po raz pierwszy. Obecność tych licznych motywów w kulturze historycznej, w literaturze (w tym wśród lektur szkolnych) czy filmie, na trwałe ugruntowała nadrzędną rolę obozu w kształtowaniu świadomości całych pokoleń.

Ostatni przykład filmu Strefa interesów Jonathana Glazera pokazał (a nawet pozwolił usłyszeć), jak nieustannie Auschwitz potrafi inspirować do ukazywania coraz to nowych aspektów grozy czasów ekstremalnej dehumanizacji. Także swym pejzażem i zachowanymi artefaktami żaden inny niemiecki obóz koncentracyjny nie oddawał lepiej fenomenu biurokratycznej pedanterii nowoczesnej i przemysłowej zagłady, w której miliony ludzi, unicestwiane z motywów rasowych i politycznych w specjalnie zaprojektowanych urządzeniach masowego mordu, finalnie przekształcano w użyteczny surowiec na potrzeby gospodarki, ponieważ Auschwitz to także zachowane do dziś budzące grozę góry ludzkich włosów, protez, butów lub okularów pozostałych po zamordowanych, rzeczy, których nie zdążono wywieźć i zużytkować.

Tekst dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-krzysztof-malicki-auschwitz-birkenau-swiadomosc-historyczna

PAP/ LW